فرونشستها پایتخترامیبلعد

با برداشتهای بی رویه از سفره های زیر زمینی

رئیس ســازمان خشکسالی کشور از تسلط یــک «خشکســالی انباشــته» روی تهــران خبــر میدهــد. «صــادق ضیائیــان» در گفتوگو بــا «ایران»، افــــــــــــــــزایش دما، کم بارشیهای متوالی و استفاده از ذخایر آبی را باعث ورود پایتخت به یک مرحله از خشکســالی جدیــد میداند.ضیائیــان، بیــش از هــر چیــزی مدیریت منابــع آبی را باعــث ایجاد شــکل جدید خشکســالی میدانــد و از آن بــه «خشکســالی آب شناســی»یاد میکنــد. بهگفتــه او، زخــم خشکســالی یــک دهــه پیــش گریبــان تهرانیهــا را گرفــت. البتــه آمارها نشــان میدهد تهرانیها طبق برخی گزارشها، ۷۴ درصد از ســایر نقاط کشــور بیشتر آب مصــرف میکنند اما این پایان تلخ ماجرا نیست. برداشــت بیرویــه آب «فرونشســت» را بهجــان نقــاط مختلــف اســتان انداختــه است. تازهترین خبرها، از کج شدن مقبره شاه عبدالعظیم حســنی در شهرری خبر میدهــد؛ فرونشســتی که تنها بــه مناطق جنــوب و جنــوب غربــی تهــران محــدود نمیشود و برای میدان انقالب و فرودگاه «مهرآبــاد» هــم خیز برداشــته اســت. به گفتــه کارشناســان ، جنــوب غربــی تهران در فرونشســت زمیــن، رکــورد جهانــی را شکســته اســت. «احمــد فدایــی» رئیــس اداره منابــع طبیعی و آبخیزداری ورامین هــم در گفتوگو بــا روزنامه ایــران، عمق فرونشســتهای دشــت ورامیــن را بیــن ۰۲ تــا ۰۳ متــر به عــرض ۰۰۳ متــر اعالم میکنــد. تأمین آب تهرانیهــا مهمترین علل فرونشستهای خطرناک این دشت اســت. فرونشســت، زخــم نــاکاری هم به خیابانهای «شهران»، «پیامبر»، «میدان قیــام» و «مولوی» زده اســت، اما به گفته «دکتر علی بیتاللهی» مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرســازی هیچ اقدام پیشــگیرانه برای رفــع این معضل اندیشــیده نشــدهاند. او خأل قانونــی را مهمترین دلیل این ماجرا میدانــد و میگوید: «قانونی برای مقابله بــا متخلفــان حــوزه ساختمانســازی کــه اقــدام بــه هدایــت غیــر اصولــی آب در زیرزمین میکنند، وجود ندارد.»

بیتاللهی در گفتوگو با رسانهها خبر ناگوار دیگری هم میدهد. فرونشســتها آســیب جدی به تأسیسات شــهری چون لولههای گاز، فاضالب، آب و روی ســطح زمین المانهای شــهری چون ســازههای مســکونی و اداری و جــاده و ریــل وارد میکند و آنها رااز بین میبرد. او میگوید: «این پدیده عالوه بر آنکه زیرساختهای شــهری را نابود میکند، دشــتها را نیز از بین میبرد؛ چراکه آبهای زیر زمینی که میان ماســهها و الیههای خاک قرار دارد، از دل زمیــن بــه بیــرون کشــیده و مصرف میشود.» سال 5۹ فرونشست در منطقه «شــهران» باعــث فــوران لولــه گاز شــد و شــعله آن تا ۰5 متر اوج گرفت. فشار لوله شکســته شــده در شــهران PSI ۰۵۲ بوده، در حالی که فشــار گاز شهری که در منازل اســتفاده میشــود یکچهارم PSI اســت. فروچالــه در خیابــان «پیامبــر» دو خودرو را هــم بلعید. فرونشســت در میدان قیام اتفاق تلخ تری را رقم زدند. در این حادثه یــک مأمور آتشنشــان و یــک کارگر جان خــود را از دســت دادند. فرونشســتها به کمین بیمارستان «اکبرآبادی» در خیابان «مولــوی» هم نشســته اســت؛ فروریزش دیگری داشــتیم کــه این حادثه عــالوه بر قطع شــدن آب این بیمارســتان، موجب شــد تــا بخشهایــی از آن بهدلیــل ایجاد ترکهایی در دیوارها، تخلیه شود.

