دانشنامه نویسی با قواعد ویژه
از دایرةالمعارف بزرگ بهترین نویسندگان ادبیات کودک ایران رونمایی میشود
«بهتریــن نویســندگان ادبیات کودک ایــران» عنــوان دایرةالمعارفــی اســت کــه جلــد نخســت آن طــی روزهــای آینــده رونمایــی میشــود. مجموعــهای ســه جلــدی کــه تمرکــز آن بــر پنجــاه نویســنده معاصــر ادبیــات کــودک و نوجوان اســت. این مجموعه ســه جلدی در حالی عنوان «دایرةالمعــارف» را یــدک میکشــد کــه تفاوتهــای عمــدهای بــا ســایر دایرةالمعارفهایــی کــه تــا بــه امروز منتشر شدهاند، در آن دیده میشود.
دراین اثر سه جلدی که با همکاری نشر قلم و به دبیری محمود برآبادی منتشــر میشــود خبــری از تقســیم بندیهای موضوعی و مدخلنویسی نیســت. برآبــادی دربــاره محتــوای دایرةالمعارف«نویســندگان ادبیــات کودک ایران» به «ایران» گفت: «این مجموعه در برگیرنده آثار نویسندگان مطرح کودک و نوجوان کشــور اســت، از هر نویســنده یک داستان به همراه نقد آثار او به قلم یکی از نویســندگان یا منتقدان حوزه ادبیات منتشــر شده اســت. تمــام داســتانها تصویــری هســتند و در ایــن رابطــه از همــکاری تصویرگرانــی همچــون نورالدیــن زرین کلک، نفیســه شهدادی و مانلی منوچهری بهره گرفتهایم.»
آنطــور کــه ایــن نویســنده کودک و نوجــوان تأکیــد دارد انتخــاب نویســندگان و آثــار آنــان تنهــا بــا همــکاری یــک گروه ســه نفــره انجام شــده و خبری از هیأتهــای انتخاب، نظیر آنچــه در دایرةالمعارف کودک و نوجــوان «شــورای کتــاب کــودک» شــاهد آن هســتیم نیســت، مسألهای کــه برخــی اهالــی کتــاب بــه آن نقــد دارنــد و میگوینــد چطــور یــک گــروه ســه نفــره بــه تنهایــی دســت بــه این انتخابها زدهاند!
برآبــادی کــه دبیــری انتشــار ایــن مجموعــه را برعهــده دارد دربــاره معیارهایی که در انتخاب نویسندهها دخیل بــوده، ادامــه داد:«چند مالک اصلــی در ایــن انتخابهــا دخیــل بودهانــد کــه از جملــه آنهــا میتــوان بــه ایــن اشــاره کــرد کــه تنهــا ســراغ نویســندگانی رفتهایم که زنده باشند. از سوی دیگر مطرح بودن نویسندگان هــم یکی دیگــر از معیارهایمان بوده اســت. ما از هر نویســنده یک داستان در ایــن مجموعــه منتشــر کردهایــم، داستانهایی که نباید پیشتر در هیچ کتابی منتشر شده باشند.»
او در پاسخ به این سؤال که چرا به جای انتشار داســتان منتشر نشده هر نویسنده به سراغ یکی از آثار شاخص وی نرفتهاند، گفت:«تصمیم گرفتیم بــه ســراغ انتشــار داســتان منتشــر نشــده هر نویســنده برویم تا از لحاظ فروش آن با مشــکل مواجه نشــویم، بــه هر حــال مخاطب هم بایــد بداند کــه بــا مجموعــهای روبهرواســت کــه دربردارنــده داســتانهای تکــراری نیســت. بــرای ایــن کار دســت بــه انتخــاب فهرســتی از نویســندگان معاصر زدهایم.»
به گفته برآبادی جلد نخست این مجموعه که بزودی منتشــر میشــود دربردارنــده آثــار بیســت نویســنده و نقــد نوشــتههای آنان اســت. در جلد دوم کــه بــه احتمــال بســیار تــا پایان ســال آمــاده میشــود 10 داســتان و آخرین کتاب هم به بیســت نویسنده دیگر تعلق دارد. این پنجاه نویســنده از میــان فهرســت اولیــه یکصد نفری انتخاب شدهاند.
