ولیعهددرمخمصه

آیا گرداب پرونده «خاشقجی» آرزوهای محمد بن سلمان را به کام خود میکشد؟ عربستان در بدو ورود مایک پمپئو 100 میلیون دالر به حساب امریکا واریز کرد

ضرباهنگ آخریــن پرده تراژدی پرســوز و گداز ناپدید شــدن و قتل جمال خاشقجی بشــدت تنــد شــده و هــر ســاعت گــزارش رسانهها از این معما با خبر یا واکنشی تازه بــه روزرســانی میشــود. در میان سلســله واکنشهــا، ســناتور لیندســی گراهــام از حــزب جمهوریخواه که همیشــه صدای حمایتیاشازعربستانسعودیدرکنگره شــنیده میشــود، روز سهشــنبه در نهایت اســتیصال گفــت کــه محمد بن ســلمان، شاهزادهآلسعود،«بایدکناربرود»وقسم خــورد تــا زمانی کــه او همچنــان در قدرت اســت، هرگز پایــش را به اقلیم پادشــاهی آل سعودنخواهدگذاشت.

به گــزارش سیانبیســی، گراهــام در مصاحبــه با فاکسنیوز، شــبکه تلویزیونی محبــوب رئیسجمهــوری امریــکا، گفت: «عربســتان ســعودی! اگر گــوشات با من است،گزینههایخوبیهستندکهمیتوانی از میانشــان جایگزینــی بــرای محمــد بن ســلمان انتخاب کنی، اما او حیثیت کشور شــما و خــودش را لکــهدار کرده اســت. در عربســتان ســعودی بدون اطالع ولیعهد هیــچ اتفاقــی نمیافتــد. مــن جدیترین حامــی آنهــا در ســنا بــودهام. اما ایــن مرد ویرانگــر اســت. او دســتور قتل یــک نفر در کنسولگری استانبول را صادر کرده و انتظار دارد آن را نادیده بگیریم. احساس میکنم از من سوءاســتفاده شده است. بن سلمان هرگــز نمیتوانــد رهبری در ســطح جهان باشد؛ زیرا او بسیار زیانآور است».

به دنبــال گراهــام، بســیاری از اعضای کنگــره از اقــدام بــن ســلمان علیــه ایــن روزنامهنگارمنتقدبهسختیانتقادکردهاند. اما دونالد ترامپ پس از گفتوگوی تلفنی بــا پادشــاه آل ســعود آشــکارا موضعی به مراتب نرمتر گرفت و حتی گفت احتمال کشــته شدن خاشــقجی به دست «عوامل خودســر» باالســت. امــا گراهــام بــا رد این ادعــا گفــت، موضــوع بــه قاتالن خودســر مرتبــط نیســت، بلکــه کشــته شــدن او به دســت «ولیعهد خودســر» صورت گرفته اســت. همچنیــن او افــزود بــا وجــودی که ملک ســلمان پادشاه عربســتان سعودی اســت همه قــدرت در دســت ولیعهد آن کشــور اســت و با تحریم شــدید عربســتان موافق اســت. در همین رابطه، خبرگزاری رویترز به نقل از روزنامه ســبق گزارش داد کــه کنســول عربســتان در اســتانبول از کار معلق شــده و مورد بازجویی قرار میگیرد تا معمای کشــته شدن خاشــقجی هرچه زودتر آشکار شود.

