هنر در قاب طالیی اعتماد مخاطب
«ایران» از ضرورت تدوین سازوکارهایی برای مقابله با تقلب و کپی آثار هنری گزارش میدهد
«من گالــری دار از کجا میتوانم متوجه شــوم کــه یــک اثــر کپــی اســت! اصــاً غیرممکن اســت. وزارت فرهنگ حتماً بایــد بــرای آثــار کپــی و تقلبی چــارهای بیندیشــد، چون در بــازار کارهای تقلبی زیاد خرید و فروش میشود و افرادی که کار را نمیشناسند به قیمتهای باالیی کارها را میخرند و این مسأله چند سال اســت که محیط تجسمی را بسیار آلوده کــرده اســت.» اینهــا حرفهــای لیلی گلستان، مدیر گالری گلستان است.
چنــد ســالی اســت کــه بحــث کپی و نظیرهپــردازی هــم بــه حوزه تجســمی کشــیده شــده و حــاال بعــد از تعطیلــی نمایشــگاه آثار تهمینه میانی در ایوان تهــران و اعتراض هنرمندان تجســمی، ایــن بحــث داغتــر هــم شــده اســت تــا جایی که ســید مجتبی حســینی معاون امورهنــری وزارت فرهنــگ و ارشــاد اســامی در نامهای به مدیرکل هنرهای تجســمی دســتور داد ســاز و کاری بــرای پیشــگیری از ارائــه آثــار کپی و رســیدگی به این موضوع برنامهریزی شــود. سازو کاری کــه نظــرات منتقــدان و اهالی این حوزه را به خود جلب کرد. ■ غیرممکن است کپی را افشاگری کرد
گلســتان کــه جــزو گالــری دارهــای پیشکســوت اســت در مورد این موضوع به «ایران» میگوید:«دو مشــکل در این حــوزه وجــود دارد. یکــی کپــی و دیگری تقلب. تابلوهایی که تقلب اســت یعنی مثــاً بــه ســبک ســهراب ســپهری تابلو مــی کشــند و بــا نــام ســهراب ســپهری امضا میشــود. این بســتگی بــه مهارت نقاش متقلــب دارد که چقدر خوب کار کرده باشــد که اغلبشــان هم خــوب کار میکنند. بنابراین تنها راهش این است کــه بایــد وزارت فرهنــگ دســتگاهی که نشان دهنده این موضوع است را بخرد و دفتــری تشــکیل دهد تا اصالــت کار را تأیید کند. با چشــم فایــده ندارد فقط با این دســتگاه میسراســت. چــون از رنگ کار تکهبرداری میکنند و آنگاه دســتگاه نشان میدهد که رنگ مال چه تاریخی است. این در خصوص آثار تقلبی است. اما آثار کپــی را هیچ کاری نمیتوان کرد چون من بهعنــوان گالریدار نمیتوانم تمــام نقاشــیهای دنیــا را بررســی کنم و اگــر کســی خواســت در گالــری مــن نقاشــیهایش را به نمایش بگذارد من تشــخیص دهــم کــه مثل فان نقاشــی است و کپی است.»
