طال و ارز در «خانه» یا در خدمت اقتصاد؟
«ایران» از تجربه تاریخی از خودگذشتگی مردم دنیا برای توسعه گزارش میدهد
گروهاقتصادی/ پیشنهاداخیرمحمدباقر نوبخت ســخنگوی دولــت دربــاره اینکه مــردم ارز و طــالی خــود را در خانههــا به بــازار و بانکها تزریــق کنند تا تولید ملی تقویت شود، واکنشهای مختلفی میان مردم داشــته اســت. ســخنان سخنگوی دولــت باعــث زنــده شــدن موضــوع ازخودگذشــتگی مردم کــره جنوبی برای کمــک بــه دولتشــان بــود کــه بــا اهــدای طالی خود باعث شدند بخشی از بدهی این کشــور بــه صنــدوق بینالمللی پول تسویهشود.
اما شــرایط ایــران با کره جنوبی ســال 1998 چه شــباهتها و تفاوتهایی دارد و چــه عاملی موجب شــده اســت مردم کشورهایینظیرکرهجنوبی،ژاپنوآلمان در شــرایط ســخت بــا از خودگذشــتگی درکنار حاکمیتشان قرار گیرند؟ بررسی ســابقه تاریخــی چنیــن اقداماتی نشــان میدهد که دو عامل اساسی یعنی درک دقیــق مردم از شــرایط حــاد اقتصادی و همچنیــن اعتمــاد باالی مــردم به نظام حاکمیت باعث شده است رفتارهایی از مردم این کشــورها ســر بزند که بهعنوان اســطورههای تاریخی از آنها یاد میشود. زمانی که میزان اطمینان و اعتماد مردم بــه حاکمیت بــاال باشــد میتــوان انتظار داشــت که نفــع شــخصی خــود را فدای نفع عمومی که در آینده به آنها میرسد بکننــد. این درحالی اســت که طبق گفته بسیاری از صاحبنظران هماکنون اعتماد عمومــی بــه نهادهــای حاکمیــت دچار خدشــه شــده اســت که دالیــل آن را باید از نظر سیاســی، اجتماعــی و اقتصادی و فرهنگیبررسیکرد. طالناجیکرهجنوبی
کرهجنوبی که روزی مســتعمره فقیر ژاپــن بــود، در نیمــه دوم قرن بیســتم به شــکلی باورنکردنــی دگرگــون و تــا پایان قرن بیستم به یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شــد. اما در تابســتان 1997 ســئول با مشکل روبهرو شــد. کسب و کار بیرونــق شــد، وامها به تعویــق افتادند، بانکها ورشکست شدند، سرمایهگذاران خارجــی حــدود 18 میلیــارد دالر از ایــن کشــور خارج کردنــد و شــرایط اقتصادی بشــدت بحرانی شــد. صدها هزار نفر نیز شغل خود را از دست دادند.
تنهــا راهحل پیش روی کره در شــرایط مذکــور، درخواســت کمــک از صنــدوق بینالمللــی پــول بــود. ایــن صنــدوق در دسامبر 1997 بزرگترین بسته کمک مالی را بــه ارزش 58 میلیارد دالر تصویب کرد. اما پس از مدتی مشــکل جدیدی به وجود آمــد که کرهایها آن را «بحــران آیاماف» مینامند. دولت کــره در اولین فرصت به افزایش بودجه بــرای باز پرداخت این وام هنگفت اقدام کــرد. در 5 ژانویه 1998 یک کمپین ملی به این منظور راهاندازی شد که امروز به یکی از نمادهای وطنپرستی و از خود گذشتگی در جهان تبدیل شده است.
در آن زمــان مــردم کرهجنوبی حدود 20 میلیــارد دالر طــال در منــازل خــود داشــتند. 90 ســال پیــش در ســال ،1907 امپراطــوری کره به ژاپــن ۳1 میلیون وون یعنی معــادل بودجه یک ســال بدهکار بــود. بهمنظــور کمــک بــه پرداخــت این بدهی مردان کره ســیگار کشیدن را ترک کردند و زنان زیورآالت خود را فروختند.
در ســال 1998 نیــز بــار دیگــر طــال به کمک کــره آمد. نزدیک بــه 5.۳ میلیون نفــر معــادل یــک چهــارم جمعیــت کرهجنوبی داوطلبانه در کمپینی شرکت کردنــد و بــه کمــک کشورشــان آمدنــد. مردم روی لباسهای خود شعار «بیایید بــا جمــعآوری طال بــر بحــران واحد پول خارجــی غلبــه کنیــم» را نوشــتند. در آن زمــان هــر فــرد بــه طــور متوســط 65 گــرم طال بــرای نجــات اقتصاد کــره اهدا کــرد. در مــدت دو مــاه 2.2 میلیــارد دالر جمــعآوری شــد کــه تمــام و کمــال بــه صنــدوق بینالمللــی پول تحویــل داده شد. همبســتگی و وطن پرستی کرهایها باعــث شــد وام 85میلیــارد دالری در اوت ،2001 یعنی ۳ســال پیــش از موعد، پرداخت شود.
