اولین غیرمجازی که پای آن به دادگاه باز شد

گزارش «ایران» از فراز و فرود تعاونی اعتباری منحله ثامن الحجج

گــروه اقتصــادی - شــرکت تعاونــی اعتبــاری ثامــن الحجــج دانــش آموختــگان ســبزوار در ســال 1380 تأســیس شــد. براســاس قانونــی کــه در دهــه هفتــاد تأســیس شــده بــود، تعاونیهــا میتوانســتند بــدون مجــوز از بانــک مرکــزی و با داشــتن مجــوز از وزارت کار و تأمیــن اجتماعی تشــکیل شــوند. ابوالفضــل میرعلــی، دامــدار و باغــدار، بــا اســتفاده از همیــن قانــون یــک تعاونی تأســیس کرد که قــرار بود محــدوده فعالیــت آن در ســبزوار و بــا اســتخدام کارمندانی با حداقل مدرک کاردانی باشــد اما در طی 14 سال بیش از 480 شــعبه در سراسر کشور دایر کرد و 12 هزار و 800 میلیارد تومان ســپرده جــذب کــرد. در بیــن تمــام مؤسســات مالی و اعتباری غیرمجاز مســأله ثامن الحجــج از همــه برجســتهتر بــوده و حاشیههای زیادی داشته است. تا کنون 11 جلســه از جلســات رسیدگی بــه اتهامات متهمــان پرونــده تعاونی منحلــه ثامــن الحجــج در شــعبه اول دادگاههای کیفری یک تهران به اتهام اخالل در نظام اقتصادی کشــور برگزار شــده و در جلســه دهــم، قــرار تأمیــن کیفــری وثیقــه ابوالفضــل میرعلــی، متهم ردیف اول پرونده از 100 میلیارد بــه ۴هزار میلیارد تومان تشــدید شــده است.

■ ثامن الحجج چطور بزرگ شد؟ میرعلــی، زمانــی کــه بــرای تأســیس مؤسســه ثامــن الحجــج اقــدام کــرد، اعــالم میشــد دکتــرای حقــوق دارد، امــا در جلســات دادگاه مشــخص شــد کــه دیپلمه اســت. بــر اســاس گزارش روزنامــه ســازندگی میرعلــی، از طرف یکی از چهرههای صاحب نفوذ مشهد بــه معــاون ســابق حقوقــی قالیبــاف کــه مدتــی هــم فرمانــدار مشــهد بوده است، معرفی شــد. آنجا به او توضیح داده میشــود که به سبزوار برود و یک تعاونی تأسیس کند. رونــد کار بــه نحــوی پیــش مــیرود که طــی ســالهای فعالیت، ســرمایه این مؤسســه از 6 میلیــون تومــان در ســال 80 بــه 87 میلیارد تومان در ســال 88 میرســد. طــی 14 ســال بیــش از 480 شعبه در سراسر کشور تأسیس میکند و در طی ســالهای 88 تا 49، با جذب 12 هــزار و 213 میلیارد تومان ســپرده، سرمایهاش را به 12 هزار و 300 میلیارد تومان میرســاند. ثامن الحجج، بیش از 7 هــزار میلیــارد تومــان از اموالــش را صــرف خریــد امــالک و مســتغالت میکند اما به دلیل رکود 4 ساله مسکن و پرداخت سودهای باال، دچار کسری و ســرانجام به ورطه ورشکستگی کشیده شــد. بر اســاس فهرســت ســهامداران ارائــه شــده، تعاونــی 012ًســهام و 61 سهامدار داشــته که عمدتا نسبتهای خانوادگی داشــتهاند اما شــواهد نشان میدهد که میرعلی شخصاً مالک صد درصــد ســهام تعاونــی اســت. افرادی هــم کــه بــا او کار کردهانــد، میداننــد کلیــد واژه میرعلــی این بوده اســت که هر عددی در قــرارداد وجود دارد، باید 03درصد کمتر شود. استعالمها نشان میدهــد کــه او بیــش از 100 فقره چک برگشتی داشته است. در ســال 29، بــرای اولینبــار وزارت اطالعــات صالحیــت مدیریتــی ثامنالحجــج را اســتعالم میکنــد و صالحیــت او بهعنــوان مدیرعامــل تایید نمیشود. برخورد با این مؤسسه نیــز از همان ســال با طرح ســاماندهی مؤسســات غیرمجــاز شــروع شــد. بــا ورود بانــک مرکــزی ســپردههای ثامن الحجج به بانک پارســیان ســپرده شد. میرعلی از همان سال ابتدایی تأسیس این مؤسســه تــا ســال ،1385 بهعنوان رئیــس هیأتمدیــره در ایــن تعاونــی مشغول به کار میشود و بعد از خروج دوســاله از مؤسســه، در ســال 1387 دوبــاره بهعنوان رئیس هیأتمدیره به ثامنالحجج بازمیگــردد. میرعلی در سال 89 تا پایان کار این مؤسسه؛ یعنی سال 49، بهطور مشترک هم در سمت رئیــس هیأتمدیره و هــم مدیرعامل منصوب بوده است.

