تأمل در پیشنهاد ترامپ

واضحتریــن واقعیت درباره وضعیــت ارتباطی امروز ایــران و امریــکا ایــن اســت که فعــاً مذاکره مســتقیم در ایــن شــرایط بــرای مــا ســودی نــدارد، کمــا اینکــه میتواند به ضرر کشــور هم باشــد. اما این به آن معنا نیست که پیام فرستاده شــده توسط رئیس جمهوری امریــکا مبنی بر امکان مذاکره بی قید و شــرط با ایران مــورد تدقیق قرار نگیــرد. همچنین بدون ســود بودن مذاکره مســتقیم بــه معنای توجیه تند شــدن ادبیات سیاســتمداران و دولتمــردان ما در مقابــل امریکا هم نیســت. ما اکنون در شــرایطی قرار داریم که مهمتر از پیامهای فرستاده شده از سوی واشنگتن، نوع رویکرد و رفتار ما در قبال امریکا دارای اهمیت است. جمهوری اسامی ایران در جریان مذاکرات برجام تصویری عقانی و مبتنی بر حفظ صلح و ثبات بینالمللی از خود ترســیم کرد که هنوز پابرجاست. امریکا به شکل مشهودی میکوشد در قدم اول این تصویر را مخدوش کرده و بتواند میان انزوای خود در دوران جدید با مقبولیتی که جمهوری اســامی کســب کرده، توازنی به نفع خویش برقرار کند. مهم این است که اجازه این کار در داخل به این کشــور داده نشــود. بنابراین ما در شــرایط کنونی نیازمند توجه بــه دو نکته مهم در داخل هســتیم؛ اول اینکه سیاســتمداران و دولتمردان ما ســعی کنند با فاصله گرفتن از موضعگیریهای گاه احساســی و پرهیز از دادن پاســخهای متناظر با اظهارات مقامات امریکایی، وارد بازی تخریبی حاکمان واشــنگتن نشــوند. همچنین دقت موضعگیــری نهادهای نظامی کشور نیز در این میان بسیار تعیین کننده و مهم است. بــه طــور مشــخص در روابــط ایــران و امریــکا در شــرایط فعلــی نــه راهبرد جنگ دیده میشــود و نه مذاکره. این وضعیت در روابط دو کشــور که یکی ابرقــدرت جهانی اســت و دیگری یــک ابرقدرت منطقــهای در مهمترین و اســتراتژیکترین منطقه دنیــا، نمیتواند چندان پایــدار بماند. چرا که بجز این دو کشــور، به دلیــل موقعیت آنها، بازیگران منطقــهای و فرا منطقهای دیگــری نیــز در تاش هســتند تا یکــی از ایــن دو راهبرد در نهایت از ســوی طرفین انتخاب شــود. ما از یک ســو شاهد هســتیم که کشورهای ثالث زمام افزایــش تخاصم میان ایران و امریکا را در دســت گرفتهاند و از ســوی دیگر مجموعــهای از کشــورها و مشــخصاً در رأس آنهــا اتحادیــه اروپــا در تــاش هســتند تــا درنهایت یک بــار دیگر راهبــرد مذاکــره در دســتور کار دو طرف قرار بگیرد. در چنین شــرایطی اســت که ضروری به نظر میرسد کانالهای ارتباطــی مــورد اطمینــان میان ایــران و امریکا حفظ شــوند. چرا کــه در این شــرایط بسیاری از مناســبات میان ایران و امریکا که وجه تخاصم آن بسیار پررنگتــر اســت، بــر پایــه اطاعــات دروغ و بیاســاس بنا شــده اســت. اگر بخواهیــم صریحتــر و بی پردهتر این موضوع را شــرح دهیــم باید گفت که سالهاســت به دلیل توجه نکردن به کانالهــای ارتباطی مطمئن میان دو کشور، تصویری که حاکمان کاخ سفید از ایران دریافت کردهاند، مستقیم یا غیرمســتقیم بیشتر توسط بازیگرانی چون رژیم اسرائیل ساخته شده که در ســالهای اخیر باید کشورهایی چون عربســتان سعودی را نیز به آن اضافه کــرد. بنابراین هر چند در عهدشــکنی و خیانتهــای امریکاییها به ملت و کشــور ایران شــکی نیست اما حفظ و تقویت یک مســیر ارتباطی مستقیم و مطمئن، حتی در صورت برقرارنشــدن ارتباط سیاســی و کنســولی میتواند در تلطیف برخی موارد مؤثر باشد. سیگنال اخیری که رئیس جمهوری امریکا برای مذاکره مستقیم با ایران، آن هم بدون قید و شرط قبلی فرستاده به گواه موضعگیریهای قبلی و فضایی که در آن به ســر میبریم آنقدر قوی نیســت که بتوان آن را جدی گرفت یا به آن اعتماد کرد. شروط 12 گانه پمپئو، وزیر خارجه امریکا برای ایران که پیش از این مطرح شــده بود و ســخنان وی ســاعتی پس از اظهارات ترامپ در کنار برخورد خصمانه دولت امریکا با توافق برجام و فضای اقتصادی کشــورمان همگی نشــان از آن دارند که پیشنهاد اخیر ترامپ به هیچ عنوان یک راهبرد قطعی در کاخ ســفید نیســت. حتی میشــود بــه راحتی تصور کرد که بر ســر این موضوع بحث چندانی نیز در میان گردانندگان سیاســت خارجی امریکا در نگرفته باشد. بــا ایــن همه اما مهم اســت که به یک چیــز توجه کنیم؛ آن هــم اینکه تابوی مذاکره با امریکا در دوره برجام شکسته است. فارغ از اثبات غیر قابل اعتماد بودن امریکاییها بعد از تصمیم ترامپ درخصوص برجام نباید به ســمتی برویــم کــه یک بــار دیگــر در دوره جدید این تابو بازســازی شــود. بنابراین در چنین شــرایطی باید ســهم برخوردهای احساســی و خــارج از چارچوبهای دیپلماتیــک را در مجموعــه این روابط بــرای امریکاییها کنــار بگذاریم و در ایران مواضعی محاســبهگرانه را اتخاذ کنیم و به یاد داشته باشیم که شرایط میتوانــد در مقاطــع مختلــف تغییر کند و مــا باید با یک نــگاه واقعبینانه به مجموعه امکانات، توان و موقعیت خود برای این شــرایط آماده باشــیم؛ به گونهای که بیشترین آورده و کمترین زیان سهم ما از شرایط پیش رو باشد.