رشد و توسعه ژاپن و آلمان پسازجنگجهانیدوم
کرهجنوبیتنهانمونهازخودگذشتگی مردم برای عبور از بحرانهای اقتصادی نبوده است. مردم کشورهایی مانند ژاپن و آلمان نیز به شــکلهای دیگری کشــور خــود را پــس از مصیبــت جنــگ جهانی دوم یاری دادند. این دو کشور توانستهاند در اوج بحــران و حتــی منــزوی شــدن از ســوی ســایر کشــورها از خاکســتر خــود برخیزنــد و در جایگاهــی قــرار گیرنــد که یکی نبض سیاســت اروپا و دیگری نبض دنیــای تکنولــوژی را در دســت بگیرنــد. آلمــان و ژاپن کــه در پایان جنگ جهانی دوم شکســت خوردنــد، قــدرت نظامــی خود را از دســت دادند و دیگر کســی باور نداشــت بتوانند یک بار دیگــر نام خود را بهعنــوان قدرتهای جهانــی احیا کنند؛ اما آنها توانســتند خود را از ورشکســتگی و باخت بــه قلههای موفقیت برســانند. مهمتریــن عامــل موفقیــت و کامیابــی آلمــان و ژاپــن در پایــان جنــگ جهانــی دوم را بایــد عــزم و اراده ملــی در هــر دو کشور دانســت. جنگجهانی اول تمامی زیرســاختهای آلمــان و بخــش زیادی از اقتصــاد آن را نابود کرد. جنگ جهانی مردم این کشــور را به ســوی قحطی برد. آلمــان دیگــر صنعتــی بهنام کشــاورزی نداشــت که بتواند از طریــق آن مایحتاج اولیــه مردمــش را تأمیــن کند. عــالوه بر این مجبــور بود تمام آنچه را کــه در انبار داشــت، بهعنــوان غرامــت بــه متفقین پیروزبدهد.
با این حال معجزه اقتصاد آلمان این کشور را به جایگاهی رساند که امروز نبض سیاست قاره را در دست دارد. در این دوره دولت به این منظور تمام بودجه را صرف رشــد و توسعه زیرســاختهای اقتصادی کــرد. مردم نیز در کمــال آرامش دولت را همیــاری کردند. جامعــه ضمن پذیرش کــم و کاســتیها بــه افــق نــگاه میکــرد. ســفرهها کوچــک امــا امیدها پابرجــا بود. آنچــه تاریــخ در برگهــای ایــن بخش از سرنوشت آلمان مینویسد کار دو شیفت کارکنــان و کارگــران صنایع با دســتمزدی معادل یک شیفت کاری است.
ژاپــن نیــز همچــون آلمــان در جنگ جهانــی دوم، بیــش از 0۴ درصــد از زیرساختهای اقتصادی خود را از دست داد. مــردم آن هماننــد مــردم آلمــان با گرســنگی دســت و پنجه نــرم میکردند. از همین رو دولت ائتالفی تشــکیل شــده تصمیــم گرفــت تــوان خــود را صــرف بازســازی اقتصــاد کنــد. بــه ایــن منظــور کمیتهای تشــکیل شــد که ریاســت آن را تسورو شــیگتو معجزهگر اقتصاد ژاپن در سالهای پس از جنگ برعهده داشت.
وی بــه جــای پــرده پوشــی و کتمــان واقعیــات اقتصــادی تصمیــم گرفــت در قالــب بیانیــهای مــردم را در جریــان وضعیــت اقتصــادی کشــور بگــذارد تــا ضمــن توجــه بــه وخامــت وضعیــت اقتصادی کشور برای تعالی آن بکوشند. شــیگتو در گزارشی که تهیه کرد و آن را در اختیــار مردم گذاشــت، با آمــار و ارقامی دقیــق وضعیــت کشــور و مســیری را کــه دولــت میتوانســت بپیمایــد تا کشــور از ورشکستگی نجات یابد، ترسیم کرد.
او بــه این ترتیب نه تنهــا مانع بروز و ایجاد شــایعات شــد که توانســت نوعی همدلــی اجتماعــی بیــن مــردم بــرای نجات کشــور به وجود آورد. احترام او به شــعور اجتماعی مردم باعث شد شور و اشتیاق کار همگانی مسیری رو به صعود پیدا کند.