آبادان و خرمشهر پشت خاکریز تشنگی

قصـــه شـــوری آب آبـــادان ، خرمشـــهر، شـــادگان ، اروندکنـــار و جزیـــره مینـــو، قصهای است قدیمی. ۸۱ سال پیش هم آب شور شد و کام مردم تلخ. مردم دبه بهدست آبادان میگویند هر چه هست از باال دست رودخانه کارون آب میخورد. اگر سدها هم حقابه آبادان و خرمشهر را بدهند، نیشـــکر خوزستان آن را میمکد، دریا هم امان نمیدهد و در بستر خشک پایین دســـت ســـدها جلو میآیـــد. آنها میگویند مردم آبادان آب خلیج فارس را مینوشند و نخلهایشان را با همین آب آبیاری میکنند.

عروس ایران افســـرده است؛ شهری کـــه هنـــوز زخـــم کهنـــه جنـــگ آزارش میدهـــد. اما ایـــن بار خبری از دشـــمن پشـــت دروازه شهر نیســـت، خشکسالی و بیآبـــی اســـت که شـــهر را بـــه تصرف درآورده و جان نخلستانهایش را گرفته اســـت! آفتاب تند، شـــاق میزند بر تن آدمهـــای رنجوری که برای چند لیتر آب برای نوشیدن، باید صف بکشند.

وضعیـــت تا همیـــن چنـــد روز پیش آنقدر بحرانی بود که مردم دبههایشان را پشت موتور و ماشین و سهچرخه و گاری میبســـتند و به هر طرف سر میزدند تا شـــاید آبی برای اهالی تشـــنه خانه پیدا شود. گاهی هم کار به اختاف و درگیری میکشـــید. آبادان و ۹۷ روستایش، کاری نداشـــتند جز اینکه دبه بهدست زیر تیغ آفتـــاب این طـــرف و آن طـــرف بگردند. حتی انتقال آب با تانکرهای شرکت آب و شـــهرداری هم کفاف نیاز مردم تشـــنه را نمیداد. حـــاال دو روزی میگذرد که با تاش مســـئوالن آبفای استان خوزستان بخـــش بزرگـــی از آب شـــیرین مـــورد نیازشان از رودخانه کرخه و از طریق خط لوله غدیر تأمین میشود ولی این پایان ماجـــرای غمانگیز مردم این ســـرزمین نیست. ■ شوری آب و نایاب شدن آب شرب

بیبی آســـیه بـــا گاری کوچکی مقابل مغازه تصفیـــه آب در خیابان ۰۳ متری ذوالفقاری منتظر اســـت کـــه نوبت به او برســـد. آفتـــاب بیرحمانـــه گرمایش را میپاشد روی سر مردم و بیبی با گوشه چادر سیاهش عرق از پیشانی را میگیرد. ۴ تا دبه با خود آورده. روزی یک بار برای خرید آب از ایســـتگاه ۸ یعنی 2 کیلومتر آنطرفتـــر، گاریاش را هـــل میدهد تا برسد به اینجا.

از بیبی میپرســـم چند وقت اســـت آب شـــور شـــده؟ سری به نشـــانه تأسف تـــکان میدهـــد و میگوید: «آب شـــرب آبادان چند سالی است که کیفیت ندارد ولـــی تا چندماه پیش چارهای نداشـــتیم و اســـتفاده میکردیم. اما از دو ماه پیش آنقدر شـــور شـــد که حتی نمیتوانستیم دســـت و صورتمان را بشـــوییم، مجبور بودیـــم هر دبه آب را ۳ تـــا ۴ هزار تومان بخریـــم. قبـــ ًا هـــر دبـــه را ۰۰۵ تومـــان میخریدیم. االن هم از روزی که کیفیت آب کمی بهتر شده هر دبه را هزار و ۰۰۵ تومان میخریم.»

