وزیر نیرو در گفتوگو با «ایران» تشریح کرد حلمشکلریزگردها با اصالح مصرف آب

تابستان ســـختی از نظر منابع آب و برق پیش روی کشور است و وزیر نیرو درباره آن میگویـــد: «اگر مردم همکاری و همراهی نکنند، از نظر تأمین آب و برق جای نگرانی اســـت و ممکن اســـت که به مشـــکالت جدی برخورد کنیم. امیدواریم مردم عزیز این موضوع را تشخیص دهند که نیازمند کمک به همدیگر و مصرف صحیحتر هســـتیم، تا این تابســـتان را پشت ســـر بگذاریم. امســـال کمبود آب حدود 5 هزار مگاوات روی تولید برق اثر گذاشـــته اســـت.» رهایی از بدمصرفی و اصالح الگوی مصرف یکی از دغدغههای اصلـــی وزیر نیروی دولت دوازدهم اســـت. رضا اردکانیان که یک مدیر بینالمللی در ســـازمان ملل بوده و به بیش از 30 کشور مشـــاوره و راه حل برای مدیریت بخش آب ارائه داده، اکنون با یکی از ســـختترین پروژههای دنیا روبه روست. او میگوید که ما جامعه بدمصرفی هستیم و این فقط به مردم که در خانهها المپ بیشتری روشن میکنند یا انرژی بیشتری برای ســـرمایش استفاده میکنند، برنمی گردد. همه ما از تصمیم گیران و تصمیم ســـازها تا طراحها و ســـازندگان باید تغییر روش داشـــته باشیم. وقتی به سمت شیوه صحیحتر مصرف منابع زیســـت محیطی حرکت کنیم، بخش قابل توجهی از این مشـــکالت نظیر ریزگردها که ریشه در بدرفتاریهای ما دارد، اصالح خواهد شد. گفتوگوی وزیر نیرو را با روزنامه ایران بخوانید:

■ از آخریــــن گفتوگویــــی که با شــــما انجام دادیم 8 ماه میگذرد. آیا در این مدت که شما زمامدار بخش آب و برق کشور شده اید، شرایط این دو صنعت و نگاه شما تغییری کرده است؟

در این چند مـــاه تغییری از حیث برنامهریزی پیش نیامـــده، جز اینکه شـــخصاً بیش از 8 ماه قبل شـــگفت زده شـــده ام؛ از فاصله قابل مالحظه میـــان مصـــرف معقـــول و آنچـــه که شـــاهدش هســـتم. امیدوارم که با کار سریعتر و صحیحتر این فاصله را کم کنیم.

■ به نظر میرســـید که با حضور شـــما در وزارت نیرو، تغییرات چشـــمگیری در بحث مدیریت صنعت آب و برق

پیش آیـــد. چرا ســـرعت تغییرات کم است؟

در ســـاختار دولت ما ســـالها بیش از مـــدت مجاز صرفاً به مســـأله تأمین پرداختیم و خیلی کمتـــر از زمان مورد نیـــاز به مصـــرف و تقاضا. این مســـأله باعث شده که اکنون به لحاظ ساختاری نیازمنـــد تجدیـــد ســـازمان باشـــیم تـــا شـــرایط با اقتضائات مدیریت مصرف و تقاضا متناســـب شـــود. در این راستا ضمـــن پرداخت بیشـــتر بـــه موضوع، نیازمند هستیم که سرمایهگذاری الزم را از جنبههای مختلف منابع انســـانی، روشها و شـــیوهها بـــه کار گیریـــم و از تجربه کشورهای دیگر استفاده کنیم.

زمانـــی که صرفـــاً به مســـأله تأمین میپردازیـــم، هیچ اشـــکالی نـــدارد که موضـــوع واحـــد آب بیـــن دســـتگاهها تقســـیم شـــود، اما آب مســـأله واحدی اســـت و بایـــد بپذیریـــم که مشـــکالت این بخـــش یا با همکاری و مســـئولیت مشـــترک همگـــی حـــل میشـــود یـــا هیچکس قادر نخواهد بود که وظایفش را درســـت انجام دهد. فهم این مسأله مستلزم تغییراتی در سازمان و ساختار است.

کارگـــروه ســـازگاری بـــا کـــم آبی که اخیراً آن را تشـــکیل دادیـــم، قدم اول در این راه بود؛ تا تشـــکیالت و نهادهای مختلـــف را حول محور واحد آب جمع کنیم و بگوییم آب موضوع واحد میان بخشـــی اســـت. از اینرو نقش بیشـــتر را در این شـــکل از مدیریت به کســـانی میدهیـــم کـــه ماهیتـــاً میـــان بخـــش هســـتند؛ مانند اســـتانداریها که سعی میکنیـــم مـــدار و محـــور پیـــاده کردن سیاستها شوند.

