تأمین امنیت غذایی با تولید 118 میلیون تن محصول اساسی

«در حــال حاضــر در شــرایط ســخت بینالمللــی و جنــگ ســخت اقتصــادی هســتیم. امــا لطــف خداونــد همچنــان شــامل حال ماســت و با آنکه کشــور ما از قدیماالیام با بیآبی و کمآبی روبهرو بوده اســت، اما همچنان محصوالت خوبی در کشــور تولید میشــود.» محمــود حجتی، وزیــر جهــاد کشــاورزی چنــد روز پیش در گردهمایی سراســری کشــت محصوالت ســال زراعی ٧٩ ٨٩- از روزهای پیش رو و وضعیت تأمین مواد غذایی صحبت کرد. ایــن در حالی اســت کــه از اولیــن روزهای آغــاز دور جدیــد تحریمهــای امریــکا، عبارت «نفت در برابر غذا» به ترجیع بند صحبتهای بدبینانه زیادی تبدیل شده و تکرار آن، هراس ایجاد کرده است. آنهایی کــه این نظــرات را ارائه میدهنــد، اعتقاد دارنــد که ایــران مانند عراق در ســالهای گذشته در نتیجه تشدید تحریمها مجبور میشــود کــه بــه ایــن رویــه روی آورد. امــا کنکاش در دنیای اعداد، از داستان دیگری روایــت میکند. روایتی که نشــان میدهد ایــران با تولید ٨11میلیون تن محصوالت کشــاورزی، خودکفایی 0٨ درصدی دارد و در وضعیت امنیت غذایی به سر میبرد. ■ روایــت اعــداد از خودکفایــی در تولیــد کاالهایاساسی علی اکبر مهرفــرد، معــاون بازرگانی وزیر جهاد کشاورزی هفته گذشته درباره تأمین نیازهــای غذایــی چنیــن گفــت: «ذخایــر کاالهای اساســی کافی است. نگرانی برای تأمیــن نیازهای مردم در این زمینه وجود نــدارد و نیــاز بــه واردات گنــدم نداریــم.» پیــش از او وزیــر جهــاد کشــاورزی و ســایر مقامــات این وزارتخانه نیــز درباره تأمین کاالهای اساسی با اطمینان صحبت کرده بودنــد. این اظهارات نشــان از خود کفایی دارد که طی ســالهای اخیر به بار نشسته اســت. بــر اســاس اعــام وزارت جهــاد کشــاورزی تولیدات محصوالت کشاورزی ایران در ســال گذشــته به ٨11 میلیون تن رســیده اســت. به این ترتیــب، 0٨ درصد از نیاز کشــور از طریق تولید داخلی تأمین شــده و خودکفایی 0٨ درصدی در بخش کشاورزی ایجاد شده است. بررسی جزئیات تولید کاالها حکایت از آن دارد که در ســالهای اخیر نیز تولید گندم همواره رقمی میان 10 تا 14.5 میلیون تن بوده اســت. امســال نیز تا پایان آبان ماه و پایان ســال زراعــی، ٩ میلیــون و 600 هزار تن گندم خرید تضمینی شده است. تولید سایر کاالهای اساسی نیز به همین ترتیب از وضعیــت خوبی برخوردار بوده اســت. بر اســاس اعام معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشــاورزی، در ســال 6٩ رکورد تولید شــکر در 021ســال گذشته زده شــد. براین اســاس 2 میلیون و 15 هزار تن شکر تولید شد، در حالی که نیاز کشور به این محصول 2 میلیــون و 300 هــزار تــن اســت. به این ترتیب امســال نیازی به واردات شــکر نیز وجود ندارد. امسال همچنین حدود 00٩ هزار تن برنج به کشور وارد شده، در حالی که نیاز وارداتی کشــور یــک تا یک میلیــون و 100 هــزار تن است. میزان واردات گوشت نیز نسبت به سال گذشته افزایش یافته و واردات روغن هم تقریباً متناسب با واردات سال گذشته بوده است. از سویی دیگر بخش کشاورزی ایران با تولید ساالنه دو میلیون و 200 هزار تــن گوشــت مــرغ جزو هفــت کشــور برتر تولید کننده دنیاســت. این در حالی است کــه ســرانه ٨2 کیلوگــرم مصرف گوشــت مرغ در کشــور 2 برابر سرانه جهانی است و ســاالنه 2 میلیون و 250 هزار تن گوشت طیور در کشور تولید میشود. در حــوزه شــیر و لبنیــات نیــز تولیــد بــه انــدازهای اســت که صــادرات هم صورت میگیــرد. در ســال 10 6٩، میلیــون و 200 هزار تن لبنیات در کشور تولید و 40٨ هزار تــن از ایــن میزان به کشــورهای همســایه