او دربــاره بیاعتمــادی مخاطــب نســبت بــه آثــار تجســمی ادامــه میدهد:«مــردم هــر چــه میخرنــد فکــر میکنند تقلبی اســت. حتــی تابلو میآورنــد که مــا تأیید کنیم. مــن هرگز تأییــد نمیکنم. هرگــز اصالــت تابلوی ســهراب سپهری یا فریده الشــایی ...و را تأیید نمیکنم. همینجوری نمیتوان با چشم قضاوت کرد گاهی میتوان گفت که ایــن تابلــوی مثاً ســهراب ســپهری تابلــوی ضعیفی اســت ولــی نمیتوان گفت اصا متعلق به او نیست. وقتی در محیطی بیاعتمادی و تقلب و ریاکاری پیش بیایــد خریدارهــم به گالــریدار و نیــز به هنرمندی که ممکن اســت هیچ گاه تقلب هــم نکرده باشــد، بیاعتماد میشــود و این بیاعتمادی از همه چیز در هنر بدتر اســت. من ســی سال است که سعی کردم اعتماد مخاطب را جلب کنم و موفق هم شدم ولی خیلی سخت اســت که بتوان اعتمــاد مخاطبی که به محیط بیاعتمــاد اســت، را جلب کرد. این است که باید فرهنگسازی شود.» ■ تشخیص کپی آثار کار راحتی است
طاها بهبهانی نقاش، مجسمهســاز، طــراح صحنــه، کارگــردان تلویزیــون و تئاتر و استاد دانشگاه نامه معاون هنری بــرای بررســی و پیشــگیری آثــار کپــی را اتفاقــی مبــارک میدانــد و در ادامــه به «ایــران» میگوید: « در وزارت فرهنگ قســمتی برای ثبــت آثار وجــود دارد که خــود از تقلب و تقلیــد و کپی جلوگیری میکنــد. هنرمنــدان معاصــر میتوانند به آنجا مراجعه و آثارشان را ثبت کنند. مابر خاف کشــورهای اروپایی که شــاید میلیونهــا اثرهنری دارند و برای ثبتش هم سالهاســت که اقدام کردهاند، آثار بســیاری نداریــم، کــه بخواهــد مشــکل ســاز شــود. آنهــا کــه معاصرند همــه را میشناســیم و آنهایــی هــم کــه فــوت کردهاند، آنقدر آثار زیادی ندارند که هر روز از گوشــهای اثر جدیدی بیرون بیاید و بــه یــک هنرمندی منســوب شــود. در نتیجه تشــخیص این مطلب کار بســیار راحتــی اســت و احتیــاج دارد بــه یــک تشــکیاتی کــه ایــن موضــوع را نظارت کند. معاونت جدید هنری بسیار خوش فکر هستند و این براحتی قابل پیگیری و بررسی است و از تقلبی که ممکن است اتفاق بیفتد جلوگیری میکند.»
او معتقد است: «یکی اینکه ما مرکز ثبــت آثار هنرمنــدان معاصــر را داریم. از طرفــی مــا آثــار هنرهــای تجســمی زیادی نداریم که مسأله آنچنان بغرنج باشــد مثل اروپا کــه میلیونها اثر دارند. همچنین هنرمندان معاصــر ما تعداد زیــادی اثــر ندارنــد کــه مجهــول باشــد. این اســت که مســأله براحتی قابل حل است.»
بهبهانــی در ادامــه میگوید:«مگــر سهراب ســپهری چند اثر داشته است؟ کــه حــاال کارهــای جدیــد پیــدا شــود و منســوب بــه او شــود؟ اینهــا همــه قابل درک و فهم و بررسی است.»
او برخاف لیلی گلســتان که معتقد اســت غیرممکــن اســت کپــی را افشــا کرد، میگویــد: «اتفاقاً برعکس براحتی میتوان تشخیص داد. به دالیل متعدد. آنقدر قدمت آثار ســهراب سپهری زیاد نیســت که ما از دســتمان در رفته باشد. نزدیکان ســهراب همه میدانند او چند کار داشــته و از طرفی هم دســتگاههایی مثــل ایکــس ری میتوانــد بــا اشــعه تشــخیص دهند که این پارچه مال چند قرن پیش اســت یــا رنگ اثر چند ســال پیش به کار رفته اســت امــا اینکه آیا اثر چه هنرمندی است؟ این برمیگردد به تاریخ هنر و متخصص آثار هنری.»
