چشمبهراهمسافریکهنمیآید!

نقدی بر نمایش تصادف قطار 5:25رد

نمایــش «تصــادف قطــار در »5:25 نوشــته تورنتــون وایلــدر بــه کارگردانــی و تهیه کنندگــی شــقایق فتحی در ســالن پالتو مجموعه تئاتر شــهر بــهروی صحنه میرود. داســتان این نمایش، داستان انتظارکشیدن همسر و دختر هربرت است که هر روز با قطار52:5 دقیقه به خانه بازمی گشته و این بار بازنگشته! ...و

این نمایش از دو جنبه دارای ویژگیهای خالقانهای است. در نخستین نگاه به این اثر چشم بندهایی است که بر چهره همسر و دختر زده شده. «چشم بند» در اینجا مفهوم کنایی و نمادین دارد و از بیاطالعی وناآگاهی آن دو حکایت میکند. مقولهای که اول بار درام نمایش یونانی ســوفوکل در نمایش «پرومته در زنجیر» به کار گرفت.

در آن اثــر پرومتــه آتــش را که نشــانه آگاهی و روشــنایی بود از خــدای خدایان میدزدد و به زمین میآورد و زئوس بزرگ او را به تاوانی سخت محکوم میکند. از ســوی دیگــر در قســمت اول، هیــچ آکسسواری(وســایل کلیــدی صحنــه) دیده نمیشــوند. یعنی بازیگران تالش میکننــد بدون وجود«اتو» لبــاس را اتو کنند یا بدون وجود تلفن، تماس بگیرند و تنها به تجســم وسایل بسنده کنند. درقسمت دوم با قطع و وصل شدن برق، ناگهان چشم بندها برداشته میشود و آکسسوار نیز بهصورت فیزیکی و رئالیســتی ظاهر میشــود و زندگی آدمهای روی صحنه رنگ میگیرد. با این دیدگاه نمایش در بخش دوم ظاهراً رئالیستیک و دربخش اول به نوعی المانی است. المانی که کامالً هدفمند پیش میرود.

بنابرایــن نمایــش قصــد دارد نوعــی تغییــر نگرش و جهــان بینــی هربرت و خانوادهاش را نشان دهد. یکی دیگر از مسائل کلیدی که در این اثر و شاید برخی دیگــر از آثــار تونتــون وایلدر قابل تأمل اســت توجه به زمان اســت کــه کارگردان ساعتی فرضی را حول صحنه با خطوط سفید ترسیم کرده و با تغییر صحنه نیز قابل مشاهده است. بنابراین شاید مهمترین مسأله این اثر«زمان» است که این خانواده را در برگرفته است. دومین مسأله، سفر و قطار است -این دو واژه کلیدی با مفهوم زمان گره خورده اند- که فضای نمایش را تحت تأثیر قرار میدهند.

اما مسأله قابل تأمل اینکه تا پایان نمایش؛ هرگز گره گشایی صورت نمیگیرد و سیر روایت رئالیستی نیمه کاره باقی میماند. از سوی دیگر ریتم وتمپوی نمایش، پیش از مغفول ماندن خط داســتانی توســط ناهماهنگی بازی «شــقایق فتحی» و «نســاء یوســفی» درمقابل «ســیاوش خادم حســینی» درنقــش هربرت صورت میگیــرد. اثــر تا پیش از حضور ســیاوش خــادم روی صحنه کامالً خــوش ریتم با ضرباهنگ آرام ودرعین حال حس انتظار پیش میرود اما با حضور خادم حسینی ناگهــان تغییر ریتم صورت میگیرد و ریتم به نوعی آشــفته میشــود. بخصوص میزانسنها به کلی ناهمخوانی دارند و تمپوی بازی او و شیوه بازیگریاش با اغراق همراه است که باعث دوگانگی درسبک بازیگری نمایش میشود.