فضای مجازی ؛ آگاهی بخشی یا قضاوت شتابزده
گزارش «ایران» از رفتار کاربران در شبکه های مجازی
فضای مجازی در چند سال اخیر در جامعه ایرانی به محلی برای شکلگیری واکنشهای اجتماعی تبدیل شـــده اســـت. آن چنان که حتی گاه بســـیاری از موضوعاتـــی که از پیش مطـــرح بودند یا دوباره زیـــر مجموعه یک حادثه برجســـته میشـــوند تا در فضای مجازی و بویژه اپلیکیشـــنهای اجتماعی مطرح نگردند واکنشی را در جامعه در پی ندارند. گویی که جامعه در انتظار نشســـته تا ببیند چه چیـــزی در فضای مجـــازی مطرح میشـــود و به همان واکنش نشـــان دهد. برای همین هم گاه واکنشها به یـــک موضوع پیش پا افتاده آنقدر زیادو بزرگ میشـــودکه یک ناظر بیرونـــی از حجم آن تعجب میکند و گاه بهموضوعات بسیار بزرگتر هیچ واکنشی نشان داده نمیشود. بهطور مثال میشود تصور کرد که بحران آب با واکنشهای گستردهای روبه رو نیست تا زمانی که مث ًال فیلم یک روستای قحطی زده یا مث ًال خدایی نکرده تصویر مرگ چند نفر در اثر بیآبی به نمایش گذاشـــته شود. آن گاه است که ســـیل کامنتها و حتی ناســـزاها و بحثها روانه این فضا میشود و بیشتر همه این اتفاقات هـــم همراه با نوعی جوزدگی، خالی کردن خشـــم بهجای حل مشـــکل و منطق گریزیست. به شـــکلی که حتی یک سلســـله تصاویر و فیلمها و تولید محتوای هـــدف دار میتواند نبض فضای مجازی و در پی آن افکار عمومی را در اختیار بگیرد. ■ خوب یا بد؟
اینکـــه شـــاخکهای جامعـــه اینقدر حســـاس بـــه محتـــوای فضای مجازیست چندان بد بهنظر نمیرسد. بههرصـــورت عصر انفجـــار اطالعات همین پیامدها را در پی دارد و چه بسا این مســـأله میتواند به حل مشکالت ناشـــناخته کمک کند. اما یک مســـأله را بایـــد درنظـــر گرفت. آن هـــم اینکه چـــرا بایـــد جامعـــه اینقـــدر بیتفاوت باشـــد که تـــا زمانـــی که یـــک موضوع در فضـــای مجازی به شـــکل گســـترده مطـــرح نگردد بـــه آن بیاعتنا باشـــد. مسأله بعدی این اســـت که ادامه این رونـــد و عدم فرهنگســـازی و آموزش برای واکنـــش به موضوعات در فضای مجـــازی میتوانـــد به هرهری شـــدن جامعـــه و عالقهمندی بـــه قضاوتها دامـــن بزند. جامعهای کـــه عجوالنه و از روی جـــو در فضای مجازی قضاوت میکند بتدریج بهســـمت واکنشهای غیـــر قابـــل پیشبینی بـــه موضوعات در فضای واقعی کشـــیده خواهد شد. الاقل بخش کم ســـن و سال جامعه و بیتجربـــه و آن بخش که جامعه پذیر نشده به این سمت کشیده خواهد شد.
■ این موج توهین شگفت انگیز!
نمونه پیش پا افتاده این مســـأله را میتـــوان کامنتهایی دید کـــه درباره برخی شـــایعات از پولهـــای دریافتی توســـط چند هنرمند در ماجرای زلزله در فضای مجازی مطرح شد. برخی از شهروندان در فضای مجازی ودرست زیر پســـت های مربوط با این جمالت به اســـتقبال این خبر رفتند: از اولشـــم معلـــوم بود کـــه ایـــن خبر درســـته! تا نباشـــد چیزکی مردم نگویند چیزها! یا شهروند دیگری میگوید: همینه دیگه، اینا دلشـــون بـــرای مردم نمیســـوزه! پوالرو برداشتن برای خودشون.
ایـــن درحالی اســـت که تنهـــا چند ســـاعت پس از انتشـــار ایـــن خبر، چند هنرمند و حتی دوستان این هنرمندان و ورزشـــکاران بـــه ایـــن ماجـــرا واکنش نشـــان دادند و در انتها معلوم شـــد که چنین خبـــری درســـت نبـــوده و حتی برخـــی از کانالها و پیجهایـــی که این خبـــر را منتشـــر کرده بودنـــد بالفاصله آن را حذف کردند. به این ترتیب فقط یک قضاوت زودهنـــگام و توهینهای بیشمار روی دست کاربران باقی ماند و شاید هم یک دنیا پشیمانی!
نمونـــه دیگـــر ایـــن ماجـــرا را حتی میتوان درباره یکی از بازیکنهای تیم ملی و کیفیت بـــازی او پس از دیدار با اســـپانیا دید. حجم حملـــه و توهینها ■ شــــاید برخی از مســــئوالن ذیربط تصــــور کنند کــــه ایــــن واکنشهای عجوالنه و خشن در فضای مجازی باقی میماند و برای همین هزینه و ســــرمایهگذاری برای فرهنگسازی در این زمینه انجام نمیدهند اما واقعیت اینجاســــت که این اتفــــاق محــــدود به فضــــای مجازی نمیماند. چرا کــــه پس از مدتی در ناخــــودآگاه افراد این سیل قضاوت تند و خشن و عجوالنه عادت میشود.
بـــه او در فضـــای مجازی بـــه اندازهای بـــود که این بازیکن مجبور شـــد بخش کامنتهـــای پیج خـــود را غیـــر فعال کنـــد. این در حالی بود که کارشناســـان ورزشـــی به این مســـأله اشـــاره کردند کـــه نباید اینقدر ســـریع قضـــاوت کرد و تنهـــا به خاطر چند پســـت در فضای مجازی این گونه یـــک بازیکن را مورد ■ اینکــــه شــــاخکهای جامعــــه اینقــــدر حســــاس بــــه محتوای فضای مجازیســــت چندان بد بهنظر نمیرسد. بههرصورت عصر انفجار اطالعــــات همین پیامدها را در پی دارد و چه بســــا این مســــأله میتواند به حل مشکالت ناشناخته کمک کند. اما یک مسأله را باید درنظر گرفت. آن هم اینکه چرا باید جامعه اینقدر بیتفاوت باشد که تا زمانی که یک موضوع در فضای مجازی به شکل گسترده مطرح نگردد به آن بیاعتنا باشد
حمله قـــرار داد بلکه بایـــد به تاکتیک مربی نگاه کـــرد و جایگاه این بازیکن و عملکرد او را در تاکتیک مربی سنجید و نباید اینقدر ســـریع به او حمله کرد و فضای پرتنشـــی را بـــرای وی به وجود آورد.
مثـــال دیگر این مســـأله شـــایعهای بود که دربـــاره نحوه برخورد یک بازیگر