زوایای احساس یک سالمند

ســـخن درباره زوایای زندگی سالمندان که سالها عمـــری را گذراندهاند و تجارب زیادی به دســـت آوردهانـــد، تجاربـــی کـــه هر یـــک قابل اســـتفاده هســـتند، کار دشـــوار و زمـــان بری اســـت. در حال حاضر به فردی که در حدود 60 تا 65 ســـال ســـن دارد، سالمند گفته میشود. افـــرادی کـــه در صـــورت شـــاغل بـــودن در ایـــن ســـنین، دوران بازنشســـتگی خود را میگذرانند یا خانمهای خانهداری که با بزرگ شـــدن فرزندان، از آنها دور شده و در خانه تنها ماندهاند هر یک به نوعی دچار انزوای اجباری شـــده و با مشکالت جدیدی دست و پنجه نرم میکنند. در شـــرایط فعلی با زندگی در شهرهای بزرگ و صنعتی شدن و رشد تکنولوژی، حضور سالمندان در عرصههای خدماترسانی کمرنگتر شـــده اســـت. در زمانهـــای قدیم با بـــاال رفتن ســـن، نیاز بـــه حضور سالمندان در همه عرصهها وجود داشت. ســـالمندان همیشـــه در نقـــش ریـــش ســـفید و بـــزرگ فامیـــل در تصمیم گیریهـــای مهم، نقش پررنگی داشـــتند. حتـــی در تربیت و نگهـــداری فرزنـــدان، مادربزرگهـــا و پدربزرگها نقـــش مهمی ایفا میکردنـــد یا اگر هنوز توانایی جســـمانی داشـــتند یک ســـری کارهای خاص و مشـــاغلی را که احتیاج کمتری به فعالیت فیزیکی داشـــتند، انجام میدادند. در دوران قدیم ســـالمندان تا پایان عمر، حضـــوری فعال در جامعه و محیط خانواده داشـــتند، امـــا این روزها با آغاز شهرنشـــینی و ظهور تکنولوژی و فناوریهای نوین شـــاهد هســـتیم که بعد از بزرگ شـــدن فرزندان و ســـوق پیدا کردن آنها به ســـمت ادامه تحصیل، اســـتقالل مالـــی و ازدواج، بیشـــتر آنها فرصت حضور و صـــرف زمان و به نوعی وقـــت گذرانی بـــا پدربزرگها و مادربزرگها حتی پـــدر و مادر خود را هم ندارند. زندگی شـــلوغ و شهرنشـــینی دراقصی نقاط کشـــور ما باعث شده که سالمندان مانند گذشته مفید نباشند، وسایل ارتباط جمعی و فضای مجازی هم در اختالف ســـبک زندگی ســـالمندان قدیم و ســـالمندان امروز بیتأثیر نیستند. این روزها گاهی در برخی خانوادهها به ســـالمند به چشـــم بار اضافی نگاه میشـــود، همین مســـأله باعث خواهد شـــد فرد کم کم منزوی و گوشـــه گیر شـــود و احســـاس تنهایـــی او را روز بـــه روز ضعیفتر کند. این مشـــکل خاص سالمندانی اســـت که در خانه با خانواده و در کنار فرزنـــدان زندگی میکنند، آن دســـته که در ســـرای ســـالمندان روزگار میگذرانند، مشـــکالتی از این دست ندارند. مشـــکل این افراد رنگ و بوی دیگری دارد. هرچنـــد آنهـــا دور از خانواده زندگی میکنند ولی گذران ســـاعات روز در کنار همســـاالن و هم صحبتی با آنها سبب میشود کمتر احساس تنهایی و انزوا کنند. البتـــه صحبت کردن و دیدار با اعضای خانـــواده در زمانهای نزدیک به هم میتواند خأل عاطفی آنها را تا اندازهای پر کند. اما ســـالمندانی که در خانه خود زندگی میکنند در حالی که همســـر خود را از دســـت دادهاند و فرزندان هم در کنار آنها