امیدهارنگمیبازد؟

نگاهی به همکاری اصالح طلبان و اعتدالیها در مجلس

همــه چیــز از یــک حمایــت تمــام عیار آغــاز شــد؛ از انتخابات اردیبهشــت 96 و نتیجهای که سخت به کام اصالحطلبان مجلس بود. اما در ادامه مســیر قرار بود اتفاقــات دیگــری بیفتد. در یک ســالگی تشــکیل دولــت دوازدهــم، بخشــی از اصالحطلبان مجلس به اندازه مخالفان تابلــودار دولت خواســتار برکناری و عزل وزرا هســتند. کار روابــط اصالحطلبــان مجلــس و دولــت هنــوز بــه پروژههــای رادیکال و تندی چون «عبور از روحانی» نرســیده اســت. هــر چنــد امیدیهــا میگوینــد همچنــان از دولــت حســن روحانی حمایت میکنند و رأی خود را به او در اردیبهشت 96 یک تصمیم درست و منطقی میدانند، ولی حرارتی که برای پشــتیبانی از او در مقــام نامــزد ریاســت جمهوری در انتخابات گذشــته داشــتند امــروز بــه وضــوح در جمــع آنهــا دیــده نمیشــود. در مقابــل هــم دولــت گالیه دارد کــه آنطوری کــه توقعش را داشــته مــورد حمایــت هــواداران انتخاباتیاش قرارنگرفته.

همیــن 15 مــاه پیــش بــود کــه محمدرضــا عــارف، در مقــام ریاســت فراکســیون امید مجلس به نمایندگی از اعضــای این فراکســیون تأکید کــرد: «در حمایت از اســتمرار دولت آقای روحانی لحظهایهمتردیدنکردهایم.»آنروزها اصولگرایان مخالــف دولت اینگونه القا میکردندکهنامزدیجهانگیریبهدلیل کدورتهای میان دولت و اصالحطلبان جدی خواهد شد.

اصالحطلبان مجلس در آن ایام هم بــرای روحانی ســتاد مســتقل انتخاباتی تشکیل دادند، هم ستاد اقوام و مذاهب او را اداره میکردند و هم در ارکان ســتاد اصلــی مشــغول نقشآفرینــی بودنــد. نــام نمایندگان شــاخصتر ایــن جریان همچونمحمودصادقی،علیمطهری، محمدرضا تابش، پروانه سلحشــوری و دیگرانی از همین دست هم بهطور مکرر در میان نام سخنرانان مدافع روحانی در شهرها و جلسات مختلف دیده میشد. امــا این حمایــت خیلــی زودتــر از آنچه به نظر میرســید جای خــود را به برخی گالیههــا داد. مخصوصــاً از همانجایــی کــه کار انتخاب وزرای پیشــنهادی دولت دوازدهــم توســط رئیــس جمهــوری و نزدیــکان او کلیــد خــورد. بعــد از پایــان مــاه رمضان ســال 69، روحانــی و تیم او عمــالً وارد مرحله جدی انتخــاب وزرای پیشــنهادی و چینــش اعضــای کابینــه شدند.

