سدهای نیمه خالی در وسط تابستان

خشک ترین سال نیم قرن اخیر را تجربه میکنیم

زنــگ خطر کم آبی و خشکســالی در بیش از 335 شــهر ایران به صدا درآمده و کشور در حال تجربه خشــکترین سال نیم قرن اخیراست.هرچندکهآمارهانشانمیدهد در جدول بارندگیهای نیم قرن اخیر کشور دوسال 86 و 78 کم بارشتر از سال جاری بودهانداماکاهشبارشتجمعیسالهای اخیر، بر شــدت خشکسالی امســال افزوده اســت. به عبارت دیگر ایران طی دهههای اخیر به صورت مــداوم بارندگیهای کمتر از میانگین بلندمدت را تجربه کرده است. رضا مکنون، عضو هیأت علمی دانشکده عمران دانشــگاه صنعتی امیرکبیر در این باره با اســتناد به آمار بارشها میگوید: در خشکترینسالنیمقرناخیرقرارداریمو مشخص نیست که سالهای آینده شرایط بهتر از امســال باشــد. لذا نیازمند تغییر در روش مدیریت آب و اصالح الگوی مصرف هستیم.اوکهدکترایمهندسیمنابعآباز دانشگاه واشنگتن امریکا دارد، در گفتوگو بــا «ایــران» ادامــه داد: 30 درصــد کاهــش مصــرف آب کــه اخیــراً هدفگــذاری شــده میتواند به راحتی ایران را با کم آبی سازگار کند. به شــرط آنکه مدیریت بخــش آب از حالت دولتی خارج شود. این عضو شورای عالی حفاظت محیط زیست تصریح کرد: اســتراتژی کاهــش 30 درصــدی مصــرف آب در بخــش خانگــی بــه راحتی با نصب لوازم کاهنده مصرف قابل دستیابی است. ایــن کار را بخــش خصوصی ســرمایهگذار میتواند انجام دهد و ســرمایهاش از محل آب صرفهجویــی شــده بازگردانــده شــود. مکنــون بــا اشــاره بــه اینکه نــه دولــت و نه مصرفکنندگانتوانمالیجایگزینکردن شیرآالتکممصرفراندارند،توضیحداد: اما با کمک بخش خصوصی میتوان این کار را انجــام داد. بــه گفته این کارشــناس و استاد دانشگاه کاهش03 درصدی مصرف آب در بخش کشــاورزی نیز که بیــش از 90 درصــد از آب کشــور را مصــرف میکنــد، با کمکبخشخصوصیواسطهوهمینطور همــکاری بخشهــای علمی کشــور قابل دستیابی اســت. مکنون میگوید: میتوان کاهــش مصــرف را بــا کمــک شــیرآالت الکترونیکــی و روشهــای مکانیــزه آبیاری رقم زد؛ آن هــم بدون تأمین مالی دولتی. فقطبایدازمدیریتدولتیفاصلهگرفتو آن را به بخش خصوصی واگذار کرد. ایران جزو آخرین کشــورهایی اســت که با وجود کمآبــی دارای مدیریــت دولتی بخش آب اســت و با استفاده از منابع مالی بودجهای اینبخشرامدیریتمیکند. ■ 54 درصــد از ســدهای ایــران نیمه خالی است آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران نشــان میدهد که ارتفــاع کل ریزشهای جــوی از اول مهــر تــا 6 مــرداد ســال آبــی 96-97 بالغبر6.761میلیمتربودهاست. ایــن مقدار بارندگی نســبت بــه میانگین دورههایمشابهدرازمدت(242میلیمتر) 30.7 درصــد کاهــش و نســبت بــه دوره مشابهسالآبیگذشته(5.032 میلیمتر) 27.3 درصد کاهش نشــان میدهد.چرا کهحجمبارشاولمهرتا6 مردادمعادل 276.209 میلیارد مترمکعب بوده است. ایــن کاهش بارشها مســتقیماً بر میزان آبهای سطحی کشــور اثر دارد. بهطوری که وضعیت پرشدگی ســدها در برخی از حوضههایآبریزنظیرهاموناصالًخوب نیســت و به نصف کاهش یافته است. در میان6حوضهاصلیفقطحوضهدریاچه ارومیه شــرایط انــدک بهتری نســبت به ســال قبــل دارد. در ایــن میــان آمارهایی وجود دارد که نشان میدهد 45 درصد از سدهای ایران کمتر از 40 درصد پرشدگی دارند و 9 درصد ســدها هم بیــن 40 تا 50 درصد حجم مخزنشــان پرشــده اســت. این ســدها هم اغلب در مناطق خشــک و دشــتهای ممنوعه کشور واقع شدهاند که امــکان حفر چاه و اســتفاده از آبهای زیرزمینیوجودندارد. ■ توجه به طرح تعادل بخشــی منابع آب زیرزمینی بیآبــی در منابــع آب ســطحی به خوبی قابــل مشــاهده اســت. بهطــوری کــه اگر گذرتان به ســدی افتاده باشد از خطهای روی دیــواره ســد میتوانید شــرایط ناگوار آنها را درک کنیــد. اما در خصوص منابع آبزیرزمینیوضعیتفرقمیکند.فقط کســانی که به چاههای زیر زمینی خشک شده برخورده باشند، متوجه کم آبی آنها میشوند؛ازجملهکشاورزان. در ایــن راســتا مکنــون میگویــد: طــرح تعادلبخشــی منابــع آب زیرزمینــی بــر همیــن بخش تکیــه دارد. ما با برداشــت بیرویه آبهای زیرزمینی سفرههای آب زیرزمینــی را بیرمق کردهایــم و اآلن باید ایــن آبــی که پیشخــور شــده را با کاهش برداشتهایساالنهبازگردانیم.برهمین اساس است که گفته میشود باید ساالنه 11 میلیــارد متر مکعب کاهش برداشــت آبهایزیرزمینیانجامشود. او بــا بیــان اینکــه هنــوز از برنامــه عقــب هســتیم، توضیــح داد: این معضل فقط متعلق به دولت نیست و همه باید برای اصالح شرایط دست به دست هم دهند. آب یــک مســأله امنیتی اســت و به همه مربوط میشود. هرچند که یک مدیریت صحیح میتواند مردم را با دولت همراه ســازد. مدیریتــی که بــا کمک واســطهها ممکن خواهد شــد؛ نه دخالت مستقیم دولت.