زندگی نمیکنند و در دنیای جدید هم نقشـــی در جامعه ایفا نمیکنند، از ســـایر گروهها بیشـــتر در خطر افسردگی بهدلیل تنهایی و منزوی بودن قرار دارند. در بهتریـــن حالت هم چنانچه در کنار فرزندان باشـــند، احســـاس بار اضافـــی بودن، آنها را به مرز افســـردگی نزدیک میکند. این حالتها ســـبب میشود، افراد با احساس تنهایی مفرطی که دارند در معرض خطر ابتال به آلزایمر هم قرار گیرند. اختاللی که امروزه به وفور در رده ســـنی سالمندان دیده میشود، این افراد معموالً به افکار و گذشـــته خود پناه میبرند و با داســـتان زندگی گذشـــته خود روزگار میگذرانند؛ همین امر هم ســـبب از دست رفتن حافظه کوتاه مدت آنها میشود و همه حواس آنها در زمان قدیم که نقش پررنگـــی بهعنوان عضوی فعال در خانواده و جامعه داشـــتند، خالصه میشـــود. این افراد آن چنـــان در دنیای تنهایی خود غوطه ور میشوند که سعی میکنند به رؤیاهای خود متوسل شوند. گاهی برخی از آنها بهدلیل شـــرایط جدیدی کـــه در زندگی آنها ایجاد شـــده دچار احساس خشم شدید میشـــوند و دائماً از خود میپرسند که چرا کسی دیگر به من توجه نمیکند یا چرا کسی ما را در زندگی به بازی نمیگیرد چرا بچهها تا حدی مشـــغولیت ذهنی دارند که درکل فراموش میکنند که یک تماس تلفنی با پدر یا مادر خود بگیرند. رفتارهایی که ناشـــی از اهمیت قائل نشـــدن فرزندان نسبت به پدر و مادر ســـالمند خود میشـــود عامل آغاز اضطراب و بیقراری است تا اندازهای که ممکن اســـت از عالم واقعیت و شـــلوغی و ســـر و صدای محیط شـــهری هراس داشـــته باشـــند. ایـــن افراد دیگـــر حتی تحمل حضور در اماکن شلوغ را هم ندارند در عین حال هم احساس تنهایی سبب آزار آنها میشود و نمیتوانند تنهایی را هم تحمل کنند. کالفگی و بیقراری در هر مکانی ســـبب آزار آنها میشود و در نهایت به خانه و اتـــاق خود و تنهایی در جوار رادیوی کوچک شـــخصی خود پناه میبرند و تنها منتظر فرا رسیدن اجل و مرگ هستند. ایـــن افراد ممکن اســـت دچار توهمات ترسآوری شـــوند کـــه آنها را کامـــ ًال از ادامه حیات باز دارد. در این شـــرایط حـــاد هم راههایی برای نجـــات آنهـــا وجـــود دارد. در اولین قدم بایـــد دورههـــای معمولی با دوســـتان و آشـــنایان همســـن و ســـال آنها ایجاد کنیم تا افراد همسن بهصورت هفتگی یا ماهانه با هم دیدار داشـــته باشند، در قدم بعدی فعالیتهایی را در حد توان ســـالمندان به آنهـــا واگذار کنیم. کارهای هنری مانند بافتنی و گلدوزی را چنانچه بلد نیســـتند به آنها آموزش دهیم. ما میخواهیم که آنها دوباره احساس کنند مفید هستند. بـــا ایجـــاد برنامـــهای منظـــم، آنها را بـــه انجـــام ورزشهـــای آرام و پیـــاده روی، راه رفتـــن در آب، حضـــور در گروههـــای خاطـــره گویی و داســـتان گویی و شعر خوانی تشـــویق کنیم و با نشان دادن آلبومهای عکـــس خانوادگی از آنها بخواهیم که خاطـــرات را بازگویی کنند تا در نهایت در روند زندگی و امید به ادامه حیات قرار گیرند.