ازهمینجابودکهگالیهاصالحطلبان انــدک انــدک آغاز شــد. ابتــدا گالیهها از ایــن بود که رئیس جمهــوری خیلی هم آنهــا را در مقــام مشــورت بــرای تعیین کابینه و موقعیتهایی نظیر آن به بازی نمیگیــرد. امــا با پر رنگتر شــدن نقش اعتدالیون در حلقــه اطراف روحانی این گالیههــا اوج گرفت و رســید به جایی که برخی از نمایندگان اصالحطلب رســماً میگفتنــد کابینه پیشــنهادی روحانی با توقعات اصالحطلبان همخوانی ندارد. اســتدالل آنها بــر این پایه اســتوار بود که اساســاً عمده ســبد رأی روحانی حاصل تــالش و همراهــی اصالحطلبــان بــا او بــوده؛ چیزی کــه جریانهــای اعتدالی و برخی چهرههای دولت قبول نداشــتند. هر چنــد دو طــرف ماجــرا بــه صراحت ایــنًموضوعــات را مطــرح نمیکردند. مثــال اصالحطلبــان مجلــس اینگونــه میگفتنــد که رئیــس جمهــوری باید در انتخاب وزرای خود به مطالبات کســانی کــه باعــث رأیآوری او شــدهاند، پایبنــد باشــد. مشــخص بــود کــه ضمیــر ایــن گزاره آنها کســی جز خــود اصالحطلبان و هوادارانشــان نیســت. در مقابــل هم اعتدالیــون و برخــی از دولتیهــا تأکیــد داشــتند که توقعــات از رئیس جمهوری بــرای انتخــاب وزرا بایــد منطبــق بــا واقعیتهــا باشــد. هر چنــد در آن روزها اصولگرایــان مخالف دولــت هم از قضا بایــد و نبایدهــای زیــادی بــرای انتخاب کابینــه مطــرح میکردنــد امــا حــدس ایــن موضــوع بســیار ســاده بود کــه روی اصلــی ایــن ســخن اعتدالیــون، متوجه اصالحطلبــان اســت. هــر چنــد رئیــس جمهــوری در آســتانه تشــکیل کابینــه دوازدهم با هر ســه فراکســیون سیاســی مجلس جلســاتی برگزار کرد و در مقابل هم امیدیها میگفتند هدفشان از دیدار بــا دولتیهــا فقط ارائه شــاخص اســت، نه معرفی فرد اما مشــخصاً از کابینهای کــه معرفی شــد و رأی آورد دل خوشــی نداشــتند. نمایندگانــی چــون صادقــی، تابش و حتی الیــاس حضرتی در همان مقطــع تأکید داشــتند که ترکیــب کابینه آنقدرهــا با چیزی کــه حامیــان روحانی و رأی دهنــدگان بــه او توقــع داشــتند، همخوانیندارد.منطقرئیسجمهوری و اطرافیان او اما این بود که کابینه باید تا جای ممکن 40 میلیونی باشــد نه صرفاً 24 میلیونــی. بعــد از مقطــع معرفــی و تشکیل کابینه دوازدهم بهطور واضحی فاصلــه اصالحطلبان مجلــس با دولت بیشتر شــده بود؛ حتی برخی از چهرهها ماننــد الیاس حضرتی و قاســم میرزایی نیکــو مــدام ادعــا میکردنــد کــه جریان اعتدالــی دولــت بــا هدایــت محمــود واعظــی کــه دیگــر رئیــس دفتــر رئیــس جمهوری شده بود، مشغول بالاثر کردن اصالحطلبــان کابینــه و در رأس آنهــا اســحاق جهانگیری هستند. این ادعا هر چنــد بارها تکذیب شــد اما تکــرار آن در بهارستان به این معنا بود که نمایندگان اصالحطلــب بســی بیــش از اینهــا بــر ســخنان خود ایمان دارنــد که با تکذیب دولتیها از آن عقب بنشینند.

از مقطــع معرفــی و تشــکیل کابینــه دوازدهــم تــا حــدود 5 مــاه بعــد اوضاع به همین منــوال بــود؛ گالیههایی وجود داشــت اما یا جدی نمیشد یا اگر جدی هم میشد به ســرعت فروکش میکرد. دیماه 96 اما یــک نقطه مهم دیگر بود. اعتراضــات خیابانــی نیمــه اول این ماه در روزهــای پــس از فروکش کــردن تأثیر خود را بــر روابط دولــت و اصالحطلبان نشان داد.