دکسترفیلکینزتحلیلگرمجلهنیویورکر و یکــی از دوســتان نزدیــک خاشــقجی در یادداشــتی با محوریت احتمال کنار رفتن بــن ســلمان از تخــت پادشــاهی، نوشــته است: به نظر میرسد خاشقجی به چنان وضعی کشته شده که هیچ کدام از ما قادر نیستیم آن را برای خود تصور کنیم. من با او شش روز قبل از ناپدید شدنش صحبت کردم. جمال در ایمیلی برایم از وضعیت موجــود عربســتان و رســانهها نوشــته بود: «امیــدوارم ماجــرا برایــت جالــب باشــد. مقامهای ســعودی، عدالت و حقانیت را به بازی گرفتهاند، و جهان ســرگرم جشــن گرفتــن اصالحــات محمــد بــن ســلمان اســت!» مســأله ایــن اســت که بســیاری از مقامهای واشنگتن و مطبوعات امریکایی چشم بر روی ماهیت حقیقی بن سلمان بسته بودند. هنگامی که او اوایل امسال به امریکا آمد، در سیلیکون ولی و والاستریت و هالیــوود برایش فرش قرمز پهن کردند، انــگار کــه گورباچــف یــا گانــدی وارد ایــن کشــور شــده اســت. حمایت کاخ ســفید از او بــا رهبــری جــارد کوشــنر طــی ایــن یک ســالجاری بوده اســت؛ حتی پس از آنکه او رقبای خود را از جمله محمد بن نایف از مسیرشکنارزد. ■ باج001میلیوندالری

ادامــه این حمایتهــا را روز سهشــنبه در تصاویــر منتشــر شــده از دیــدار مایــک پمپئــو وزیــر خارجــه امریکا بــا محمد بن ســلمان کــه در آنهــا بــه خــوش و بــش مشــغول بودند و تمام مــدت لبخند روی لبانشان بود، مشاهده کردیم. این تصاویر باعث برانگیخته شدن انتقادها شد. رمی برندســون روزنامهنگار واشنگتنپســت با انتشار این تصاویر در شبکههای اجتماعی خود نوشت: «هیچ کس باورش نمیشود پمپئوبهدیدارمردیرفتهکهدستورتکهتکه کــردن روزنامهنگاری را صادر کرده اســت؛ این دیدار چرا اینقدر دوســتانه است؟» روز بعد انتشار خبری در نیویورکتایمز گره از لبخندهای دیدار دو سیاستمدار گشود. این روزنامــه امریکایــی در گزارش روز گذشــته خود نوشــت، به محض آنکــه هواپیمای شخصی پمپئو در فرودگاه ریاض به زمین نشست، 100 میلیون دالر به حساب امریکا بهبهانه«کمکبهسربازانامریکاییکهدر سوریه حضور دارند» واریز شد.

اگرچهوعدهاعطایاینهدیهارزشمند از تابســتان به دولت امریکا داده شده بود، امــا پرداخت آن در شــرایطی که مخمصه خاشــقجی با سماجت گریبان بن سلمان را گرفتــه اســت، میتوانــد حامــل پیــام معنــاداری باشــد. پیش از ایــن هم برخی تحلیلگــران اعــالم کــرده بودنــد، ممکــن اســت شــاهزاده آل ســعود بــا پرداخــت پــول بتوانــد در راه ســرازیری ســقوط خود، دستاندازهاییایجادکند.

این هدیه ســخاوتمندانه هم میتواند خیال بن سلمان را از نرمتر کردن مواضع سیاســتمداران امریکایــی علیــه خــود آســوده کنــد و هم باعــث رضایــت خاطر رئیسجمهــوری امریــکا شــود کــه بارهــا از هزینههــای امریــکا در خــارج از مرزهــا انتقاد کرده و گفته باید شرکایش را مجبور کند، پــول بیشــتری بپردازند. بن ســلمان کــه از ابتــدای روی کار آمدنــش بــه عنوان ولیعهد آل ســعود، تمام تالشــش را برای هموار کردن مسیر نشســتن بر روی تخت پادشاهی به کار گرفته بود، با بخشیدن این هدیه در تالش است همچنان، صرفنظر از ابعاد تازهترین جنایتش، حمایت امریکا از مواضــع خود را به همراه داشــته باشــد. فیلکینز اعتقاد دارد تالشهای بن سلمان برای قبضه قدرت، بالفاصلــه پس از روی کار آمدنش آغاز شد.

