حمله به تحریم از خاکریز حقوق

تحلیل شکایت ایران از امریکا در دادگاه بینالمللی الهه در چارچوب پیمان مودت

جمهـــوری اســـالمی ایـــران، در روز 25 تیرماه 1397 و در پـــی خروج ایاالت متحده از برجام، شـــکایتی را علیـــه ایـــاالت متحـــده در دیـــوان بینالمللی دادگستری که رکن قضایی سازمان ملل متحد محســـوب میشـــود، مطرح کرده اســـت که موضوع آن، نقض معاهده مودت، روابط تجاری و حقوق کنسولی است که در سال )م1955(1334 میـــان ایـــران و ایاالت متحده امریکا، منعقد شده است. در متن91 صفحهای این شکایت، جمهوری اســـالمی ایران، تالش کرده است با بیان صحیح آنچه واقع شده است و اشاره به مفاد معاهده مودت، به اثبات نقض این معاهده بر اثر تحریم های یکجانبه اعمال شده از سوی ایاالت متحده بپردازد. در نهایت آنچه ایران بهعنوان خواسته خود مطرح کرده است، عبارتند از:

امریکا با اعمال تحریمهایی که بهصورت مشروح، در متن شکایت آمده است، معاهده مودت 1955 میان ایران و امریکا را نقض کرده است و به تعهدات خود در مقابل ایران عمل نکرده است.

امریـــکا باید بالفاصله و به هر وســـیله که خود انتخاب میکند به تحریم هایی که از 8 ماه مه آغاز شده است پایان دهد.

امریکا باید بالفاصلـــه به تهدیدات خود نسبت به اعمال تحریمهای جدید که شرح آن در متن شکایت موجود است، پایان دهد.

امریکا باید اطمینان دهد که هیچ اقدامی در جهـــت دور زدن تصمیـــم دیـــوان انجـــام نخواهد داد.

امریکا باید نسبت به تکرارنکردن نقض معاهده مودت 1955 تضمین دهد.

امریـــکا بایـــد بهدلیـــل نقـــض تعهدات قانونی بینالمللی خود در قبال ایران، اقدام به جبران خسارت کامل نماید، که مبلغ خسارت، توســـط دادگاه تعیین خواهد شد. حق ارزیابی خســـارت بـــرای ایـــران و ارائه گـــزارش ارزیابی انجام شـــده به دیوان، در زمان مناســـب، برای ایران محفوظ خواهد بود.

از ســـوی دیگر، جمهـــوری اســـالمی ایران، اقدامات تأمینی و احتیاطی را نیز، درخواســـت کرده است که عبارتند از:ً

امریـــکا باید فـــورا و به هر وســـیلهای که در اختیـــار دارد، اجـــرای مجموعه تحریمهای اعمال شـــده از تاریخ 8 مـــه را متوقف کرده، از اعمال تحریمهای جدید خودداری کند.

امریــــکا بالفاصلــــه اجــــازه اجــــرای کامل معامالت از پیش نهایی شده، بویژه توافقهای موضوعفروشیااجارههواپیماهایمسافربری، خرید لوازم یدکی و سایر تجهیزات هواپیمایی را صادرنماید.

امریـــکا بایـــد ظـــرف 3 مـــاه، دربـــاره روشهایـــی کـــه بـــرای اجرایـــی کـــردن ایـــن درخواســـتها در پیش گرفته است، به دادگاه گزارش بدهد.

امریکا باید به اتباع و شــــرکتهای ایرانی، امریکایــــی و ســــایر کشــــورها اطمینــــان دهد که از حکــــم دیــــوان تبعیــــت خواهــــد کــــرد و از هر گونــــه اظهار نظر و اقدامی کــــه مانع از همکاری اقتصادی اتباع امریکایی یا اتباع کشورهای دیگر با ایران، ایرانیها و شرکتهای ایرانی میشود، خودداری کند.

امریکا باید از اقدامات دیگری که ممکن است ناقض حقوق مندرج در عهدنامه مودت 1955 برای ایران، ایرانیها و شرکتهای ایرانی شـــود و نیز، ناقض تصمیم دیـــوان درباره این پروندهمیشود،جلوگیرینماید.

همانطور که مالحظه شـــد، متن شکایت، حاوی درخواست ایران، نسبت به نقض تعهد و جبـــران خســـارت و نیز، درخواســـت دســـتور موقت از سوی ایران است.

آیین دادرســـی دیـــوان، مراحل رســـیدگی به پروندهها را شـــامل تصمیمگیری نســـبت به ایـــرادات بدوی از جملـــه صالحیت دیوان در رســـیدگی به دعـــوا، صدور دســـتور موقت بهمنظـــور حمایـــت از حقـــوق صاحـــب حق احتمالـــی، تبـــادل لوایح و اســـتماع اظهارات اصحـــاب دعـــوی و در نهایـــت صدورحکم و انتشار آن، پیشبینی کرده است.

دیـــوان بینالمللـــی دادگســـتری، مطابق ماده 41 اساســـنامه خود و رویه عملیاش تا به امروز، با هدف حفـــظ وضع موجود و حمایت از حقـــوق صاحـــب حق و بـــا رعایت شـــرایط سه گانه پذیرش دســـتور موقت، که عبارتند از الزام به تصمیم ســـریع و فوریت در رسیدگی، احتمـــال ضرر غیـــر قابـــل جبـــران و احتمال تشـــدید اختالفات، در مواردی که امکان اعاده حق مورد تقاضا نبوده یا بســـیار مشکل است، اقدام به صدور دستور موقت کرده است. دیوان بینالمللی دادگســـتری، بـــدون هرگونه پیش داوری نسبت به ذیحق بودن یا نبودن اصحاب دعوی یا بدون درخواســـت اصحـــاب دعوی و تنها به ابتـــکار خود و حتی بـــر مبنای معیاری فراتر از معیارهای ارائه شـــده توســـط اصحاب دعـــوا، میتواند به صدور دســـتور موقت اقدام کـــرده و درنقطه مقابـــل آن، میتواند از صدور دســـتور موقت، خودداری نماید. اما سؤال این است که آیا دستور موقت صادره از سوی دیوان، ضمانت اجرایـــی خاصی دارد یـــا خیر؟ برای پاســـخ به این سؤال باید به این نکته اشاره کرد که دستور موقت، حکم به معنای اخص نبوده و تنها دســـتوری در جهت حفظ وضع موجود

آذر گیوکی دکترای حقوق بینالمللپژوهشگر و مدرس دانشگاه