برای امنیت ایران در سوریه شهید دادیم نه برای پول پارو کردن

گفتوگوی «ایران» با حسین شیخ االسالم، سفیر سابق ایران در سوریه

بــا قــرار گرفتــن ســوریه در ایســتگاههای پایانــی بحــران هفــت ســالهاش حــاال وضعیت نیروهای نظامی و مستشــاری کشورهایی که خواه به درخواست دمشق یــا بصــورت خودخواســته در مرزهــای ایــن کشــور حضــور دارنــد، بــه یکــی از موضوعات مناقشــه برانگیز تبدیل شده اســت. چنان که درباره حضــور نیروهای مستشــار نظامی ایران در سوریه که یکی از اصلیتریــن دالیــل غلبه بــر گروههای تروریســتی ســلطه یافتــه در ایــن کشــور بودهاند، اظهار نظرهای متفاوتی مطرح شــد و حتی برخی مقامات روس تلویحاً از ضرورت خروج تمام نیروهای خارجی از سوریه سخن گفتند. موضعگیریهایی کــه بــا نگرانــی رژیــم اســرائیل از حضور نیروهــای ایرانی در ســوریه و رایزنیهای آنها با روسیه در این باره بی ارتباط نبوده اســت. به بهانه ایــن موضوع و نیز نقش ایــران در آینده ســوریه با حســین شــیخ االسالم، ســفیر ســابق ایران در دمشق و از مشــاوران وزیــر امور خارجــه گفتوگو کردهایم.

اظهارنظر مقامهای روســیه مبنی بر لزوم خروج نیروهای خارجی از ســوریه بحث برانگیز شــد. اطالعات و نظر شــما در این بارهچیست؟ همه میدانیــم که دولت ســوریه دولت رسمی است و از ســوی پارلمان انتخاب میشــود. مــا هــم بــه دعــوت رســمی از ســوی دولــت ســوریه در آنجا هســتیم و ایــن مطابق تمامی قوانیــن بینالمللی و منشــور ســازمان ملل متحد است. این دولت ســوریه اســت که تعییــن میکند چه کســی آنجا باشد و چه کسی نباشد و نه هیچ دولت دیگری. بنابر این تا وقتی کــه دولــت ســوریه و جمهوری اســالمی ایران بخواهند، کار مستشاری ادامه پیدا خواهــد کــرد. اینکــه هم ما و هم روســیه میخواهیم کســانی که غیر از این طریق بــه بهانههــای دیگــر در ســوریه حضــور دارنــد از آنجــا خارج شــوند امر روشــنی اســت. چنانکــه نیروهــای امریکایــی نــه اجازه دولت سوریه را دارند و نه بر اساس قطعنامــهای از شــورای امنیت ســازمان ملــل وارد آنجا شــدهاند بلکه خودشــان تصمیــم گرفتهانــد. بنابر ایــن نیروهای غیرقانونی هستند و باید خارج شوند. بــا وجــود ایــن، تحلیلتــان از رفتارهــا و مواضع اخیر روسیه در این باره چیست؟ طبیعی اســت که دولت روسیه خواستار خروج امریکایی یا هر نیروی غیرقانونی دیگــری باشــد و البته روســیه هــم نباید در امــور داخلــی ســوریه دخالــت کنــد. اینکه چه کســی آنجا بماند یــا برود جزء اختیارات دولت ســوریه اســت و نه کس دیگری. توجه داشــته باشــیم که فیصل مقــداد قائــم مقــام وزارت امــور خارجه ســوریه بعد از اظهــارات روسهــا تأکید کــرد که نیروهای ایــران و حزباهلل بنا به درخواســت دولت ما در سوریه هستند و حضورشان ادامه خواهد یافت. در هفتههای گذشــته بویژه پــس از حمله اســرائیل بــه پایــگاه هوایــی T4 شــاهد درگیریهایــی در مرزهای ســوریه بودیم. دســت کم اســرائیلیها ادعا داشــتند که با حمالت موشــکی خــود مواضع تحت اختیــار ایران را مورد حمله قــرار دادهاند. روند ایــن درگیریها را چطــور دیدید؟ آیا یک روند بطئی و واکنشــی بود یا احتمال دارد کــه اســرائیل بخواهــد از فرصــت حضور ترامپ در کاخ سفید برای درگیری نظامیباایرانبهرهبگیرد؟ اســرائیلیها بارها دخالتهای بیمورد در ســوریه کردهانــد. خــاک ســوریه در اشــغال رژیــم صهیونیســتی اســت و تجاوزهــای مکــرری را هــم نســبت بــه ســوریه و هم نسبت به لبنان انجام داده و بارها مراکز نظامی و غیر نظامی سوریه را بمبــاران کــرده اســت. ایــن دخالتها دخالتهای خالف قوانین بینالمللی و منشور ملل متحد است و خالف امنیت و ثبات منطقه است و باید متوقف بشود. فکر میکنم با پیغامی که اسرائیلیها به روسهــا دادند و بــا روندی که بعد از T4 اتفاق افتاد دیگر این اشتباهات را دنبال نخواهند کرد و موضوع پایان یافته است. برخی اخبــار و نیز رفت و آمــد مقامهای ســوریه با روســیه این برداشــت را ایجاد کرده است که دمشق در نزدیکی بیشتری با مســکو خود را تعریف میکنــد. بازتاب سیاســی و اقتصــادی این شــبهه را ایجاد کــرده اســت کــه برخــالف هزینــه انجام شــده برای دفاع از ســوریه و حــل بحران این کشــور ایران ســهم چندانی در آینده اقتصادی ســوریه نخواهد داشت. این در حالی اســت که نفوذ ایران در سوریه یکی از نقــاط بهانهجویــی امریکاییهــا بــرای خروج از برجام بود... این ســؤال شــما یک نکته انحرافی دارد و آن اینکــه نــه ســوریه ربطی بــه برجام دارد و نه برجام به سوریه. بحران سوریه بــرای بــر هــم ریختــن امنیــت منطقه و امنیت ایــران ایجاد شــد. ایجــاد داعش و تــالش بــرای تضعیف خــط مقاومت هیــچ ربطی بــه برجــام نــدارد. غربیها از ابتــدای مذاکــرات هســتهای قصــد داشــتند کــه موضوعهــای منطقــهای و تــوان دفاعی ما و برخی مســائل دیگر را با مذاکرات هســتهای بیامیزند. از اول ما ایــن رویکرد را نفــی کردیم و نپذیرفتیم. حاال هم همیــن کار را میخواهند بکنند و ما نفــی کردهایم. دیدگاه ما این اســت که این مســائل هیچ ربطی به هم ندارد. رویکرد ما در مســائل منطقهای و برنامه دفاعــی بر اســاس قوانیــن بینالمللی و جــزو حقوق مســلم مــا اســت.اما اینکه ما چــرا رفتیــم ســوریه؛ اول اینکه دولت ســوریه از ما درخواســت کرد، ثانیاً اینکه بیثباتی ســوریه بالشــک بیثباتــی ما را هــم بهدنبال خواهــد داشــت. فراموش نکنیــم کــه اگــر داعــش توانســته بــود بر ســوریه مسلط شــود با همه تواناییهای سوریه به عراق حمله میکرد و ما مجبور میشــدیم در داخل ایران با داعشــی که بر عراق مســلط شــده بود مواجه شویم. خب با دعوت ســوریه مــا ترجیح دادیم که این مبــارزه را در داخل ســوریه انجام دهیــم و اجــازه ندهیــم که داعــش و در واقــع توطئههــای اســتکباری در ســوریه گســترش پیدا کند. پس مــا اول با هدف امنیت ملی خودمان و دوم در پاســخ به دعوت حکومت قانونی و مشروع سوریه پذیرفتیــم کــه آنجــا حضور مستشــاری داشته باشــیم و بهثبات و استقرار سوریه و در نتیجه استقرار و ثبات منطقه کمک کنیم. حــاال امریکاییها میگوینــد که ما بر هم زننــده ثبات منطقــه هســتیم! در حالی کــه بر هم زننده ثبات منطقه خودشــان هســتند. آنهــا تصمیــم گرفتنــد کــه این بال را ســر ســوریه بیاورند. شــما لبنــان را ببینیــد. مــا مقصــر نیســتیم کــه باوجود اینکــه امریکا حــزباهلل را به تروریســت بودن متهم میکنــد اما مردم لبنان این دروغهای آقــای ترامپ و امریکا را قبول نمیکنند و بــه مقاومــت رأی میدهند. عربســتان آقــای ســعد حریــری را برد و بــا اعمــال فشــار پــای دوربین نشــاند تا اســتعفا بدهــد. حــزباهلل و آقــای عون (رئیس جمهوری لبنان) این اســتعفای تحــت فشــار را قبــول نکردند. پــس این عربستان بود که میخواست ثبات لبنان را بــه هــم بریزد. مــا چه کنیم کــه مردم عراق به حشدالشعبی که در کنارشان با تروریستها جنگیده و امنیت و استقرار را در عراق برقرار کرده رأی میدهند و آنها با 49 کرســی در جایــگاه دوم در پارلمان عراق قــرار میگیرنــد. ما هر کجــا که کار میکنیم ثبات را از طریق رأی ، پارلمان و مردم ساالری به وجود میآوریم، هر کجا هم که اســتکبار کار میکنــد