صــادر شــد. همچنیــن بــر اســاس اعام معــاون وقت وزیر کشــاورزی در امور دام، درصــد خوداتکایــی تولید شــیر در کشــور در ســال قبل ٨01 درصد بــوده و این روند امســال نیز ادامه داشــته اســت. بر اساس گــزارش وزارت جهــاد کشــاورزی، میــزان تولیــد تخم مــرغ در دنیــا 0٧ میلیون تن اســت کــه ایــران 1.3 درصــد آن را تولیــد میکنــد و رتبه یازدهم جهــان را در تولید این محصول دارد. سرانه تولید تخم مرغ در کشور نیز 11.5 کیلوگرم و از سرانه تولید جهان یعنی 2 کیلو گرم بیشتر است. در دیگــر محصــوالت اساســی ماننــد دانههای روغنی و برنج نیز با وجود اینکه هنوز خودکفایی حاصل نشــده اســت اما بــا افزایــش عملکــرد و افزایــش تولید در واحد سطح، بدون اینکه بر میزان مصرف منابع آبی افزوده شــود، مســیر به ســمت افزایــش تولید مــیرود. با انتخاب مجری بــرای طرحهــای مختلــف محصــوالت کشــاورزی مانند دانههــای روغنی و برنج نیــز برنامهریزیهــای چنــد ســاله بــرای خودکفایــی در تولیــد ایــن محصــوالت صورت گرفته است. ســه محصول ذرت، جو و کنجاله ســویا نیز که پایه تولید شــیر، گوشــت، مــرغ و تخم مرغ اســت، تا نیمه شــهریورماه تأمیــن شــده و درایــن زمینه مشــکلی وجود ندارد. علــی اکبر مهرفرد، معاون بازرگانــی وزارت جهاد کشــاورزی میگویــد: «تا تاریخ 61شــهریور ٧٩ میزان واردات ذرت و جو نســبت به سال گذشته افزایش داشته، اما واردات کنجاله کاهش داشــت و از آنجــا کــه واردات دانههــای روغنی افزایش داشته، بنابراین برای تهیه کنجالهبامشکلیمواجهنیستیم.» ■ امنیتغذاییچطوربهدستآمد؟ «ایــران الگــوی بســیار خوبی اســت برای اینکه ببینیــم چگونه میتوان در شــرایط بســیار ســخت بــه امنیــت غذایی دســت یافت.» خوزه گراســیانو داســیلوا مدیرکل فائــو دو ســال پیــش در دیــدار بــا محمود حجتــی، وزیر جهــاد کشــاورزی چنیــن از امنیت غذایی ایــران در زمان تحریمهای پیشــین صحبــت کــرده بــود. حاال نیــز در شــرایط جنگ اقتصادی، ایــران به خاطر اقدامــات زیرســاختی پیشــین از امنیــت غذایــی برخــوردار اســت. در ســال 1٩ تراز تجــاری غذایــی کشــور منفی ٩ میلیــارد و دویســت میلیون دالر بوده است. در سال 2٩ ایــن تــراز غذایی کشــور اندکــی بهبود یافــت و بــه منفــی ٨ میلیارد دالر رســید. وضعیــت تراز غذایی کشــور تنهــا مربوط به تولید و خودکفایی نیســت بلکه ذخایر محصــوالت کشــاورزی نیــز در انبارهــا وضعیتی بحرانــی را به وجــود آورده بود. امــا در ســال 3٩ این تــراز تجــاری بیش از 2.5 میلیارد دالر بهبود پیدا کرد و به عدد منفــی 5.6 میلیــارد دالر رســید. در ســال 4٩ و 5٩ نیــز بــا افزایــش میــزان صادرات و کاهــش واردات ایــن رقم بــه منفی 3.4 رســید و ٧.4 میلیــارد دالر بهبود پیدا کرد. در ســال 6٩ نیز، 2 میلیــارد و 42٨ میلیون دالر کاال صادر شــد که نسبت به سال قبل از آن ٧1 درصــد افزایش از لحاظ وزنی اما ٧.1 درصد کاهش به لحاظ ارزشی داشته است. در حال حاضر نیز با وجود تغییراتی که در شــرایط صــادرات و واردات صورت گرفته است، باز هم امنیت غذایی بهطور کامل وجود دارد. تحقــق امنیــت غذایــی و توســعه بخش کشــاورزی همیشــه از دغدغههــای مهــم دولتهــا بــوده و در اســناد باالدســتی و قوانین کشــورها نیز مورد توجه قرار گرفته اســت. در ایــران نیــز در قانــون اساســی، سند چشــمانداز و برنامههای توسعه، به اســتفاده حداکثری از ظرفیتهای بخش کشــاورزی اشــاره و تأکیــد شــده اســت. در قانون اساســی، بندهــای 1 و ٩ اصل 44 بر افزایش تولیدات کشاورزی به منظور رفع نیازهای عمومی کشور و رسیدن به مرحله خودکفایی