جشنواره تئاتر ادینبرا؛ الگویی برای اقتصاد هنر
جنگ جهانی دوم در سال5491 به پایان رسید و هنردوستان اروپایی با یک بحران مهم روبهرو بودند؛ کوچ شمار زیادی از هنرمندان بزرگ اروپا به امریکا. اتفاقی که نیویورک را تبدیــل به مرکز هنــر جهان کرد. پس از جنگ جهانی دوم از شــهرهای بــزرگ اروپا که در روزگاری نهچندان دور این نقش را برعهده داشــتند چیزی باقی نماندهبود جز خرابههایی که دیگر قابلیت برگزاری جشنوارههای بزرگ را نداشتند. پس هنردوستان اروپایی بتدریج سعی کردند سرا ِغ شهرهای کوچکتری بروند که حداقل امکانات را برای برگزاری جشنوارهها داشتند و در این بین بخت، درب خانه ادینبرا را زد. این شهر پایتخت اسکاتلند بود و جنب ِش روشنگری این کشور را در قرن 18 و 19 رهبری میکرد. ادینبرا در این سالها متفکرانی نظیر دیوید هیوم و آدام اسمیت را به جهان معرفی کــرده بــود و به آن لقب آتن شــمالی را داده بودند. با این حال هنوز هم شــهر کوچکی به حســاب میآمد و به همین دلیل کامالً از خســارتهای جنگهای جهانی در امان ماندهبود.چندسالنتئاتروتاالرکنسرت،طبیعتبکریکهبرایگردشگرانجذاببود و مردمانی مهماننواز کافی بود تا این شهر برای برگزاری جشنواره انتخاب شود. پس سال7491 اولین دوره جشنواره بینالمللی ادینبرا به همت رودالف بینگ، مدیر اپرای گلیندبورن، با هدف دنبال کردن روح انســانی افتتاح شــد. این دوره از جشنواره بیشتر شاملاجراهایموسیقیکالسیکبود.اعضایگروههایموسیقیکهبهواسطهجنگ جهانی سازها را کنارگذاشته و در سراسر جهان پراکنده شده بودند، دوباره در ادینبرا دور هم جمع شدند و به نتهای خاموش جان دادند. از آن دوره جشنواره ادینبرا هرسال بزرگ تر و با حضور هنرمندان بیشتر برگزار و به اعتبارش افزوده شد. تا جایی که امروز یکیازمعتبرترینجشنوارههایهنرهاینمایشیدراروپامحسوبمیشود. ادینبرا اهدا ِف خود را اینطور خالصه میکند: ارائه گستره متفاوتی از آثار نمایشی به بیشترینتماشاگرممکن،ارائهمحصوالتفرهنگیمقرونبهصرفه،عرضهفرهنگ اسکاتلند در مقیاس جهانی، نمایش آثار نوآورانه، دعوت از همه قشرها برای تجربه آثارهنریوتشویقهمهانسانهابهشرکتدرفعالیتهایهنری. ■
هفتادویکمیندورهجشنوارهباحضورپیتربروکنودوسهساله
امسال از3 تا72 آگوست 12( مرداد تا6 شهریور) هفتادویکمین دوره جشنواره ادینبرا برگزارمیشود.فرگسلینهنایرلندیکهازسال5102عنوانمدیرهنریفستیوالرابر عهدهگرفتهاست،دراینسالهاتمرکزخودرارویافزایشدامنهجذابیتجشنواره برای شمار باالتری از مخاطبین قرار دادهاست. آمار جشنواره و شمار بازدیدکنندگان موفقیت او را به خوبی تصدیق میکنند. در سال 2017 ادینبرا با فروش 4.3 میلیون پوند رکورد شکســت و تبدیل به یکی از موفقترین جشــنوارههای هنرهای نمایشی در جهان شــد. مهم ترین اجرای این دوره «ســاتیری درباره ســه ملک»، نمایشنامه کالسیک اسکاتلندی است که در قرن 16 به وسیله ِسر دیوید لینسی نوشته شد. این نمایشنامه اخالقی یکی از مهمترین محصوالت فرهنگی ادینبرا است. این اثر برای اولینباردردومیندورهجشنوارهرویصحنهرفتوادینبرارابهیکرویداددراماتیک جهانی تبدیل کرد. از همان سال سرنوشت ادینبرا با این اثر گره خورد و در طول این هفتادسالچندیندراماتورژیمتفاوتازآن،بهعنوانجزئیازفرهنگاسکاتلندبه اجرا درآمده است. امسال نیز جو داگالس با رویکردی مخاطبمحور سراغ این متن رفتهاســت. دیگر آثار مهم این دوره عبارتند از: «زندانی» به کارگردانی و نویســندگی پیتر بروک نودوسهساله که حول محور درونمایههایی نظیر عدالت و عذاب وجدان میگــردد و هماننــد دیگر آثار کارگردان با همکاری هنرمندانی از ســریالنکا، روآندا و انگلستان روی صحنه میرود. «درد مرگ»، اقتباسی از رمان کوتاه مارگریت دوراس کهبوسیلهکیتیمیچل،هنرمندساختارشکنبریتانیاکارگردانیمیشودو«درانتظار گودو»اثرساموئلبکتکهباکارگردانیگریهاینس،برندهجایزهتونیاجرامیشود. با این وجود ادینبرا تنها به تئاتر محدود نمیشود. اجرای اپراهایی از قبیل «هانسل و گرتل»، «ســیگفرید»، «سیندرال» و «آرایشگر سویل» نیز جزو برنامههای این دوره از جشنوارهاست.همینطورکروگرافیهایمتعدد؛سخنرانیوکارگاههایمتنوعهنری برای کودکان و بزرگساالن، اجرای سمفونی هزارنفری «گوستاو مالر» بوسیله گروه کر ادینبرا، انوا ِع نمایشگاههای بصری، اجرای کنسرتهای موسیقی کالسیک و شاید از همه مهمتر، اجرای گروههای موسیقی معاصر در سبکهای مختلف، بخشهای دیگر این جشنواره هستند. پس ادینبرا با هسته مرکزی هنرهای نمایشی، سراغ دیگر هنرهــا نیــز رفته و با جذب آنها خــود را تبدیل به یکی از بزرگتریــن رویدادهای هنر معاصر کردهاست. در دورهای که شبکههای تلویزیونی و اینترنتی با تولیدهای خود حتیمخاطبانسینماراهمربودهاند،چنینرویکردیباعثجذبتماشاگرانجدید ورونقجشنوارهشدهومرزهایادینبراراازیکجشنوارهبهیکتجربهمنحصربهفرد ارتقــا دادهاســت. به گفته صاحبنظــران، فرگس لینهن بــا این رویکــرد مدیریتی در برگــزاری جشــنواره، جنبه اقتصادی هنــر و نقش مهــم آن را در دنیای امــروز به رخ همگانمیکشاند.