ضررهای تأخیر در توسعه میادین مشترک غرب کارون

بر اســاس اهداف سند چشــمانداز 4۰4١ و سیاستهای کلی اقتصــاد مقاومتی، یکی از محورهای اصلــی فعالیت وزارت نفــت (و به تبع آن شــرکت ملی نفت ایــران) افزایش ذخایر راهبردی، حفظ و توسعه ظرفیت تولید نفت خام است.

در تحقق این اهداف، توسعه میادین مشترک از اهمیت بســیار باالیی برخوردار بــوده و در اکثر قریب به اتفاق اســناد باالدســتی مورد تأکیــد قرار گرفته اســت. تعــداد قابل توجه میادین مشترک (٨۲ میدان مشترک نفتی و گازی با ظرفیت حــدودی ٣۲ میلیارد بشــکه نفــت و ٦١ تریلیون متر مکعب گاز قابــل اســتحصال معــادل 5١درصــد از کل ذخایر نفتی و 5٣درصد از کل ذخایر گازی کشور) و مسأله مهاجرت سیال هیدروکربــوری در میادیــن نفت و گاز در کنار مالحظات سیاســی و امنیتی مربوط به توسعه این میادین، اهمیت توجه به توسعه این میادین را دوچندان میکند. با توجه به تمرکز میادین مشترک نفتی خشکی در مرزهای جنوب غرب کشور (در همسایگی کشــورعراق)، توســعه این میادین بهعنوان «تمدن نوین نفتی» یکی از اصلیترین رسالتهای وزارت نفت و شرکت ملی نفت بوده و شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) از این حیث، بازوی اصلی شرکت ملی نفت بهشمار میرود.

آنچه شــکلگیری این تمدن را از ســایر مناطق نفتخیز کشــور متمایز میسازد را میتوان در چند محور بررسی کرد که از آن جمله باید به «استفاده از مدل قراردادی بیــع متقابل در توســعه اکثر قریب به اتفاق ایــن میادین»؛ «زیســتبوم خاص این منطقــه (تــاالب هورالعظیــم بهعنــوان یکــی از برجســتهترین نمونههــا)»، «وجود بقایــای جنگ تحمیلــی در اکثر نقاط منطقه»، «گســتردگی مخازن و دشــواریهای ناشــی از ناهمگونی» و ویژگیهای خاص مخازن (حجم ذخیره فراوان و نیاز ســریع بــه روشهای ازدیاد برداشــت) اشــاره کرد. در حــوزه غرب کارون بیــش از ٣١ میدان وجود دارد که بر اســاس آخرین مطالعات، برآورد نفت درجا برای میادین آزادگان و یادآوران ٧٦ میلیارد بشکه است که عمده آن نفت فوق سنگین صادراتی است.

مطالعه و توسعه این میادین از نیمه دوم دهه ۰٧ با حضور شرکتهای خارجی در قالب قراردادهای بیع متقابل شروع شده و هماکنون توسط پیمانکاران داخلی و خارجی در حال انجام اســت. بر اســاس برنامه توسعه فاز ١ این میادین، پیشبینی میشد تا پایان سال ٧٩٣١، مجموع تولید این میادین به ۰55 هزار بشکه در روز برسد که تاکنون، بیش از ۰۰٣ هزار بشکه از این میزان محقق شده و انتظار میرود این رقم تا پایان سال به ۰۰4 هزار بشکه در روز برسد.

قطع همکاری برخی از شرکتهای خارجی بهدلیل شرایط تحریم از عمدهترین دالیل انحراف از این برنامه بوده اســت. با عنایت به مقدمات بیان شــده، خســارات ناشیازتأخیردرتوسعهاینمیادینمشترکرامیتواندرابعادمختلفبررسیکرد.

برای مثال باید به کاهش قدرت نفوذ و توان مانور در بازار اشــاره کرد. کشــورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت خام در صورتی میتوانند در بازار نفت تأثیرگذار باشند کــه ظرفیت تولید واقعــی قابل توجهی ایجاد کــرده و این ظرفیت تولیــد با حداکثر مصرف داخلی و حداقل صادراتی، اختالف معنیداری داشــته باشــد. طبیعتاً این تأخیر در توســعه میادین مشــترک میتواند منجر به از دست رفتن بخشی از سهم فعلی بازار شود. در کنار آنها افزایش ریسک برای سرمایهگذاری شرکتهای خارجی نیز حائز اهمیت است؛ چرا که در صورت عقب افتادگی قابل توجه از کشور همسایه، طبعاً قدرت چانه زنی شــرکت ملی نفت در مذاکرات سرمایهگذاری جهت توسعه میادیــن نیز کاهش مییابد. لذا در یک نــگاه کالن، لزوم اتخاذ رویکردی بلند مدت، یکپارچهوبهدورازنگاهجزیرهایوبسیجتمامیدستگاههایذینفعبهروشنینمایان بوده و مخاطرات غفلت از این مســأله را تا حد قابل توجهی برای تمامی مســئوالن ذیربط برجسته میسازد. وزارت نفت و به تبع آن شرکت متن با در نظر گرفتن این ظرفیتهای قابل توجه، همزمان با آغاز به کار فعالیتهای دولت یازدهم، نسبت به اجرای فعالیتهای توســعهای بر مبنای طرحها و پروژههای دارای اولویت اقدام کرده و غرب کارون را در رأس پروژههای نفتی اولویت دار در دستور کار قرار داده است.