فساد؛ بدترین نتیجه تحریم

بــا خارج شــدن ایــاالت متحــده از برجــام و نیــز با عدم تصویــب الیحــه FATF کــه از طریــق فشــار و تهدیــد تندروها شــاهدش بودیم، انتظار مــیرود که از چند ماه دیگر تحریمهای اقتصادی آغاز و تشــدید شــود. یکی از اولیــن برنامههای هر دول ِت تح ِت تحریم این اســت که چگونــه اثرات تحریم را خنثی کند یا آن را کاهش دهد؟ یــک راه آن، اتخاذ سیاســتهای صرفهجویانه و کاهش اثرپذیری از تحریمهاست. راه دیگر بهبود شرایط تولید و فضای کسب و کار است. ولی این دو سیاست حتی اگر اجرا هم بشــود، کافی نیســت. از این رو برنامه دور زدن تحریمها در دســتور کار قرار میگیرد؛ و این رویه ثابت همه کشــورهای تحت تحریم اســت. ولی دور زدن تحریم به این ســادگی نیســت، عوارض سنگینی دارد. افزایــش قیمــت و هزینه مبادله، باال رفتن ریســک معامالت، ســوخت شدن کاال و پول و از همه بدتر گسترش و بسط فساد است. آقای جهانگیری، معــاون اول رئیــس جمهــوری در ایــن مورد توضیح درســتی داده اســت که: «در شــرایط تحریــم زمینههای بروز فســاد بیش از زمانهای دیگر اســت اما همانطور که بارها تأکید شــده است، باید با عزم جدی پرچم مبارزه با فساد را همــواره بــاال نگه داریم و با همت همه مســئوالن، دامن نظام را از مفاســد پاک کنیم. رئیس ســتاد مبارزه با مفاسد اقتصادی خاطرنشان ساخت: فساد هویت نظام جمهوری اســالمی ایران را تهدید میکند و باید با مسدود کردن همه روزنههای بروز فساد، از ناامیدی مردم و لطمه به منافع و حیثیت ملی جلوگیری کنیم. در دوره گذشــته و در ایام تحریم شاهد وقوع تخلفها و بروز مفاســد اقتصادی کالن به بهانه دور زدن تحریمها بودیم که عالوه بر آسیب به منافع ملی، موجب نارضایتی مردم هم شد»جهانگیری از همه مسئوالن خواســت تا با آسیبشناســی و ارائه راهکارهای عملی تمام مســاعی خود را جهت جلوگیری از وقوع فساد در شرایط جدید بهکار بندند.

چرا در فضای تحریم فســاد گســترش پیدا میکند؟ و چه اقدامی در برابر آن میتوان کرد؟ تجربه گذشته ایران نشان میدهد که همواره در کشور فساد بوده اســت. بجز ســالهای اول انقالب که از این نظر وضع خوبی داشتیم، در دوران گوناگون برحســب سطح آزادی رســانهها و مطبوعات و استقالل نهاد دادرسی، فساد وجود داشته است. ولی از زمانی که تحریمها علیه ایران آغاز شــد، رشــد تصاعدی فســاد را شــاهدیم. حتی در زمان جنگ نیز اصلیترین زمینــه بــرای فســادهای کالن، با تهیه قاچاقــی قطعات نظامی و ســایر اقالم مورد نیاز جامعه رخ میداد. در هر حال با امنیتیتر شــدن فضا پس از ســال 1388 و سپس آغاز تحریمهای شدید، شفافیت و پاسخگویی به محاق رفت و فســاد نیز گسترش یافت. علت نیز روشــن است. در شرایط تحریم، ریسک معامالت باال میرود، لذا ســود بســیار باالتری از ســوی واســطهها درخواست میشــود و همین یک علت فســاد اســت. برای دور زدن تحریمها شــفافیت بــه صفــر میرســد و کارهــا از طریــق غیررســمی و حتــی غیرمکتــوب و صرفاً برحســب قــول و قرار انجام میشــود. کاالها تحت حمایــت بیمههای معتبر قــرار نمیگیرند، کاالها بازرســی بعد از بارگیری نمیشــوند، لذا آجرپاره را به جای کامپیوتر قالب میکنند! از آنجا که دور زدن تحریم مستلزم انجام عمل خالف قانون و ضابطه اســت، بنابراین اســاس دور زدن برپایه خالف است و در نتیجه فسادآور است.

در شــرایط تحریم کســانی وارد ماجرای معامالت اقتصادی میشــوند که ماجراجو و ریسکپذیر هستند. به طور کلی روحیه آنان با انجام عمل خالف و فساد سازگارتر است، حتی اگر خودشان هم در ابتدا فاسد نباشند، پیشرفت کارشــان مســتلزم همکاری و همراهی با افراد متقلب و فاســد است و همین امــر موجب عادت آنها به فســاد و عادی شــدن تن دادن به فســاد میشــود. اساس کار آنان و هدف و وظیفه اصلی آنان دور زدن فساد است و در این راه هر وســیلهای توجیهپذیر میشود. طبیعی اســت اشخاص معتبر و معقول و شناخته شده وارد چنین ماجرایی نمیشوند.