وی ادامــه داد:«بــا وجــود آنکــه قرارمــان بر انتشــار آثــار نویســندگان زنده بوده اما در میان اسامی نام علی اشرف درویشــیان هم دیده میشود، او زمانــی در این فهرســت قرار گرفت کــه هنوز زنــده بود، از همیــن رو دیگر دســت به حذف اثر این استاد ادبیات داستانی معاصر نزدیم.»
دبیرایــن دایرةالمعــارف تأکیــد دارد کــه مهمتریــن هــدف آنــان از تألیف مجموعه مذکور برای آشنایی خواننــدگان بــا نویســندگان کــودک و نوجوان اســت. او ضمــن گفتههایش بــه ایــن مســأله هــم تأکیــد دارد کــه در بخــش تألیفــی ادبیــات کــودک و نوجــوان دهههــای اخیر با پیشــرفت قابــل توجهی هم از نظــر کمی و هم کیفی روبهرو شدهایم. البته او معتقد اســت که باید تالش بیشتری کنیم تا به سطح جهانی استانداردهای ادبی این گروه سنی نزدیک شویم.
شــهرام اقبــالزاده از جملــه مترجمــان و منتقدانــی اســت کــه سالهاســت در حــوزه کــودک و نوجــوان فعالیت دارد، از آنجایی که هنوز جلد نخست این کتاب رونمایی نشــده تأکیــد میکنــد کــه اطالعــی از کــم و کیــف آن نــدارد و نمیتوانــد در ارتبــاط بــا دایرةالمعــارف مذکور نظری بدهد.
بــا ایــن حــال بهعنوانــی کــه بــر ایــن دایرةالمعــارف منتشــر شــده نقــد دارد، او درهمیــن رابطــه بــه «ایــران» گفت:«دربــاره محتــوای دایرةالمعارف مذکور تا آن را نخوانم نظری نــدارم اما بهعنوانــی که بر آن درج شــده نقد بســیاری دارم. یکی از اصــول مهــم دایرةالمعارفنویســی ایــن اســت کــه گــروه مؤلفــان آن از هــر گونــه داوری دربــاره موضوعــات مختلــف پرهیز کنند. چطور میشــود که ما به نویســندهای عنــوان بهترین بدهیم؟»
او ادامــه داد:«در تألیــف دایرةالمعارفها از آنجایی که بحث توصیف درمیان است سعی میکنند ارزشــگذاری داوری در میــان نباشــد، از همیــن رو هیــچگاه از کلماتی چون برترین یا بهترین استفاده نمیشود. بــا عنــوان ایــن مجموعــه مخالــف هســتم، خــود مــن بــا وجود ســالها فعالیــت درحــوزه ادبیــات کــودک و نوجــوان هیــچگاه بــه خــودم اجــازه انتخــاب فــالن نویســنده را بهعنــوان بهتریــن نمیدهــم، شــاید بگویم در فالن ســبک داستاننویســی این فرد اثــر شــاخصی دارد یــا... امــا انتخاب اینچنینی هرگز!»
او با انتخابی که تنها از ســوی ســه نفر صورت گرفته باشــد هم مخالف اســت و تأکیــد دارد: «در شــورای کتــاب کــودک وقتی قــرار به بررســی آثار باشــد هیأت انتخابی متشــکل از اســتادان بخشهــای مختلــف کتاب تشــکیل میشــود! حاال این بحث در میان اســت که چطور تنها ســه نفر به تنهایی این کار را انجام دادهاند. تنها بــا اکتفا بر یک یــا چند اثــر نمیتوان گفت فالنی بهترین اســت. در همین جایــزه نوبــل یکــی از معیارهــای انتخاب توجه به فعالیت ســی،چهل ســاله افراد در حوزه ادبیات اســت نه تنها یک کتاب و یک اثر.»