نکتهای که مـــردم خیابان ذوالفقاری به آن اشـــاره میکنند این اســـت که آنها مجبورند برای آب آشامیدنیشـــان آب تصفیه شده بخرند و آنهایی که وضعیت مالـــی بهتـــری دارند بـــرای اســـتفاده از آب باکیفیتتـــر، دســـتگاه تصفیهکـــن خریدهانـــد. بیبـــی آســـیه توانایی خرید دستگاه تصفیهکن ندارد و چارهای ندارد که هـــر روز از همیـــن مغـــازه آب بخرد. بیبـــی برای ۴ تا دبـــه آب 2۱ هزار تومان میدهد و پیـــش از رفتن تعارف میکند میهمانش باشـــم. گاری ســـنگین را هل میدهد سمت محله ایستگاه ۸.

ماجد، صاحـــب مغـــازه تصفیه آب است. دو مخزن پاستیکی و سفید رنگ با دو استوانه فلزی که نقش تصفیهکننده دارند، کل مغازهاش را اشـــغال کرده. او پیش از شـــور شـــدن آب آبادان در هفته هزار لیتر آب تصفیه شده، میفروخته و حاال روزی هزار لیتر! پشت میز نشسته و دکمه آب را فشـــار میدهد. ماجد درباره وضعیت جدیدشان میگوید: «از زمانی که کارون رو به خشـــکی رفـــت، آب دریا وارد اروند و بهمنشـــیر شـــد و شوری باال رفت، خـــب شـــرکت آب و فاضـــاب از همیـــن دو رودخانـــه آب شـــهر را تأمین میکـــرد کـــه خودتان دیدید چقدر شـــور شده. از آن زمان شـــرکت آب با تانکر به مردم آب میرســـاند ولی جوابگوی نیاز مردم نبود. تصفیهخانههایی که مثل ما آب تصفیه میکنند هم به زور میتوانند آب ســـالم و بهداشـــتی به مردم بدهند. آبی کـــه صبـــح میآوریم تا ظهـــر تمام میشود.» ■ وضعیتبغرنجروستاییان

وضعیـــت در همـــه جـــای شـــهر همینطـــور اســـت، حتی با بهتر شـــدن کیفیت آب وجود سهچرخه و وانتهایی که در سطح شهر، آب میفروشند آنقدر به چشـــم میخورد که گویی برگشتهایم بـــه دوران جنـــگ! مصطفـــی راننـــده سهچرخهای که آب میفروشد، نزدیک دو ماه اســـت کـــه این کار شـــغل دائمی او شـــده. میگوید روزی یک بـــار میرود ســـمت کمربندی آبادان و از تلنبه خانه آب گتونـــد بـــه آبـــادان، ۰۰2 لیتـــر آب کلرزده میگیرد.ســـری به کمربندی و به ایستگاه «آب و حیات» میزنم. بنزهای ۰۱ تن تانکرهایشـــان را پر از آب میکنند بـــرای روســـتاهای اطراف. ســـهچرخه و وانتهـــا هم ســـمت دیگر، مشـــغول پر کـــردن مخـــازن کوچکشـــان هســـتند و بعد از اتمام کار از مســـئول نظارت اداره بهداشـــت پـــودر کلـــر میگیرند. حســـن دریس ۴۳ ساله و اهل روستای «سیهان» در فاصله ۰2 کیلومتری آبادان اســـت. او پشـــت وانت ســـفید رنگش ایســـتاده تا نوبتش برســـد و مخزن ۰۰۳ لیتری را که به زور پشت ماشین جای گرفته، پر کند. ۰۵ روز اســـت که هر روز به اینجا میآید. او هم مثل بقیه از وضعیتی که گرفتارش شـــدهاند گایه منـــد اســـت و میگویـــد: «کیفیـــت آب پاییـــن و باال میشـــد ولی این بار به حدی شـــور شده که حتی گاو و گوسفندهایمان لب به آن نمیزنند. باید هر روز بـــرای خانـــوادهام و گاو و بزهایم بیایم اینجا و آب ببرم.»

از او درباره اینکه آیا تانکر توزیع آب به روستایشان میآید یا نه میپرسم و او در جواب با اشاره به اینکه حجم آب کفاف مردم را نمیدهد، عنوان میکند: «تانکر حمل آب هر روز ورودی روستا میایستد و مـــردم برای گرفتن آب ســـر و دســـت میشکنند و به بعضیها آب نمیرسد و باید کلـــی راه بیایند و از اینجا آب بگیرند یا اینکـــه آب را بخرند. البته این را بگویم ما جز خودمان باید برای حیوانات و دام و طیور هم آب شرب تهیه کنیم و کارمان خیلی سختتر از شهریهاست.»

