تدوین سند موسیقی راهگشای مشکالت ما نیست

مجید کیانی موسیقیدان و رئیس گروه موسیقی فرهنگستان هنر:

این روزها موســیقی اندکی ناخوش احوال اســت و با مذاق هنرمندانی که سالها دراین عرصه تالشهای جدی داشــتهاند ســازگار نیســت. چرا که آنچه در مراکز آموزشــی چون دانشــگاهها و هنرستانهایموسیقیتعلیمدادهمیشودباآنچهامروزدرجامعهمیشنویمفاصلهبسیاریدارد گویا آن عده هم که بهصورت تخصصی موسیقی را دنبال میکنند به سوی موسیقی عوام پسند رویآوردهاندومیدانندنبضبازارموسیقیمردمپسندمی زندودیگرموسیقیآکادمیکجایی در جامعه پیدا نمیکند. بزرگان موســیقی ایران مقصر تمامی این اتفاقات را نداشتن رسانه برای معرفیآثارموســیقاییمیدانند؛یکیازهمینهنرمندانبزرگاســتادســیدعبدالمجیدکیانی هندی مدرس موســیقی ایرانی، نوازنده سنتور و از چهرههای ماندگار است. از شاگردان داریوش صفوت و نورعلی خان برومند.هنرمندی که بیش از021 پژوهش در عرصه موســیقی داشــته و22 کنسرتپژوهشیوتحقیقیبرگزارکردهاستهمچنینبهردیفدستگاهموسیقیایرانتعصب بســیاری دارد. محجوبیت و مهربانی خاصی در چهره این هنرمند بزرگ نمایان است و با وجود علم و دانش بسیار همچنان متواضعانه برخورد میکند و هیچ ادعایی در موسیقی ندارد.مجید کیانیبهتازگیریاستگروهموسیقیفرهنگستانهنرراعهدهدارشدهاست؛ هنرمندیکهدارای نشانعالیدولتیدربخشفرهنگوهنرکشوراستوعضویتدرشورایعالییونسکودرایران، مدیریتمرکزحفظوپژوهش(حفظواشاعه)موسیقیایرانوهمچنینمدیریتگروهموسیقی دانشکدههنرهایزیبارادرکارنامهخوددارد.گفتوگوبااستادمجیدکیانیرادرادامهمیخوانید.

■ ســال77 فرهنگســتان هنر راهاندازی شــد و در آن زمان مســئولیت بخش گروه موســیقی فرهنگستان به مدت01 ســال برعهده شما بود. آن دوران پژوهشهــای بســیار خوبی در زمینه تولید،نشرواجرایموسیقیانجامگرفتوبعد ازآنباریاستفرددیگریتقریباًمیتوانگفت تمامیاینبخشهاتعطیلشــدتابهامروز،که با گذشت این سالها بار دیگر بر مسند ریاست گروهموســیقیفرهنگستانهنرنشستید.آیادر دوره جدیــد آن برنامههــا باردیگر از ســر گرفته خواهدشد؟ قبــل ازهــر چیــزی بهتراســت اشــاره ای بــه اس اس ــ نامه فرهنگســتان هنرداشــته باشــیم. درماده )1( این اساسنامه که بسیارمهم است آمــده فرهنگســتان هنر بــه منظور پاســداری از میــراث فرهنگــی و هنــری اســامی و ملــی تأسیس شده است و وظایفی که در آن تعیین و تعریف میشــود حمایت ازمحققانی است کــه درزمینه هنر فعالیت میکننــد. در بخش گروه موسیقی که وظیفه آن به ما سپرده شده هنرمنــدان و محققانی که درزمینه موســیقی فعالیت دارند و دراین باره قصد انتشار کتاب یــا دیگرآثاری هنــری را دارند به شــورای گروه موســیقی مراجعه کــرده و با بررســیهایی که دراین شــورا صورت میگیرد اگر آن کتاب نیاز به نامگــذاری های جدیدترداشــته باشــند به صاحب اثر پیشنهاد میشود. وظیفه یا هدف دیگر فرهنگستان هنرسیاســتگذاری است که باید در این باره با سایر فرهنگستانهای هنر در کشورهایمختلفدرارتباطباشندوباکوشش و جســتوجو بهدنبال موســیقیدانانی باشند که در زمینه موسیقی ایرانی فعالیت میکنند وآنرابهشورایتخصصیپیشنهاددهندوآن فردرابهعنوانعضوافتخاریاینفرهنگستان