حاصلاش پشــتیبانی از دیکتاتورهــا و آدم کشها و نژادپرستها اســت. اسرائیل اشغالگر و نژادپرست و سعودی دیکتاتور و مستبد همپیمانــان امریــکا هســتند. در لبنان و عــراق دموکراســی اســت. انشــاءاهلل در ســوریه هــم در آینــده حتماً دموکراســی برقرار میشود. در بحثــی کــه دربــاره هزینههــا و فایدهها مطرح کردید فایده امنیتــی حضور ما در سوریه غیر قابل انکار است. اما به هر حال نگرانیهاییکهازنزدیکیبیشتردمشقبه مســکو وجود دارد و اینکه بهنظر میرسد روســیه نقش فعــال تری در آینده ســوریه بازی کند. این نگرانیها را تا چه حد جدی میبینید؟ در هــر صــورت دولــت روســیه نقــش تعیینکنندهای در ثبات ســوریه داشــته اســت. از نخســتین قطعنامههایــی کــه غربیها هفت ســال پیش برای دخالت در امور ســوریه به ســازمان ملــل بردند؛ روسیه سه بار این قطعنامهها را وتو کرد. آنجایــی که الزم بــود نیــروی هواییاش بیاید برای کمک به دولت سوریه حضور پیدا کرد. دلیلاش هم این بود که دولت ســوریه نیروی هوایی دقیق نداشت و در بمبارانها متأســفانه به اشــتباه بعضی از غیرنظامیان لطمــه میدیدند. دولت روســیه در کنــار ایــران به دولــت و ارتش ســوریه کمک کــرد و اجــازه نداد ســوریه تجزیه شــود. روســیه بهخاطــر مصالح و منافــع خــودش در مقابلــه با تروریســم نقــش فعالــی داشــت. زیــرا بســیاری از تروریســتها از مناطقی از جنوب روسیه خود را به ســوریه میرساندند و آموزش میدیدنــد و بــاز میگشــتند در روســیه عملیــات انجــام میدادنــد. بالشــک روســیه بهخاطــر مصالــح و منافع ملی و منطقــهای خــودش در ســوریه حضور پیــدا کرد، نــه بهخاطر مــا. اگر چــه ما در برهههایــی توانســتیم خیلــی دقیــق در جاهایــی منافــع مشــترکی بــا روســیه و دولــت ســوریه تعریــف کنیــم از جملــه نابــودی تروریســم، حفــظ یکپارچگــی ســوریه و ثبــات و امنیت منطقــه، منافع مشترک داشــتیم و همکاری کردیم. باز هــم اگر منافع مشــترک داشــته باشــیم همکاریمیکنیم. آیا این سخنان به آن معنا هست که شما حــق میدهید کــه دولــت آقای اســد به مسکونزدیکترباشد؟ دولــت آقــای اســد و دولــت ســوریه خودشان در این باره تصمیم میگیرند. من برای آنها تصمیم نمیگیرم. اما به هر حال ایران نقش تعیینکنندهای در ســوریه داشــت و هزینههــای قابــل توجهی متقبل شــد. عجیب نیســت اگر توقع این باشــد کــه در ادامه ایــران نقش پررنــگ تــری در روابــط آتی ســوریه و نیز بازسازی آن داشته باشد. اشــتباه نشــود ما آنجا شــهید ندادیم که پــول پــارو کنیــم. مــا شــهید دادیم کــه از امنیــت ملت ایران دفاع کنیــم. نه اینکه در بازســازی ســوریه مــا نقــش نخواهیم داشــت، نخیــر قبــل از اینهــا هــم مــا در سوریه نقش اقتصادی بزرگی داشتهایم. شــما اگر به دمشــق مشرف شــده باشید میبینیــد که اکثر تاکســیهای آنجا پراید هستند. ما قبالً در سوریه نقش اقتصادی پررنگــی داشــتیم و این نقش هــم ادامه خواهد یافت. گو اینکه شیطانهای غربی بــرای تحریــک احساســات و جلوگیــری از حضــور مؤثــر مــا در ســوریه شــایعه پراکنــی میکننــد. امــا بدانید کــه بیش از 50 درصــد مناقصــات برق و آب ســوریه را شــرکتهای ایرانــی پیروز شــدهاند. ما در آنجــا پاالیشــگاه و ســیلو ســاختیم. 10 ســیلو در زمان مســئولیت ســفارت خود من ساخته شــد. ما در آنجا کمپانیهای مونتاژ پراید و سمند داریم. در بسیاری از پروژههای راهسازی ...و به سوریه خدمات فنی و مهندســی میدهیــم. اینها ادامه پیدا خواهد کرد این طور نیســت که بعد از این حرفها ما از سوریه بکنیم و بیاییم چون سوریها هم از ما دل نمیکنند.