اشاره شده است. همچنین در ســند چشــمانداز نیز یکی از اهداف مهم توســعه یافتگی کشــور «امنیــت غذایی» اعام شده؛ هدفی که باید با تکیه بر تولید از منابــع داخلــی و خودکفایــی در تولیــد محصــوالت اساســی محقق شــود. عاوه برایــن در برنامه پنجم توســعه نیز که در ســال 5٩ به پایان رســید، افزایــش ارزش افــزوده بــه میــزان ســاالنه هفــت درصد توأم با ارتقای کیفیت بهداشــتی تولیدات محصوالت کشاورزی و ارتقای سطح کلی حمایت از کشــاورزی کشــور به 35 درصد ارزش تولیــدات آن، مــورد تأکیــد برنامــه نویسان قرار گرفته است. فضای مناســبی کــه در دولــت یازدهم با اســتفاده از گشــایشهای بعــد از برجــام ایجاد شــد، باعث شــده اســت که حاال در دوره جنگ اقتصــادی نگرانیهای زیادی وجــود نداشــته باشــد. در طــول دولــت یازدهــم، افزایــش تولیدات کشــاورزی به میــزان 21 میلیــون تــن با رویکــرد کاهش واردات و افزایــش صــادرات محصــوالت دارای مزیــت صادراتی در دســتور کار بود و میزان تولید کل محصوالت کشاورزی از ٧٩ میلیون تن در سال 2٩ به ٨11 میلیون تن در ســال ۵٩ افزایش یافت. بررســیها نشان میدهد که این افزایش تولید از یک ســو موجب بهبــود امنیت غذایــی با اتکا بــه تولید داخلی شــده و از ســوی دیگر در

چه آمارهای داخلی و چه آمارهای فائو تأیید کننده توسعه و موفقیت در بخش کشاورزی است. ایران به لحاظ جمعیتی در رتبه ٨1 جهان قرار دارد اما در تولید 21 محصول کشاورزی رتبههای تک رقمی را بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. بر اساس گزارش فائو، ایران در زمینه تولید 30 محصول مهم کشاورزی جزو 20 کشور نخست دنیا قرار گرفته که نشان دهنده ضریب باالی امنیت غذایی و خوداتکایی این کشور در تأمین نیازهای غذایی ساکنان خود است

نتیجه افزایش بهــره وری، موجب بهبود معیشــت و درآمد کشــاورزان شده است. در خصوص افزایش تولیدات کشــاورزی، افزایش تولیدات باغی چشــمگیر اســت. محمدعلــی طهماســبی معــاون امــور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به افزایش 3,3 میلیــون تنی تولیدات باغی در دولت یازدهم گفته بود:«توســعه 00۵ هــزار هکتاری باغها در اراضی شــیبدار در برنامه ششم پیشبینی شده است.» ■ جایگاه جهانــی ایران درتولیــد کاالهای اساسی چه آمارهــای داخلی و چــه آمارهای فائو تأیید کننده توســعه و موفقیت در بخش کشــاورزی است. ایران به لحاظ جمعیتی در رتبــه ٨1 جهان قــرار دارد امــا در تولید 21 محصــول کشــاورزی رتبههــای تــک رقمــی را بیــن کشــورهای جهان بــه خود اختصاص داده اســت. بر اســاس گزارش فائــو، ایــران در زمینه تولیــد 30 محصول مهم کشاورزی جزو 20 کشور نخست دنیا قرار گرفته که نشــان دهنده ضریب باالی امنیت غذایی و خوداتکایی این کشــور در تأمین نیازهای غذایی ساکنان خود است. ایــران در زمینــه تولیــد دو محصول مهم خرمــا و پســته رتبه 2 جهــان را داراســت. رتبه ســوم جهان در زمینه تولید گیاس، خربــزه، هندوانــه، گــردو، بــادام و زردآلــو نیــز بــه ایــران اختصــاص دارد. در زمینه تولیــد خیــار، انجیــر و کیــوی نیز ایــران در رتبه چهارم جهان قرار گرفته اســت. رتبه پنجم بزرگتریــن تولید کننــده هلو، پیاز و بادمجــان نیز به ایران اختصــاص دارد. در حــوزه تولیــد ســیب درختی و اســفناج رتبه ششــم جهان، در زمینه تولید قارچ و گوجه فرنگی رتبه هفتــم، در زمینه تولید انگــور، لیمو و پرتقال نیز رتبه نهم در دنیا به ایــران اختصــاص دارد. همچنین رتبه ایــران در زمینه تولید چغنــدر قند و چای 11، سیب زمینی 31، جو و گندم 51، کنجد 61، سبزیجات ٩1 و زیتون و توت فرنگی 20 اعام شده است.