طـــی نیم ســـاعت کـــه مقابـــل آب و حیات ایستادهام دستکم ۰۱ سهچرخه مخازن خود را پر کرده و پودر کلر را با آب قاطی میکنند و میرونـــد برای فروش. برای ۹۷ روســـتای تشـــنه آبـــادان روزی ۰۴کامیون مخزندار وظیفه دارند تا آب را از صبح تا غروب به روستاییان برسانند اما گذشته از گرما و راههای خستهکننده، تعدادی از رانندههـــا از درگیری برخی از روستاییان هم شکایت دارند. حسن یکی از همین رانندههاســـت که میگوید چند روز پیش چند نفر از روستاییان عصبانی او را به بـــاد کتک گرفتهاند. او در این باره میگویـــد: «ما آب را در این هوای گرم به روستاها میرســـانیم ولی بعضی از آنها انصاف را رعایت نمیکنند و هر چه دبه دارند پـــر از آب میکنند و آب به دیگری نمیرســـد. همین اتفاق باعث درگیری میشود و ناخواسته پای ما را هم به این درگیری باز میکند. امیدوارم این مشکل با افتتاح طرح غدیر 2 برای همیشه تمام شود.» ■ اعتراض به خشک شدن کارون

برمیگردم به آبادان. این بار سری به یکی از محات حاشـــیهای شهر میزنم. کیفیـــت آب در محله کـــوی قدس هنوز هم به وضعیت عادی برنگشـــته و ســـر تصفیهخانهدارها شـــلوغ اســـت. مردم

از وضعیـــت تهیه آب خســـته شـــدهاند. ابوحبیب ۵6 ســـاله که دبـــه ۰2 لیتری را تـــرک موتورش بســـته، میگویـــد: «توی روزنامهتـــان بنویســـید حـــق آبـــادان و خرمشـــهر که ۸ ســـال زیر توپ و موشک بـــود و دشـــمن هـــر روز آن را میکوبید، این نیســـت. مـــا نفت میدهیـــم، گندم میدهیـــم ولی خودمـــان اینطور عقب ماندهایـــم، حتـــی آب بـــرای خـــوردن نداریـــم. آنقـــدر ســـد زدند کـــه کارون به رویمان خشک شـــد. این هم وضعیت ما شده که هر روز یا باید دنبال آب باشیم یا دنبال فیلتر برای دستگاههای تصفیه آب کـــه بتوانیم یـــک لیوان آب ســـالم و شیرین بنوشـــیم. به خدا این ظلم است در حق مردم خوزستان.»

وحید صاحب تصفیهخانه، دبهها را پر میکند و حرفهای ابوحبیب را تأیید میکند: «نبایـــد وضعیت مردم اینطور باشد که ســـر آب توی خرمشهر درگیری شـــود. چنـــد ســـال اســـت کـــه وضعیت رودخانـــه بهمنشـــیر و اروند همینطوری است. ترکیه و عراق سد زدهاند و آبی توی ارونـــد نمیآیـــد، ســـدهای کارون هم که اجازه نمیدهد آبی توی اروند بیاید و به همین خاطر اســـت که آب دریا پیشروی کـــرده و کلـــی از نخلســـتانها خشـــک شـــدهاند. هفته پیش آبی که از بهمنشیر برداشـــت میشـــد و توی لولهها میآمد آنقدر شـــور بود که توی تصفیهخانهمان فقط ۰2 درصد آن تبدیل به آب شیرین میشد.»

