بحران سالمندی در جامعه را جدی بگیریم
فرآینــــد گــــذار از جامعه سنتی به مــــدرن و پدیــــده شهرنشــــینی بــــه اشــــکال مختلف بر ســــبک زندگی جوامع گوناگون تأثیر گذاشــــته است، امروزه پیشرفتهای پزشکی، اجتماعی، اقتصادی ســــبب افزایــــش امید بــــه زندگــــی و کاهش مــــرگ و میر گردیده و در نتیجه روز به روز بر تعداد سالمندان جهان افزوده میشود. بر اساس تعریف ســــازمان جهانی بهداشت، ســــالمند به گروه سنی 60 سال به باال اطالق میشود. در حال حاضر حدود 600 میلیون نفر از جمعیت جهان را سالمندان تشکیل میدهنــــد کــــه ایــــن رقم تــــا ســــال 2025 به یکمیلیارد و دویســــتهزار نفر میرسد. به این ترتیب ســــالمندان بیش از یک پنجم از کل جمعیت جهان را تشکیل خواهند داد. واکاوی، به رســــمیت شــــناختن ایــــن دوران و شــــیوه مواجه شــــدن با پدیده ســــالمندی کــــه در اغلــــب جوامــــع در حــــال پیدایش و ظهور اســــت، بــــه لحاظ ترکیــــب جمعیتی و جامعهشناســــی دارای اهمیــــت فراوانــــی اســــت؛ از دیدگاه جمعیت شناسی، هرگونه تغییری در ساختار جمعیت و نظام باروری، بر وضعیــــت ســــالمندی در جامعــــه تأثیر میگذارد. سالمندان در جوامع رو به توسعه عمومــــاً گروههای اجتماعی و جمعیتی کم و بیــــش پنهانی به حســــاب میآیند. یعنی، در حالــــی که وجود خارجی دارند، ولی کمتر مورد توجهاند، خواســــتههای آنان به علت غیر مولد بودن، مورد اجابت قرار نمیگیرد و مراقبتهای الزم نســــبت به آنها کمتر به عمل میآید. به عبارتی نیازهای سالمندان ازدیدبرنامهریزاناجتماعیپنهانمیماند، لذا از منظر آسیبشناســــی از آنها بهعنوان گروههای پنهان نام میبرند که در ایران نیز این پدیده در حال گسترش است و باید مورد توجه مراکز تحقیقاتــــی، بویژه متخصصان علوم انسانی، علوم پزشکی، درمانی و نظایر آن قرار گیرد. باوجود مشــــکالتی که در عصر حاضربرجامعهسالمندیتحمیلمیشود امــــا هنوز هم ســــالمندی، از لحــــاظ فردی و اجتماعی دارای مزایایی اســــت. احســــاس کمال و پختگی، بینیازی از دیگران، بردباری در برابر مشــــکالت، داشــــتن اوقات فراغت برای سیر به سوی کمال و نیز مجال رسیدگی به خود و ارزیابی خویــــش، از جمله مزایای فــــردی و حرمــــت و احترام، عزیز بــــودن در خانــــواده، مورد احترام بودن در میان جمع، امر و نهیهای ارشادی، توجه مردم به او به عنوان منبع فکر و اندیشه و نیز مورد مشورت قــــرار گرفتــــن، ازجملــــه مزایــــای اجتماعی سالمندی است. از منظری دیگر و در جامعه امروزی بازنشســــتگی اوقات خالــــی و بدون برنامهای اســــت که معموالً از عزت نفس و ارزشیکهفردبرایخودقائلاستمیکاهد. یکــــی از بزرگتریــــن مشــــکالت ســــالمندان، جدایــــی از نقشهای فعــــال و دارای اعتبار، تنهایی و احســــاس طردشــــدگی در جامعه و از ســــوی اعضــــای خانواده اســــت، چرا که در جامعه صنعتی به علت پیشــــرفتهای تکنولوژیکــــی، مهارتهایی که ســــالمندان در گذشــــته آموختند بیاعتبار تلقــــی و یا از کارکردش کاســــته شده اســــت، در واقع این تفکر قالبــــی عمالً قدرت ارتبــــاط خالقانه و چانهزنی را از افراد ســــالمند گرفته است. به عبارتیاستقاللفرزندانموجبمیشودکه پدران و مادران سالخورده تنها بمانند و این احساس در افراد سالخورده به وجود میآید کهدیگرمسئولیتیندارندومثمرثمرنیستند، لذا احســــاس یأس و ناامیــــدی، اضطراب و نگرانی، هرز رفتن و بیهوده بودن واحساس ســــربار بــــودن از عوامــــل منفــــی و در واقــــع جدیترین خطرهایی است که فرد سالمند راتهدیدمیکندوارتباطمستقیمیبادرانزوا قرار گرفتن آنان از سوی اطرافیان دارد. بطور قطع فرزنــــدان در جامعه ما ســــالخوردگان را طــــرد نمیکنند امــــا این واقعیــــت را باید بپذیریم که تغییر ســــاختار خانــــواده از نوع گسترده به شکل هســــتهای و جذب زنان به بازار کار سبب میشود که امکانات خانوادهها برای نگهداری از ســــالمندان بشدت کاهش یابد و باری را که خانــــواده قبالً به تنهایی به دوش میکشید به ناچار با دولت و نهادهای تأمیناجتماعیتقسیمکند.اگراینواقعیت رادرکنارآسیبپذیریباالیافرادسالمنددر برابر بیماریهای جســــمی و روان شناختی قرار دهیم، به سهولت میتوانیم وضعیت بغرنــــج ســــالمندی را درک کنیــــم. یکی از متغیرهــــای مرتبط بــــا زندگی ســــالمندی، حمایتهای اجتماعی است، فرزندان باید آگاهی داشته باشــــند که حمایت خانوادگی اثرمستقیمی بر کاهش افسردگی، اضطراب و شکایات جسمانی داشته و افراد سالخورده در صــــورت تجربــــه حادثه ناگــــوار در مقابل بیمــــاری، کمتــــر احســــاس آســــیب پذیری میکنند، بنابراین مورد مشورت قرار دادن و سهیمکردنآناندربرنامهریزیهایمربوط به خانواده اهمیت بســــزایی در کاهش آالم سالخوردگاندارد.