فوتبال و نهاد اجتماعی
فوتبال يكى از پديدههای قرن بيســتويكم اســت. اين روزهای داغ و ميخكوبكننــده جام جهانى روســيه كه جای خــود دارد؛ در ديگــر مقاطع، وقتى بازیهای مهم فوتبال برگزار مىشــود، بيــش از نيمميليــارد نفــر بــه تماشــا مىنشــينند. امــا بــا ايــن حــال و بــا درنظرداشــتن چنين محبوبيــت فراگيــر و اثرگذاری، «فوتبــال» آنچنان كــه بايد، مورد نقد و بررســى همهجانبه قرار نگرفته اســت. البته جز يكىدو دهه اخير كه جامعهشناســان و نظريهپــردازان و فيلســوفان بــه آن توجه كردهانــد و در كتابها و مقــاالت بســياری به موضوع فوتبــال پرداختهانــد و از ابعاد و جنبههای مختلفى فوتبال را مورد بررسى قرار دادهاند؛ در جايى اثــر اجتماعى آن مورد بررســى قرار گرفتــه و در تحقيق ديگری عوامل بيرونى مؤثر در آن مورد توجه ويژه بوده است؛ اما كتاب «يک بازی دونيمهای» يک خأل پرناشــدنى را مورد بررسى قرار مىدهد. به قول نويسنده كتاب، اگر فوتبال را يک رسانه درنظر بگيريم مخاطبان و هواداران اين رشــته بهعنوان مصرفكننده در متن و بطن اين رســانه قرار مىگيرند و موضوع مهمى برای بررســى و تحقيق در اختيــار ما قرار مىدهنــد. كتاب«يک بازی دونيمــهای» هم هميــن مورد را مدنظر قــرار داده و با تمركز بر هواداری، بررسى و تحقيق جالبى در اين باره انجام داده است. نكتــه مهم و حائز اهميت اين كتاب، تحقيقات و مصاحبههای ميدانــى بــا طرفداران تيمهــای مختلف اســت. در هر فصل به طــور مجزا به جنبهای از آييــن هواداری مىپردازد كه هر يک به نوبه خود مىتواند موضوع كتاب يا مقالهای مجزا باشد. فوتبال، پديدهای چند وجهى و فرهنگى است و از آنجا كه فوتبال توليد انبــوه ســرگرمى مىكنــد نيازمند نگاهــى چندوجهــى و پيچيده اســت، بنابرايــن در نقــد يا توصيــف فوتبال ابتــدا بايد عملكرد فرهنگى فوتبال كه حائز اهميت است مورد بررسى قرار بگيرد. تأثيرگــذاری فوتبــال از جايى اســت كه ارزشها و سيســتمهای سرمايهداری خود را هم به همراه دارد. مثالً مىدانيم كه جريان مالــى در فوتبال ايــران از نظام بــازار و ســرمايه جهانى تبعيت نمىكند و به همين دليل است كه فوتبال ايران نمىتواند مولد اقتصادی و در نهايت توســعهمحور باشــد. «كارنل ســندوس» نويســنده اين كتــاب، فوتبال را بهعنــوان كاالـ رســانه و هواداری را بهعنــوان مخاطــب ـ مصرفكننــده بررســى مىكنــد. او ايــن رســانه را جهانــى مىداند چــرا كــه در دورافتادهترين روســتاها هم بچهها قهرمانهای فوتبالىشــان را دوســت دارند و از آنها تقليد مىكنند و اين در حالى اســت كه فوتبــال با تمام باورها و سنتهاشان مخالف است.
«يــک بــازی دونيمــهای» از معــدود كتابهايــى اســت كــه دربــاره هــواداری فوتبــال در ايران منتشــر شــده؛ رضا شــجيع و علىنامدارآزادگان آن را برای نشر چشمه ترجمه كردهاند. الزم نيست فوتبالى باشيد تا از اين كتاب لذت ببريد.