ایــن اســتاد دانشــگاه در ادامــه در خصــوص متخصصــان ایــن حــوزه میافزاید:«مــا در ایــران متخصــص داریــم. متأســفانه برخیهــا کنــج خانه هســتند و بایــد از آنهــا اســتفاده کــرد. وقتــی یــک ســازماندهی درســت برای این کار شــود، جواب خوبــی خواهد داد. مقــداری هــم گالــری دارها باید بیشــتر نســبت بــه آثــار معاصــر شــناخت پیدا کننــد و مقــداری هم بداننــد در دنیا چه میگــذرد؟» او در ادامــه تصریــح کــرد: «وزارت فرهنگ باید نسبت به صاحبان گالریها نظارت داشــته باشــد؛ نظارتی بر مبنای درایت گالری دارها نســبت به شناختن مکاتب هنری و آثار هنری.» ■ اکثر کارشناســان ما متخصص اشــیاء عتیقه و آثار تاریخی اند
هــادی مظفــری مدیــرکل هنرهــای تجســمی درباره ســازو کارهایــش برای پیشــگیری از کپــی و نظیرهپــردازی بــه «ایــران» میگوید:«جعلــی بــودن آثــار هنــری یکــی از موضوعــات مهــم امروز دنیا و حــوزه اقتصاد هنراســت و به تبع آن متولیــان عرصــه هنرهــم همیشــه نســبت بــه ایــن موضــوع دغدغــه و نگرانیهای جدی داشتهاند. نکته مهم اینکــه در کشــور ما بــا گســترش خرید و فــروش آثــار هنــری و موضــوع اقتصاد هنــر ایــن موضــوع روز بــه روز پررنگتر میشــود و خأل آن خود را جدیتر نشان میدهد.»
او در ادامــه تصریح کرد:«متأســفانه مــا هنــوز سیســتمی در ایــران نداریــم کــه بــه طور کامــل اصالــت اثر هنــری را تشخیص بدهیم تا از حقوق هنرمندان و صاحبــان اثــر صیانت کنیــم. حتی در میان کارشناسان رسمی دادگستری هم کــه معمــوالً در بســیاری از موضوعــات کارشــناس مرتبــط خــود را دارنــد، یــا چنیــن کارشناســانی نداریــم یــا بســیار محدودند و پاسخگوی میزان اختافات و دعــاویای که هر روز مطرح میشــود، نیســتند. ضمن اینکه اکثر کارشناســانی که مرتبــط با حوزه هســتند و اظهارنظر میکننــد کارشناســان اشــیای عتیقــه و آثــار تاریخی هســتند که بعضــاً در مورد آثــار هنرهــای معاصر هــم اظهارنظر و کارشناســی میکنند. در حالی که بخش عمــده خریــد و فروشهــا و موضوعات مربوط بــه حراجها چه در داخل کشــور و چــه در خــارج آثــار معاصــر و مربوط به یکصد ســال اخیر اســت و مــا در این بخش کارشناسان زیادی نداریم و حتی کارشناســان محــدودی هــم در کشــور نداریــم کــه بتــوان در چنیــن دعــاوی و اختافاتی به آنها رجوع کرد.»
او در خصــوص دســتور معــاون امور هنــری میگوید:«پــس از دســتور دکتــر حسینی معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشــاد اسامی به بنده برای اینکه یک کار جــدی را شــروع کنیــم، بــه دو حوزه بهصورت جــدی ورود پیــدا کردیم. اول گزارشــی در عرصــه پژوهــش و تحقیق آماده خواهیم کرد تا وضعیت و شرایط موجود، خألها و نارساییهایی که باعث این امر شده را بررسی و به معاون هنری وزیر فرهنگ خواهیم داد و همچنین به افکارعمومــی اطاعرســانی میکنیــم. و نیــز برنامهریزی دقیــق و نظام مندی طراحی خواهیم کرد که از کپی، تقلب و کاهبرداری آثــار هنری جلوگیری کند و همچنین برنامهای برای حفظ اصالت آثار هنری برنامهریــزی کردیم تا بتواند نویدبخش هنرمندان تجســمی باشــد. انشــاءاهلل اولیــن نتایــج را ظــرف یــک مــاه دیگر بــه معــاون وزیر و بــه تبع آن رسانهها اعام خواهیم کرد.»