جــذب کننــد که البته ایــن کار میتواند بســیار کار ســاز باشــد. امــا دربخــش موســیقی ایــن فرهنگستان توجه ویژه ای هم به نسل جوانان داشــته بخصوص جوانانی که امروزه درزمینه موســیقیهای کاسیک، دســتگاهی، سنتی و نواحی فعالیتهای بسیاری انجام میدهند و نیازبه حمایتهای بیشتری دارند. بنابراین بــرای تشــویق و حمایــت جوانان ســالنهای خوب فرهنگستان هنر بهصورت رایگان برای اجرای کنسرت در اختیار آنها قرار میگیرد. به این دلیل که اکثریت ســالنهای موســیقی تهران با قیمتی بســیار باال اجاره داده میشود و کســانی کــه میخواهنــد بهصــورت تجربی درایــن زمینــه کارکنند ناگزیر باید کارهایشــان را به ســمت موســیقیهای مردم پسند سوق دهنــد تــا مخاطــب بیشــتری جذب کننــد اما این گونه ســبک کاری درســلیقه فرهنگستان هنرنبوده بلکه هدف فرهنگســتان این اســت کسانی که درصدد برگزاری کنسرت هستند به فکر فروش بلیت بیشتر نباشند و تمرکز خود را برارائــه کارهــای فاخــر قراردهنــد. در زمینه انتشــار کتاب یا برگزاری همایشهــای بزرگ نیز باید بگویم که در دوره جدید فرهنگســتان شــاید نتوانیم به مانند دورههای گذشــته این گونه برنامهها را داشته باشیم چرا که با کمبود بودجه مواجه هســتیم و تاکنــون برنامهریزی دراین باره صورت نگرفته است. ■ آیا کمبود نیروهای متخصص هم احســاس میشود؟ خیر. بهتر اســت بگویــم نیروهای متخصص بیشــترهم شــدهاند.در دوره جدیــد تصمیــم داریــم در دو فضــای کاری فعالیــت داشــته باشیم.نخستکارهاییرابهتصویببرسانیم و انجــام بدهیــم کــه مربــوط به فرهنگســتان هنراســت. بهعنــوان مثــال پیشــنهاد اجــرای کنســرت در یکــی از ســالنهای فرهنگســتان. روال کاری بــه ایــن صــورت اســت کــه نمونــه کار در شــورای موســیقی فرهنگســتان مطرح شــده و آنهــا تصمیــم گیرنده هســتند که این

کارضعیــف اســت نبایــد اجرا شــود یا نیــاز به تــاش بیشــتری دارد. بخــش دیگــر کارهایی است که دراساســنامه به آن اشاره شده یعنی حفــظ میــراث فرهنگــی و هنــری. همانطور کــه میدانیــد هنــر مــا بخصــوص موســیقی ایران طی 200 ســال گذشته مورد آسیبهای جــدی قرارگرفتــه و ایــن آســیبها بایســتی شناســایی شــدهوبــرایبرطــرفشــدنآن کارشناسیهای بیشــتری صورت بگیرد. البته بـ ـ ه موس ـ ـ ی ق ی نواح ــی آســیب چندانــی وارد نبــوده چــرا کــه موســیقی نواحــی، موســیقی روایتی اســت و بهصورت شــفاهی و ســینه به ســینه ضبــط و منتقل میشــود. درموســیقی کاسیک نیز بهدلیل ارتباط گســترده با اروپا و امریکا رپرتوارهای مشــخصی وجود دارد و به همین دلیل کوچکترین آسیبی مسیر آن را به سمت موسیقی پاپ کاسیک تغییرمی دهد. بنابراین این آسیبها بیشتر متوجه موسیقی دستگاهی است. موسیقی ملی ما بسیارغنی استبهماننددستگاههاوگوشههایموسیقی وباکمیمطالعهخواهیددانستکهریشههای موسیقی ملی ایران به دو یا سه هزارسال قبل برمیگرددمنتهایمطلبدرفرهنگشفاهی ذکر شده است. بنابراینموسیقیدانهای این نوع سبک موسیقی چون با فرهنگ موسیقی کاسیک آشنا هستند برای پیشرفت و ارتقای کارتصمیــم میگیرند موســیقی قویتــر و به قول معروف امروزیتر ارائه بدهند که البته در برخی مواقع این کار اتفاق افتاده اما متأسفانه اغلــب اوقــات این موســیقیها دچــار صدمه میشــوند به این خاطــر که این نوع ســنتها بسیارحساساستوبایستیباشناختکافی به آن بپردازیم. ■ بــه نظرشــما درحــال حاضــر کــدام بخش ا ز موســیقی ایــران صدمــه بیشــتری دیــده و نیازبــه ترمیم و توجــه بیشــتری دارد و از طریق فرهنگستانهنربهآنخواهیدپرداخت؟ معمــوالً درعرصــه هنــر افــرادی هســتند که دلســوز وحافــظ فرهنــگ انــد یــا هنرهایــی وجــود دارد که بدون نیاز به مؤسســاتی چون فرهنگســتان هنر کارخــود را بدرســتی انجام میدهند،بنابرایندراینزمینهمشکلیوجود ندارد، اما هرهنرمند یا محقق نیاز به حمایت دارد چــرا که پــرورش و حفظ هنرهای اصیل و مانــدگار بــازده اقتصــادی چندانــی نــدارد. یک نویسنده ســالها وقت خود را درنوشتن کتابی ارزشــمند در زمینه موسیقی میگذارد اما زمانی که به مرحله چاپ میرســد یا باید خــود دارای ســرمایههای آنچنانــی باشــد یا برای ناشری که کار را منتشر میکند منفعت مالی داشته باشد ولی چون این آثاردرزمینه موســیقی پژوهشــی یــا تخصصــی اســت و گرایــش مردمپســند ندارد کمتر مــورد توجه ناشــران قرارمــی گیــرد. در نتیجــه بایســتی ارگان هایــی چــون وزارت فرهنــگ وارشــاد اســامی، حوزه هنــری و فرهنگســتان هنر با بررسی و کارشناسی آنها را به چاپ برسانند یا آنکهحمایتبیشتریازناشرانصورتبگیرد و بخشی از تیراژ کار را برعهده بگیرند. البته گروه موســیقی فرهنگستان هنردخالتی در ســازمانها یــا دیگرنهادهــا نــدارد بلکــه وظیفهاش بررســی و کارشناسی است. بهطور مث ـ ـال م وض ـ ـ وع ن ارس ـ ـ اییهایموســیقیدر آمــوزش و پــرورش را در شــورای گــروه مــورد بررسی قرار میدهد و اینکه چه راهکاری برای سامانیافتنوضعیتموسیقیدردبستانها و دبیرســتانها انجــام شــود؛ بعــد ازآندر راستای حرکت رو به جلوی آموزش موسیقی پیشنهادهاییرامطرحمیکند.البتهاگربهاین همکاریهاوپیشنهادهاترتیباثربدهندقطعاً شرایطهنروموسیقیماخیلیبهترخواهدشد اما تا آنجا که میبینیم وقعی نمی گذارند گویا تنهابرایخودمانزحمتمیکشیم. ■ آیــا پیــش ازاین هــم تعاملــی با آمــوزش و پرورشیاصداوسیماوجودداشتهاست؟ خیر.البتــه قابــل پیشبینی اســت ومیدانیم طرحچنینپیشنهادهاییاجرایینخواهدشد. بهعنوان مثال در شــبکهای چــون «آموزش» همه نوع مباحث مطرح میشود جز صحبت در زمینه موسیقی و اینکه سازها چه کاربردی دارد! این کار برای شــناخت بهتر مردم است تا بداننــد چه نوع موســیقی را گــوش بدهند. ایرانیهــا طالــب معنویت و موســیقی خوب شــنیدن هســتند. آنهــا بایــد بدانند ایــن نوع موســیقی برای تفریح و تفنن بــوده و این نوع موسیقی برای شنیدن و ارتقای فکری. سالها قبل یعنی دوران ریاست آقای علی الریجانی در صدا و ســیما؛ با مدیران گروههای «شــبکه چهار» و «شــبکه آموزش» این پیشــنهادها را مطرحکردمواتفاقاًاستقبالهمشداماامکان اجراییشدنآنوجودنداشت.