این زاویه را میتوان جدی گرفت؟

آیا باید برنامه «زاویه» شبکه چهار سیما را جدی گرفت؟ آیا این برنامه نشــان از آن دارد که مســئوالن فراگیرترین رســانه کشور، صدای منتقدان را شنیدهاند؟ حضور عباس عبدی در یک برنامه زنده ســیما در کنار حسین کچویان و بحث درباره یــک موضوع تا پیش از آن خط قرمزی یعنی«فروپاشــی» را نمیتوان نادیده گرفت و در آن تأمل نکرد. شبکه چهار اخیراًدر پی آن است که مشخصاً در قالب برنامه چالشی «زاویه » تجربه چند سال پیش این برنامه را تکرار کند و بــه موضوعات بنیادین بپــردازد و صداهای تــازه ای را روی آنتنبیاورد. یکــی از محورهای اصلــی انتقادها به صداو ســیما دعوت از کارشناســان تکــراری و عمدتــاً از یک گرایش سیاســی بود که بــه هیچ وجــه بازتاب دهنده جامعــه متنوع ایــران به لحاظ ســلیقههای فکری و سیاسی نبوده و نیســت. در کنار آن عدم جســارت یــا محافظــه کاری در ورود به بحثهــای اصلی که جامعه مبتال به آن اســت یا بعضاً سوءاستفادههای سیاسی و جناحی از این مشــکالت هــم از جمله ضعفهای دیگری است که برای این رسانه بر شمرده میشود. آنهم در زمانهای که انحصار رسانهای از ید صداوسیما خارج شده و جدیترین مباحــث روز چه در فضــای مجازی و چه در برخی شــبکهها و رســانههای فارســی زبــان خارج از کشــور مطرح میشــود و دسترســی مردم هم به آنها با مشــکل جدی روبه رو نیست. همواره این ســؤال در اذهان عمومی و بخصوص کارشناسان وجود داشــت که حکمت این محافظــه کاری مفرط در رادیو تلویزیونایرانچیستوچراصداوسیماباآنهمهشبکههای ملی و استانی و برون مرزی میدان دار نمیشود؟ حاال به نظر میرســد این دغدغهها حداقل مورد توجه قرار گرفته است. اگر چه تا حکم دادن به تغییر رویکرد در صداو ســیما و اینکه «کشتیبان را سیاستی دیگر آمده» زود است اما تا همینجای کار هــم بایــد آن را به فال نیک گرفت وبه توســعه آن کمک کــرد. بــا این حال برخــی نگرانیها همچنــان وجــود دارد که یادآوری آنها چه بســا در راستای کمک به صدا و سیما باشد. یکی از این دغدغهها و البته نگرانیها اینکه تهیه برنامههای یاد شده تصادفی و در حقیقت نه با برنامه و سیاست تدوین شدهبلکهواکنشهایمقطعیبهبرخیانتقادهاواصطالحاً عرض اندامی در برابر نمونههای خارجی خود باشد و بعدتر یا به فراموشی سپرده شود یا در برابر فشارهای احتمالی کنار گذاشــته شــود. آنچه این نگرانی را جدی میکند تجربههای گذشــته و مشخصاً در همین شبکه 4 اســت. پیش از این هم شاهدحضورچهرههایاصطالحاًغیرخودیازمنظرمدیران صداو سیما در این رسانه بودهایم. احمد نقیبزاده، لطف اهلل آجودانــی، صــادق زیبــا کالم، محســن رنانــی، حمیدرضــا جالییپور و محمد منصور هاشمی از جمله شخصیتهایی هســتند کــه اگر چــه حضور مقطعی در شــبکه 4 داشــتند اما دعــوت از آنها دیگر تکرار نشــد. در یک مــورد خاص مناظره شهریار زرشناس و محمد منصور هاشمی در نهایت منجر به برکناری عبداهلل صلواتی مجری برنامه هم شد. بنابراین اگر سیاست بر این بنا شده که دایره تنگ میهمانان و کارشناسان و موضوعات مورد بحث در صداو ســیما بازتر شــود، شایسته است که این سیاست استمرار داشته باشد. نکته قابل تأمل دیگر اینکه این سیاست به همه شبکههای دیگر تعمیم داده شــود و منحصر در شبکهای که مخاطبان خــود را جامعــه نخبــگان تعریف کــرده نماند. شــبکههای اســتانی بخصــوص ظرفیــت بســیار مناســبی هســتند کــه میتوانندبابررسیمشکالتومعضالتومسائلمنطقهای البته با جسارت و صراحت کارکرد اصلی خود بهعنوان رسانه یعنی پل واسط بودن بین مردم و حاکمیت را تقویت کنند. صداو سیما رسانه حاکمیت است اما دفاع از حاکمیت لزوماً به معنای نادیده گرفتن کاســتیها و معایب نیست. گرفتار آمدن این رســانه در دایره تنگ جناحی زمینه ســاز آن شــده تا برخی نهادهای حاکمیتی علیرغم جایگاه و تأثیرگذاری که در تصمیم سازیها و تحوالت سیاسی و اقتصادی دارند، مصــون از هرگونــه نقد باشــند. بــدون تردید ایــن رویکرد نه خدمــت به آن نهادهــا که در نــوع خود آســیب زدن به آنها نیز هســت. بنابراین شایسته اســت دایره نقد از دولت و گاهاً مجلس و در حوزه سیاســی اصالحطلبان فراتر رود تا عنوان «ملی» بر این رسانه زیبنده شود.