در سازوکار جدید عناصر اجتماعی حضـــور پررنـــگ تـــری را در عرصـــه تصمیم ســـازیها و تصمیـــم گیریها پیدا میکنند. به همین خاطر هم مرکز امـــور اجتماعـــی منابـــع آب و انرژی را در وزارت نیرو تأســـیس کردیم.ســـعی خواهیـــم کرد کـــه موضوع مصـــرف را بـــا مصرفکنندگان در مقیاس وســـیع مطرح کنیـــم تـــا مـــردم واقعیتها را بدانند و شـــروع به حل و فصل مسائل کنند. ما بهدنبال راهکارهایی هســـتیم کـــه زمانبراســـت. االن رونـــد اجـــرای کارهایـــی که بایـــد در زمینـــه مدیریت مصـــرف آب و بـــرق صـــورت بگیـــرد، شروع شـــده اســـت. مخصوصاً در این ایام همـــکاری خیلـــی مناســـبی میان دستگاههای اجرایی است و امیدواریم که با ســـرعت بیشـــتری هم گســـترش بیابد. ■

اشاره کردید که میان مصرف معقول و واقعیت فاصله زیــــادی وجود دارد و توجه شما به این بخش معطوف شده است. آیا پروژههای ســــاخت و ساز در صنعت آب و برق در دوره وزارت شــــما دیگر در اولویت نیستند؟

در زمینـــه آب و بـــرق جامعـــه بدمصرفی هســـتیم و متأسفانه الگوی مصـــرف ما بـــا هیـــچ الگویـــی منطبق نیســـت. باید به همدیگـــر کمک دهیم تـــا از بدمصرفـــی فاصلـــه بگیریـــم. تأمینهای جدید نه تنها پایدار نیست، بلکه مشـــکلی را هم حل نخواهد کرد. نه به این معنی که ما بهدنبال احداث ســـد، نیروگاه، طرحهـــای جدید تأمین آب نظیـــر شـــیرین کـــردن آب دریا که اصطالحاً بـــه آن آبهای غیر متعارف میگوییـــم، نیســـتیم اما صراحتـــاً باید بـــه مردم و مســـئوالن بگوییم که ما اگر حجمهای وســـیعی از آبهـــای دریا را شـــیرین کنیم و پروژههـــای مطالعاتی گســـترده در مـــورد آبهـــای ژرف و بـــاروری ابرهـــا را دنبـــال کنیـــم، ولـــی کماکان در جایی که یک کشـــت ممنوع اســـت در مقیاس دهها هـــزار هکتار آن را ادامه دهیم، مشـــکلی حل نمیشود و مثـــل آب ریختن در مشـــک ســـوراخ خواهـــد بود. اگر قرار باشـــد کـــه فکری برای ســـرمایهگذاری وسیع و مشارکت بخـــش خصوصـــی در جمـــع آوری، تســـویه و بازچرخانی فاضـــالب نکنیم هم خودمان را از یک منبع وســـیع آب محـــروم کردهایم و هـــم فاضالبهای خـــام میتوانـــد منابـــع محـــدود آب شیرین را آلوده کند. ■

بــــر اســــاس تجربــــهای که در ســــطح بینالمللــــی داریــــد، آیا ابــــزاری برای مدیریت مصرف و تقاضا در دنیا وجود دارد که ایران از آن بیبهره است؟

برای این کار مجموعهای از روشها وجـــود دارد کـــه اساســـش بـــر افزایش آگاهیهای عمومی و مسئولیتپذیری است.

بـــه همین خاطـــر میگوینـــد که اگر میخواهیـــد ســـطح توســـعه یافتگـــی کشـــورهای در حـــال توســـعه را اندازه بگیرید، بررســـی کنید که چـــه مدلی را برای حکمرانـــی در بخش آب انتخاب میکننـــد چراکه آب یـــک عرصه میان بخـــش و فرابخـــش اســـت و بـــا تمام زمینههای زندگی ارتباط دارد. انتخاب مـــا در خصـــوص اینکـــه بـــا ایـــن مایع حیاتـــی چگونه برخـــورد کنیم، معرف سطح توسعه یافتگی ماست.

