شفافسازی دولت؛الزامات و ضرورتها

تصمیم دولت روحانی برای شفافســازی، تصمیمی راهبردی برای پاالیش جامعه از آمار غلط و نورافکندن بر تاریکخانه فساد است و از نتایج قابل تصور این شفافســازی مشــارکت مردم در کارهایی است که دولت نیازمند مشارکت و حضور آحاد مردم است. به نظر میرسد ابزار کار دولت در این زمینه استفاده از فضای مجازی و شــکلگیری دولــت الکترونیک باشــد. تا پیش از شــکلگیری دولت الکترونیک کمتر کســی میتوانست به شفافســازی دولت خوشبین باشــد امــا ســازوکار الکترونیکــی شــدن خدمــات دولــت، بســیاری از روزنههای نفوذ خافکاری را میبندد اما همین شفافسازی که اکنون با هزینهای بســیار اندک در حال شکلگیری است الزاماتی دارد که در قالب افزایش فرصتها و قوتها و کاهش تهدیدها و ضعفها، برآورده میشود. اکنــون کــه میتــوان بــا اســتفاده از فنــاوری اطاعــات و ارتباطــات در دولــت الکترونیــک شفافســازی کرد و در این راه برخی اقدامات که الزامآورند باید مورد توجه باشــد ازجمله این اقدامات: ۱- جلسات دولت باید در برابر چشم مردم برگزار شود و معنایش این است کــه تصمیمهــای دولتمردان بــرای روزنامهها و مردم آشــکار باشــد تا راه بــر رانتخواران بســته شــود؛ ۲-بودجه و حســابهای مالی توســط هریک از اعضای جامعه قابل بازبینی باشــد؛ ۳- قوانین، قواعد و تصمیمات برای بحث آزاد در اختیار عموم قرار داده شــود. با این اقدامات مقدماتی میتوان امیدوار بود که فعالیتها شــفاف خواهند شد و فرصت از سوءاستفادهکنندگان از سیستم گرفته خواهد شد. از نظر بسیاری از محققان شفافسازی؛ آزادی، آگاهــی و مشــارکت عمــوم مــردم در تصمیمــات دولــت اســت بهطوریکــه کلیه فعالیتهای کارکنان دولت برای عموم قابل مشاهده و پیگیری باشد. اگر رسانهها و مردم هــر چیزی را که در امور کشــور اتفاق میافتد بدانند، ســؤالها، اعتراضها و پیشــنهادهای زیادی از ســوی آنها ارائه خواهد شــد. مردمی که در بعضی موضوعات عاقهمند هســتند ســعی خواهند کرد بر تصمیمها اثرگذار باشــند. در واقع شفافســازی، مشــارکت هر روزه در فرآیندهــای اداری توســط مــردم و رســانهها را ایجاد میکند. محققان برایــن باورند که شفافیت را از جنبههای گوناگون از جمله به لحاظ بودجه باز و همچنین در دسترس بودن قوانین و مقررات کسبوکار میتوان مورد مطالعه قرارداد. متوسط نمره شاخص بودجه باز ۱4 کشور در سالهای ۹۸ تا۲۹ نشان میدهد بسیاری از کشورها در حال حاضر از اسناد و اطاعات بودجه خود اطاعات کافی ارائه نمیدهند. این بدین معنی است که شهروندان و ســازمانهای جامعه مدنی قادر به مشــارکت کامل و مؤثر در تصمیمگیریها نیســتند. پژوهشها همچنین نشــان میدهد دولتهایی که شــفافیت بیشــتری در فضای مقررات کسبوکارشان ارائه میدهند، در زمینههای دیگر هم شفافتر هستند. شاخص دسترسی بــه اطاعــات نشــان میدهد کــه دولتها تا چــه اندازه در تــاش خود برای شفافســازی سازمانها و شاخههای مختلف دولت ثابتقدم هستند. همچنین دسترسی به اطاعات میتوانــد شــهروندان را نســبت بــه نظارت بــر کیفیت خدمات دولــت و اســتفاده از منابع عمومی توانمند سازد. از سوی دیگر آن روی سکه عدم شفافیت، شکلگیری و توسعه فساد است. رشوه رایجترین شکل فساد در کشورها و جوامع مختلف است. واقعیت آن است که فساد مانند یک بیماری کشنده، در صورتیکه کنترل نشود نابرابریهای بزرگ ایجاد کرده و پایههــای دولت خدمتگزار مــردم را تضعیف میکند و باعث تضعیف انگیزهها، کاهش مشارکت و افزایش فساد میشود. طبق اعام مؤسسه شفافیت بینالمللی، بخشها و مؤسساتی که بیشتر از همه تحت تأثیر فســاد قرار دارنــد عبارتند از: احزاب سیاســی، مجلس، پلیس، نظام حقوقــی، قوه قضائیه و درآمــد مالیاتــی. ایــن بخشها بیشــتر با عمــوم درگیرند. بــه همین دلیل باید بیشــترین اطاعات را در اختیار مردم قرار دهند و همراه با دولت به شفافسازی دستگاههای دولتی کمک کنند. شفافســازی با همه مزایا و اهمیتی که برای حضور مردم در عرصه تصمیمگیریها دارد، موانــع و محدودیتهایــی را نیــز پیــش روی خــود دارد. مثاً دولــت نمیتوانــد وارد حریم خصوصــی افــراد شــود. آمار، اطاعــات و تصمیمهای امنیتــی در صورت لــزوم تا مدتها غیرقابل انتشــار هســتند و انتشــار بیموقــع و نابهنگام آنهــا نهتنها کمکی به شفافســازی نمیکنــد بلکه حتی ممکن اســت باعث نیرومند شــدن دشــمنان و حمایت آنان از فســاد در جامعــه شــود. در شفافســازی رعایت احــکام الهی که در دین مبین اســام برای حفظ شئون فردی و اجتماعی افراد در جامعه وجود دارد، از الزامات شفافسازی در یک جامعه اســامی اســت کــه کارگــزاران دولت و عموم مــردم بایــد آن را مطمح نظر قــرار دهند تا از تهدیدها و ضعفها در این راهبرد مهم دولت برای جلب مشارکت مردم کاسته شود و بر قوتها و فرصتها افزوده شود.