پیشازانقاب مرکزی با عنوان «حفظ و اشاعه موسیقی» در رسانه ملی وجود داشت و جوانان بسیاری که درزمینهموسیقیدستگاهی–ردیففعالیت میکردند جذب این مرکز شدند اما متأسفانه امــروز این چنین مراکزی وجود نــدارد. بعد از انقاب هم این مرکز بازگشــایی شد و جوانان بســیاری جذب شدند. بهعنوان مثال اعضای گروه موسیقی «سپهر» که راهاندازی کردهایم عضــو پیوســته ایــن مرکــز بودنــد و فعالیــت داشتندامامتأسفانهمدیرانبعدینتوانستند ارزش کار را تشخیص بدهند. در آمــوزش و پــرورش هــم وضــع بــه همین منوال اســت و امیــدی نیســت، درصورتی که آمــوزش موســیقی در مــدارس بســیارمهم اســت. بنابرایــن ســعی میکنیــم خودمــان مقاله بنویســیم، همایش برگزار کنیم و دیگر کارهای فرهنگی و هنری. البته درست نیست ما هنرمنــدان که به کارموســیقی میپردازیم امیدینداشتهباشیم. ■ این تعامل بــا وزارت فرهنگ و ارشــاد به چه صورتاست؟ بهتراســت با مثالی ازجشنواره ملی موسیقی جوان در این مورد صحبت کنیم؛ جشنواره ای که در این ســالها بســیار موفق عمــل کرده و از داوران بســیارخوبی دعــوت شدهاســت.اما متأســفانه بعد از جشــنواره شــرکتکنندگان کامــاً بــه حال خود رها شــده و فضایــی برای جذب وهدایت کار وجود ندارد. این جوانان با شوق بسیاردراین جشنوارهها شرکت میکنند و در زمــان داوری تاششــان برایــن اســت کــه اجراهاییدرستازیکموسیقیاصیلایرانی ارائه بدهند اما وقتی کار در جشــنواره به پایان میرسد(اختتامیه)میبینیمکهموسیقیآنها همچنان آسیبهای قبلی خود را حفظ کرده اســت یعنــی در زمان داوری موســیقی هنری اجــرا میکنند و در روی صحنه یک موســیقی بــازاری و تفننــی ارائه میدهند. ایــن درحالی اســت که باید از نســل آینــده موســیقی ایران بدرستی حمایت شود و بخشی از این حمایت بهفرهنگستانهنربرمیگردکهبابررسیآثارو اجراهای جوانان، دستور العمل یا راهکارهای خــود را به ارشــاد منتقل میکنــد و درآنجا به بحثوبررسیگذاشتهمیشود. ■ چند ســالی اســت که قرار اســت در شورای عالــی انقــالب فرهنگی ســند موســیقی ایران به تدوین برســد، آیا شــما با اصل این موضوع م وافــق هســتید و اینکــه گــروه موســیقی فرهنگستانهنراعمالنظروپیشنهادیخواهد داشت؟ نکتــهای که بــه اعتقاد من باید مــورد توجه قراربگیــرد ایــن اســت کــه انــواع موســیقی ک ارشناســی از یکدیگــر تفکیــک شــود کــه متأســفانه امــروز ایــن تفکیک وجــود ندارد ونوعــی از پدیدهها وســر و صداهــا بهعنوان موســیقی شــناخته میشــود. ایــن درحالی اســت کــه موســیقی ســنتی و پــاپ انــواع م ختلفــی دارد. بهطــور مثــال یــک نــوع موسیقی سنتی وجود دارد که برای تفریح و تفنن اســت و در همین دستگاهها موسیقی نواخته میشــود، نوع دیگرموســیقی سنتی برای نوحهها و ایام عزاداری ساخته میشود که البته امروزه این نوع موسیقیها کمتربه گوش میرســد. نوع دیگر، موســیقی سنتی است که در جشــنها بهکار میرود با همان دســتگاههای موســیقی که البته شــعرهای ع امهپســند دارد و بــه نوعــی میتــوان موســیقی روحوضــی تعریــف کــرد. بخش دیگر موســیقیای اســت که حالــت ادیبانه و عالمانــه دارد امــا چــون در ایــن بخــش تفکیکی صورت نگرفته با بخشهای دیگر موسیقی سنتی ترکیب شده است درنتیجه در زمان قضاوت به مشــکل برمیخوریم و