او در یادداشــت خــود نوشــته اســت: حقیقت این اســت که شخصیت خشن و بیثبات بن ســلمان اندکی پــس از قدرت گرفتنــش آشــکار شــد. در خیابانهــای ســعودی، بــه بــن ســلمان میگوینــد ابــو رصاصه (پــدر گلوله). گروگانگیری ســعد حریری نخستوزیر لبنان در دسامبر سال 2017 که بعدتر مشــخص شــد 11 ســاعت به صندلیاش بســته و به صورتش سیلی زده شده بوده؛ محاصره قطر و جلوگیری از ورود مواد غذایی به این کشور در همکاری با محمد بن زاید ولیعهــد امارات متحده عربی که همدلی زیادی با بن سلمان دارد؛ بــه راه انداختــن جنــگ در یمــن و نابودی هــزاران نفــر از جملــه اقدامــات زورگویانه ولیعهدآلسعوداست. ■ همه جانشینان در بند

امــا آنچــه در ایــن میــان بشــدت در رســانههای جهان واکنش به راه انداخت، این بــود که ولیعهد عربســتان صدها نفر از اعضــای خانــواده ســلطنتی را در هتــل پنــج ســتارهای زندانــی کــرد و تــا امضای برگــه انتقــال اموالشــان بــه او را امضــا نکردند، آنهــا را آزاد نکــرد. ولیدبن طالل که ســهامدار بسیاری از شرکتهای بزرگ امریکایــی از جملــه شــرکت فیلمســازی قــرن بیســتویکم اســت، نیــز از جملــه زندانیــان بود. بــه گــزارش نیویورکتایمز 17 نفــر از شــاهزادههای زندانــی، پــس از آزاد شــدن راهی بیمارستان شدند. اکنون چه چیز باعث شــده بار دیگــر توجه ما به کارهای او جلب شــود؟ قتــل روزنامهنگار واشنگتنپســت کــه نشــان میدهــد بــن ســلمان برای رســیدن به هدفش حتی از قطعهقطعه کردن یــک روزنامهنگار هم نمیگــذرد. امــا بــا وخیمتر شــدن بحران قتــل خاشــقجی و شــنیدن صداهایــی از میان سیاستمداران امریکایی زمزمههای کنار زدن او از قدرت شــنیده میشــود. این شــائبه پس از بازگشــت خالد بن ســلمان برادر کوچکتر ولیعهد که سفیر ریاض در واشنگتن است، تقویت شد. حتی روزنامه تایم در یادداشتی در این باره نوشته است: اگرملکسلمانتصمیمبگیردولیعهدرا قربانی کند احتماالً ترجیح خواهد داد که اینپستهمچنانمتعلقبهاینخانواده باشد و همین مسأله باعث شده خالد بن سلمان جایگزین احتمالی باشد. متعب بن عبداهلل بن عبدالعزیــز وزیر گارد ملی عربســتان کــه پــس از روی کار آمــدن بــن ســلمان از ایــن مقــام برکنار شــد، محمد بــن نایف کــه به فرمــان ملک ســلمان از مقام ولیعهدی برکنار و بن ســلمان جای او را گرفــت، شــاهزاده ترکــی کــه فرماندار ســابق ریاض بود امــا در جریان مبــارزه با فساد بن سلمان ناچار به کنارهگیری شد؛ میتوانند رقبای بالقوه محمد بن سلمان باشــند. اکنــون پرسشــی کــه رهبــران آل سعود با آن روبهرو هستند این است که آیا بن سلمان میتواند رؤیایش را عملی کند و بر روی کرســی پادشاهی بنشیند یا خیر. در یک نگاه، به نظر بعید میرسد که پسر مورد عالقه ملک ســلمان خــود از قدرت دســت بشــوید یا پادشــاه او را کنار بگذارد. البته حتی اگر ملک ســلمان هم بخواهد چنیــن چیــزی اتفــاق بیفتــد، در قحطــی رجالسیاستعربستانچهگزینهایبرای ایــن مقام وجــود دارد؟ اکنون تمام رقبای بن ســلمان یا در زندان به ســر میبرند یا از ترس جرأت فکر کردن به آن را ندارند.