جایی که اصالحطلبــان اندک اندک انتقــادات خــود را از تیــم اقتصــادی و کارنامــه دولت در این زمینه آغاز کردند. اما بیش از آن انتقادات ناظر به عملکرد وزارت کشور در این زمینه بود که همیشه زیــر ضــرب انتقــاد اصالحطلبــان قــرار داشــت. اعتراضــات دیمــاه خیلــی زود فروکــش کــرد امــا تأثیــرش را در روابــط دولت و فراکسیون امید مجلس گذاشت تانهایتاًبرخیازاصالحطلبانبهارستان با اصولگرایان مخالف دولت برای به زیر کشیدن سه نفر از وزرا در اسفند 96 همسو شوند. یعنی همان زمانی که محمدرضا عارف با زبانی گالیهآمیز اینگونه درباره روابــط خــود و دولــت ســخن گفتــه بود: «اینکــه بهعنوان رئیس فراکســیون امید جلسهای با رئیس جمهور داشته باشیم، خیراینطورنیست؛ایشانگرفتارهستند و ما هــم دنبــال کار خودمان هســتیم.» هــر چنــد در ماجــرای اســتیضاح وزرای جهاد کشــاورزی، راه و شهرســازی و رفاه در آخرین روزهای اســفند ترکیب دولت دســت نخورده باقی ماند اما زاویه شکل گرفته میان دولــت و اصالحطلبان روی دیگــری از خــود را بــه رخ کشــید؛ همــان رویی که در هفتههای اخیر یکی از عوامل برکنــاری دو وزیــر دولت دوازدهم شــده اســت. در ادامه راه در خــرداد 79، وقتی نوبــت ســومین انتخابات هیأت رئیســه مجلــس دهــم رســید بــاز هم برخــی از اصالحطلبان چهرههای اعتدالی دولت را بــه دخالــت در این کار متهــم کردند و بــاز هــم تکذیبهــا و انکارها تأثیــری در پس گرفتن این ادعا نداشــت. اما شــاید هفتــه آخر مــرداد و هفتــه اول شــهریور مــاه، یعنــی موعــد اســتیضاح وزرای کار و اقتصــاد اوج فاصلــه گرفتــن دولتیها و اصالحطلبــان مجلــس بــود. برخــی نمایندگان امید در این دو اتفاق همپای مخالفان دولت پیــش رفتند تا یک وزیر اصالحطلــب یعنــی ربیعی و یــک وزیر نزدیک به اصالحطلبان یعنی کرباسیان را از خدمــت دولت خــارج کنند که البته موفق هم شــدند. در همیــن روزها البته ســهیم شــدن اصالحطلبان مجلس در خط و نشان کشیدن برای وزرای دیگری چون وزیر کشــور، وزیر راه و شهرســازی و وزیــر صمت هم ظاهراً پیام خوبی برای روابط دو طرف نداشته باشد. بخصوص کــه نتیجه گــزارش روحانی به مــردم در پاسخ به سؤاالت نمایندگان در مجلس و گرفتــن 4 کارت زرد از 5 ســؤال مطــرح شده، هم به این نگرانیها افزوده است.

با این ترتیب یک سال پس از تشکیل دولت دوازدهــم، روابط بین نمایندگان اصالحطلب و پاستورنشینان کمتر شبیه آن چیزی اســت که اردیبهشت سال 96 تجربه شــد. با این وجــود هنوز همه چیز آنقدرها خــراب و به هم ریخته نیســت. هــر چنــد نماینــده اصالحطلبــی چــون الیاس حضرتی در جلسه استیضاح وزیر اقتصاد از لزوم استیضاح شخص رئیس جمهوریسخنگفتاماناگفتهپیداست که اختالفات دو طرف هنوز به هیچ وجه تا این حد جدی نشــده است. چه آنکه از یک ســو اســتعفای حضرتی از عضویت فراکســیون امید نشــانه عــدم مقبولیت این حرفش در میان اصالحطلبان است و از ســوی دیگر و مهمتــر از آن مخالفت سرســختانه اصالحطلبــان مجلــس بــا طــرح ســؤال از رئیــس جمهوری نشــان میدهــد که حد اختالفات بین دو طرف هنوز آنقدرها هم عمیق نشده.

در ایــن یــک ســال گذشــته هــر چند دولــت لوایحــی چــون الیحــه اصــالح ســاختار برخــی وزارتخانههــا را داشــت کــه علــی رغــم تأکیــد روی آن بــه ســد مجلســیها و از جملــه اصالحطلبــان برخــورد کرد امــا در مقابــل موضوعاتی ماننــد FATF نیز در دســتور کار مجلس قــرار گرفــت کــه اصالحطلبان بــرای آن ذرهای هــم از پشــت دولت کنــار نرفتند. بــا این توصیــفًهر چند میتــوان گفت گالیههای نســبتا جــدی در روابط دولت و اصالحطلبــان مجلس وجــود دارد اما هنوز ایــن دو طرف تا مرحلــه رودررویی فرسنگها فاصله دارند و هر کدام سعی میکنند ضمــن تأکید بــر مواضع محل اختــالف خــود، ائتالف خویــش را نیز به نفع رقبا از بین نبرند.