برای افزایش آگاهی مصرفکنندگان ابتدا باید اطالعات را شـــفاف در اختیار مـــردم بگذاریـــم و آنهـــا بداننـــد که اگر یک دســـتگاه کوچکی را برای کنترل آب مصرفی در واحدهای مسکونی خود به کار بگیرنـــد، چـــه حجم وســـیعی از آب صرفهجویـــی میشـــود یا اینکـــه بدانند که از 20 هزار مگاوات توان نصب شـــده برق کشـــور بـــرای پاســـخگویی به پیک مصـــرف در دســـتگاههای سرمایشـــی مصرف میشـــود. ســـازمانهای دولتی بدانند که اگر در مصرف دقت کنند و اگر شـــهرداریها خودشـــان را مقید بدانند که از آب شـــرب با کیفیـــت برای فضای ســـبز اســـتفاده نکنند، میتوانند حجم وسیعی از صرفهجویی را داشته باشند.

البتـــه قوانیـــن و مقررات هـــم باید بـــه کار گرفته شـــود و قیمت یک بحث تعیینکننده اســـت. بیـــن اینکه ما یک کاالی گـــران یا یـــک کاالی خیلی ارزان را بـــا احتیـــاط مصـــرف کنیـــم، بســـیار تفاوت وجـــود دارد و دومـــی کار خیلی سختتری است. بنابراین قیمت باید بـــرای گروههای پرمصرف بـــه گونه ای باشـــد کـــه خودشـــان از پرمصرفی دور شوند.

ابزارهـــا و روشهـــا عمدتـــاً متکـــی بـــر ســـطح آگاهیهـــا، مفاهمـــه و مسئولیتپذیری مشترک و آیندهنگری است. اگر بنا بر توجه به اصول حاکم بر مصرف بهینه باشـــد، قطعاً میتوانیم یک حیات پایدار داشـــته باشـــیم. این یک انتخاب است و اگر بنا به هر دلیلی بـــه آن کم توجهـــی کنیـــم، هزینههای سنگینی را خواهیم پرداخت. ■

موضوع ریزگردها ارتباط مســــتقیمی با پرداخت حقابه محیط زیست دارد؛ معضلــــی که شــــهرهای جنوبــــی از آن رنج میبرند. در همین حــــال ترکیه در حال ســــاخت سدی اســــت که شرایط را ســــختتر میکند. برای کاهش این بحران چه برنامهای دارید؟

وزارت خارجه تـــالش خودش را در رابطه با کانونهای برون مرزی ریزگرد و توقف ســـاخت سد ایلیسو میکند. در داخل کشور هم ســـازمانهای مسئول مشغول اجرای طرحهایی برای تثبیت شـــرایط هســـتند تا کانونهـــای داخلی ریزگردهـــا محدودتـــر و کنتـــرل شـــود. کار در حال انجام اســـت امـــا اینکه این اتفاقات نتیجه قطعی خواهد داشـــت یا نه؟ نمیتوان االن جواب قطعی داد.

ما باید امیدوار باشیم که اقلیممان از این حالت خشـــکتر شـــدن فاصله بگیـــرد و منابـــع آبی بیشـــتری داشـــته باشـــیم که بتوانیـــم حقابههای محیط زیســـتی را تمامـــاً تأمیـــن کنیـــم. در عیـــن حـــال در ارتباطـــات دوجانبـــه با همســـایگانمان و در ســـازمانهای بینالمللـــی ســـعی خواهیـــم کـــرد که مذاکـــرات الزم انجـــام بگیـــرد. بزودی ســـازمان ملل متحد اجالسی را برگزار میکنـــد کـــه در آن بـــه موضوعاتـــی از جملـــه به مســـائل ریزگردهـــا پرداخته خواهد شد.

امیـــدواری مـــا ایـــن اســـت کـــه در یک فضـــای همـــکاری در حوضههای آبریز مشـــترک اطراف کشور بتوانیم با همســـایگانمان به نقطهای برسیم که منافـــع و هزینههـــا را بین هم تقســـیم کنیم و شرایط پایدارتری را برای زندگی فراهم کنیم. ■

فکــــر میکنید مشــــکل ریزگردها حل خواهد شد؟

قطعاً به مرور زمان حل خواهد شد. وقتی رفتارهای ما اصالح شود.

متأسفانه الگوی مصرف ما با هیچ الگویی منطبق نیست. باید به همدیگر کمک دهیم تا از بدمصرفی فاصله بگیریم. تأمینهای جدید نه تنها پایدار نیست، بلکه مشکلی را هم حل نخواهد کرد و مثل آب ریختن در مشک سوراخ خواهد بود