کارشناســان محیط زیســت هم پیش از این درباره از بین رفتن حالت اسفنجی زمین و عدم ذخیره بارشها در دل زمین هشــدار داده بودنــد. ایــن مســأله بیش از هرچیزی نشــانه برداشــت بیرویــه آب و حفر چاههای عمیق اســت. این هشدارها البته تاکنون به نتیجهای پیشگیرانه منجر نشده اســت. بیت اللهی هم میگوید:«از آنجایــی کــه آب میــان دانههــای خــاک برداشــت شــده اســت، میــان آنهــا تهــی و دانههــای خــاک بــر اثــر وزن الیههــای باالیی فشرده میشــوند و همانند اسفنج فشرده خواهند شــد.»همزمان با نشست زمین در تهران بهدلیل برداشــت بیرویه آبهــای زیرزمینــی، تأمیــن آب شــرب پایتخــت نشــینها در ســالجاری به یکی از مهمترین دغدغههای مسئوالن تبدیل شده است. «محمد پرورش» مدیرعامل شــرکت آب و فاضــالب اســتان تهــران از دستور اســتاندار تهران، از الزام کاهش ۰۲ درصــدی حجم مصرف آب دســتگاهها و ادارات ســطح استان تهران خبر میدهد. معرفــی مشــترکان پــر مصــرف هــم از اقدامــات دیگــر ایــن دســتگاه اســت. این برنامــه از اردیبهشــت ســالجاری شــروع شــده اما به معنــای کاهــش دلنگرانیها از کمبــود آب در پایتخت نیســت. آخرین آمارها در دشتهای جنوبی استان تهران نشــان میدهد کــه اســتان تهران ســاالنه دســتکم بــه میــزان ۰۵۱ســانتیمتر افت ســطح آب زیرزمینــی را تجربه کــرده و در برخی نقاط تا ۶۳ سانتیمتر با فرونشست زمین مواجه شده!

راهکار کیومرث کالنتری مدیراداره کل حفاظــت محیط زیســت تهران، مســدود شدن چاههای غیرمجاز، جلوگیری از حفر چاههــای جدید و خالی کردن ســفرههای زیرزمینــی اســت. ســازمان جنگلهــا هــم نســخه آبخیــزداری و آبخوانــداری را مینویســد تــا آب مــازاد یــا ســیالبها بــه آن تزریق شــود، اما مســأله تهــران به همین ســادگی نیســت. ســاخت و سازها، قناتهای شــهر را کور کردهاند. بخشــی از مســیرها برای همیشــه قطع شــده است. ماجرا تا آنجا پیش رفته که ســال گذشــته «کمیته محیط زیست مجمع نمایندگان تهران» به پرونده فرونشستها ورود کرد اما به راهکار امیدبخشی منجر نشد.

«علیرضا رحیمی» عضــو این کمیته حفــر متــرو را در فرونشســتها مؤثــر میدانــد و می گوید:«باید این مســأله به لحاظ فنی از ســوی دســتگاههای مسئول مورد ارزیابی و بررســی قــرار بگیرد.»این نماینــده مــردم در مجلــس دهــم ادامه داد: باید بررســی و ارزیابیهای مناســبی صــورت گیــرد تــا مشــخص شــود شــبکه متــرو تهــران از یــک پــالن ارزیابــی و کارشناســی کاملــی برخــوردار اســت یــا نه؛ زیرا تحت فشــار نیازهــای اجتماعی، ضرورت ســفرهای داخلی و پاســخگویی به نیازهای مردم ،توسعه مترو در دستور کار شــهرداری و دولــت قــرار دارد؛ البتــه اینکه بهلحاظ توپولوژی و زمین شناســی توســعه مترو چه انــدازه عملیاتی بوده و تا چه میزان میتوان این توسعه را ادامه داد از جمله مواردی است که باید توسط کارشناســان مــورد ارزیابــی دقیــق قــرار گیرد.رحیمــی یــادآور شــد: بهطــور حتم ایــن موضوع در ایــن کمیته مــورد بحث و گفتوگــو قــرار خواهــد گرفــت؛ البتــه پرداختــن مجمع به این موضوع متأثر از برنامههــای مجلس ماننــد لوایح برنامه ششــم و بودجــه بوده و بر همین اســاس تاکنــون جلســه ویــژهای بــرای بررســی موضــوع فرونشســت زمیــن در تهــران، تشکیل نشده است. ■ پیگیــری موضــوع در کمیتــه محیــط زیست مجمع نمایندگان استان تهران

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسالمشــهر و پردیــس در مجلــس دهــم، بــا بیــان اینکــه پدیــده فرونشســت زمین در پایتخــت موضوعــی خطرآفریــن و مهــم بــوده و قابل بحث و بررســی اســت از پیگیــری این موضــوع در کمیته محیط زیســت و زیربنایــی مجمــع نماینــدگان اســتان تهران خبــر داد و تصریــح کرد: به طور قطــع این موضــوع در کمیته محیط زیســت و زیربنایــی مجمــع مــورد بحث، بررسی و رسیدگی قرار خواهد گرفت.

عضو مجمع نمایندگان استان تهران در مجلــس شــورای اســالمی یادآور شــد: دســتگاههایی ماننــد وزارت نیــرو، جهــاد کشــاورزی، آبفــای اســتان و منطقــهای تهــران، شــرکت آب و فاضــالب تهــران و تمامــی دســتگاههایی که به نوعــی با این موضوع درگیر هســتند بایــد در این رابطه همفکــری و همگرایــی مناســبی داشــته باشند تا شــاهد آسیب شناسی درستی در این زمینه باشیم.