کاظـــم حمـــدی ۴۵ ســـاله کـــه او را ابوحســـین صدا میزننـــد روزی دوبار از محله سردخانه قدیمی، پشت رودخانه بهمنشـــیر با گاری کوچکی بـــرای خرید آب بـــه کـــوی قـــدس میآیـــد. یعنی در مجمـــوع روزی ۰۱ کیلومتـــر در گرمـــای 2۵ درجـــه آبـــادان مـــیرود و میآید. او را مقابـــل یکـــی از مغازههـــای تصفیـــه آب میبینـــم. بـــرای هر دبـــه آب ۰۰۵۱ تومان میدهد. به زور میتواند فارســـی حرف بزنـــد. جوانی کـــه دبههایش را پر میکنـــد، میگویـــد: «ابوحســـین آب را برای گاوهایش میبرد. یکی از گاوهایش بهخاطر شور شدن آب کور شده و چندتا هم شیرشـــان خشـــکیده.» با ابوحسین پیاده و در گرمای عصر به سوی خانهاش میرویم، دست و پاشکســـته میگوید از دو مـــاه پیش که آب شـــور شـــده، هر روز باید یک بار بـــرای خانوادهاش آب تهیه کنـــد و یکبار هـــم بـــرای گاوهایش: «آب شور شد و ماهم بدبخت شدیم. گاوهایم مریضند. زندگی ما از همین گاوهاست. مجبورم هر روز آب تصفیه شـــده بخرم که شیرشان خشـــک نشود. اگر وضعیت همینطور بمانـــد مجبـــورم گاوهایم را بفروشم.»

شـــوری آب اهالی محله سردخانه را کافه کرده و آنها از مسئوالن میخواهند برایشان کاری کنند. ابوماجد قایق چوبی مقابـــل خانـــهاش را نشـــان میدهـــد و میگوید آب بهمنشـــیر آنقدر شـــور شده که ماهی برای صیـــد نمانده. چند روزی تور انداختـــه و هیچ چیزی تـــوی تورش نیامده.

علیرضا خلیلینیا، رئیس شرکت آب و فاضاب آبادان در گفتوگو با «ایران»،

کاهـــش ۰۵ درصـــدی بارندگیهـــای خوزستان و کاهش شدید آبهای پشت ســـد و در ادامه قطع شدن ورودی کارون به ارونـــد را جزو مهمترین عوامل شـــور شـــدن آب آبادان، خرمشـــهر و شادگان میدانـــد و میگوید: «پاییـــن آمدن آب کارون و در ادامه آن اروند موجب شـــده تا آب دریا وارد اروند شود و با پیشروی به ســـوی کارون از آنجا وارد بهمنشیر شود. خب منبـــع آب مورد اســـتفاده آبادان از رودخانه بهمنشـــیر و کرخه اســـت که در

یک ماه گذشـــته جریان معکـــوس دریا و میزان شـــوری آن از 2 هـــزار به ۵۱ هزار رســـید. مـــا نمیتوانســـتیم آب را قطـــع کنیـــم و چارهای جـــز تصفیه نداشـــتیم ولی کیفیت آب بســـیار پاییـــن بود. برای برطرف کردن این مشـــکل برداشـــت ما از رودخانه کرخـــه که از طریق لوله غدیر صورت میگرفـــت افزایـــش یافت ولی متأسفانه هفته گذشته این لوله شکست و مـــا را با مشـــکات زیادی روبـــهرو کرد. به هر ترتیب این مشـــکل برطرف شد و

حاال دی ســـی آب آبادان بـــه زیر ۵ هزار رســـیده و بزودی با افتتـــاح طرح غدیر 2 کیفیت آب آبـــادان و روســـتاهای تابعه به وضعیت مطلوبی میرســـد.» مشکل اصلی که محیط زیســـت، نخلســـتانها و منبـــع تأمیـــن آب در آبـــادان را تهدید میکند پیشروی آب دریاست. خلیلینیا درباره این موضوع عنوان میکند: «برای جلوگیـــری از پیشـــروی آب دریا یک بند خاکـــی در منطقه مارد کـــه ۵ کیلومتر با آبادان فاصله دارد در نقطه تاقی کارون

و اروند زده شده و آب کارون با پمپ وارد کانالهای دستسازی میشود که برای آبیاری نخلستانها و حتی استفادههای دیگر مورد بهرهبرداری قرار بگیرد.»

وی در پایان تأکید میکند که کیفیت آب آبـــادان بـــه حالت عادی برگشـــته و با تـــاش آب منطقهای و شـــرکت آب و فاضـــاب و ســـایر ســـازمانها و نهادها، کیفیت آب ســـایر مناطق و روستاها هم تا چند روز آینده بـــه وضعیت عادی باز خواهد گشت.