■ اوضاع مالی و سوددهی ثامنالحجج چطور بود؟ در حالــی کــه طــی ســالهای 92 تا 94 نرخ ســود ســپرده بلندمدت بین 20 تا 22 درصــد بوده اســت، ثامــن الحجج ســودهای کالنــی پرداخــت میکــرده کــه در برخــی از مــوارد بــه 70 درصــد میرســید و میانگیــن آن 30 درصــد بــرآورد میشــود.برخی اطالعــات گویای آن است که در فاصله سالهای 1392 تــا بهمــن 139۴ افــراد حقیقــی 23 میلیــارد، ۵1 میلیــارد و 11 میلیــارد تومان ســود دریافــت کردهاند. تعاونی در ابتــدا تعــداد ســپرده گــذاران را 2 میلیــون و 300 هزار نفر اعــالم کرد اما در نهایت مشــخص شد یک میلیون و 257 هزار حساب و حدود یک میلیون ســپردهگذار در ثامــن الحجــج وجــود دارد. ایــن روند ســود دهــی باعث شــد تا در سال 49، این تعاونی هر ماه نزدیک به 250 میلیــارد تومان بابت هزینه ســود پرداختــی به ســپرده گــذاران پرداخت کند، در حالی که درآمد متناسب با آن نداشته است. اطالعــات حســابداری خــود تعاونــی نیــز نشــان میدهد که در 9 ماهه ســال 94 بهطــور متوســط ماهانــه بیــش از 071میلیــارد تومــان زیــان خالــص داشتهاند. از سویی دیگر، پرداختهای ســفارش شــده مســئوالن تعاونــی در همین ســال بــه برخی ســپرده گذاران در زمــان بحــران مالــی، پرداخــت تســهیالت ســفارش شــده و احتمــال عــدم بازگشــت آن با توجه بــه ترکیب وثایق، پرداختهای انجام شــده برای تبلیغــات و ثبت معامــالت صوری نیز بخش دیگری از تخلفاتی اســت که در این مؤسسه صورت گرفته است. در نهایت طبق محاسبات انجامشده، تعاونــی منحلــه ثامنالحجــج دارای کســری 3 هــزار و 990 میلیــارد تومــان اســت؛ 130 میلیــارد تومــان زیــان انباشــته، 1100 میلیــارد تومــان ســود بابــت معامله صــوری ملکی در شــهر اصفهــان کــه تعاونــی در دفاتــر خــود شناســایی کرده اســت، 1535 میلیارد تومــان زیــان عملکرد 9 ماهــه 112 49، میلیــارد تومــان مطالبــات واهــی از بانک مرکزی، 111میلیارد تومان مانده ســرفصل بیــن واحدهــا (مطالبــات تعاونی از خودش)، 009میلیارد تومان دیــن مالیاتــی و 001میلیــارد هزینه که محل آن مشخص نیست. ایــن پرونــده، اولیــن پرونده رســیدگی بــه مصائبی اســت کــه نهادهــای پولی در اقتصــاد کشــور ایجــاد کردهانــد و 083شــاکی، شــکایت خــود از مدیران تعاونی منحله ثامن الحجج را مطرح کرده و در حال پیگیری است. تاکنــون بالغ بــر 5 هــزار و 600 میلیارد تومــان از منابــع بانــک مرکــزی بــرای بازپرداخت سپردههای سپرده گذاران این تعاونی پرداخت شده است.