سیاستگذاری دایاسپورا در ایران

گزارش «ایران» از همایش «مطالعات ایرانیان دور از وطن»

همایش ملی «مطالعات ایرانیان دور از وطن» بـــا هدف حفظ و تقویت ارتباط با مهاجران ایرانی خارج از کشـــور 32مهر ماه در دانشکده علوماجتماعی دانشگاه عالمهطباطبایی برگزار شد. نگاه متولیان ایـــن هماندیشـــی، نگاهـــی ایجابـــی به مهاجران و اساســـاً مهاجرت است که در نوع خود نگرشی بدیع ارزیابی میشود؛ چراکه اغلب، از ســـوی سیاستگذاران ما، مهاجرت امـــری منفـــی و بهعنوان یک مسأله مطرح میشـــود. یکی از پنلهای این همایش «سیاســـتگذاری دایاســـپورا در ایران» نام داشـــت کـــه دکتر مقصود فراســـتخواه، دکتر هـــادی خانیکی، دکتر علیرضا معیری و دکتـــر بهرام صلواتی ســـخنرانان ایـــن جلســـه بودنـــد و دکتر علیاکبر تاجمزینانی، رئیس دانشـــکده علوماجتماعی دانشگاه تهران، مدیریت این میزگرد را برعهده داشت. ■ آمار دقیقی از دایاسپورای ایرانی نداریم دکتر علیرضا معیری که پیشـــتر ســـفیر و نماینده جمهوری اسالمی ایران در دفتر اروپایی سازمان ملل متحد در ژنو بود به مسائل موجود در خصوص دایاسپورای ایرانی اشاره کرد. نخستین مسأله از نظر او، مشـــخص نبودن آمار ایرانیان خارج از کشور اســـت. این ابهام آماری به گفته معیری تا جایی اســـت کـــه برخی از آمار 2 میلیونـــی و برخی از آمـــار 15 میلیونی سخن میگویند! دومیـــن مســـأله، نداشـــتن آمـــاری از ســـرمایههای این دایاســـپورها اســـت که البتـــه برخـــی آمارهـــا رقـــم 1.2 تریلیون دالری را نشان میدهند. سومین مسأله فقـــدان تعامـــل و ارتبـــاط ایرانیـــان دور از وطـــن بـــا یکدیگر اســـت. بـــه تعبیری دایاســـپوراهای ماcommunity تشکیل نمیدهنـــد. چهارمیـــن مســـأله قوانین مربـــوط بـــه تابعیـــت اســـت. قوانیـــن مهاجرتی ما همچنان بر اســـاس قانونی که رضـــا پهلـــوی تصویـــب کـــرده، اجرا میشود و طی آن مهاجرانی که در خارج از کشـــور ازدواج کـــرده و صاحـــب فرزند میشـــوند را با مشـــکالت جـــدی مواجه میکند. او تأکید داشت برای بهرهگرفتن از ظرفیتهای دایاسپورای ایرانی باید به مسائل آنان بهطور جدیتری توجه کرد. ■ زنده کـــردن حس تعلق در ایرانیان دور از وطن دکتـــر هادی خانیکـــی، اســـتاد ارتباطات دانشگاه عالمهطباطبایی، معتقد است مـــا در دایاســـپورای ایرانـــی پیگیر نوعی هویتیابـــی هســـتیم چراکه به بـــاور او، تـــداوم ملیت بـــرای آنان کـــه مهاجرت میکننـــد، تعریفنشـــده باقـــی مانـــده اســـت. از ایـــن رو، به بـــاور او، مســـأله ما در خصوص دایاســـپورای ایرانـــی، زنده کـــردن حـــس تعلـــق در ایرانیـــان دور از وطن اســـت؛ ایجاد احســـاس امنیت در ســـرمایه، حقوقشـــهروندی و زیســـت و اینکه اطمینان پیدا کننـــد وقتی به ایران باز میگردند در حقیقـــت به وطن خود باز گشتهاند. ■ سیاست کالن مهاجرتی نداریم دکتـــر بهـــرام صلواتی، جامعهشـــناس اقتصـــادی، معتقـــد اســـت کـــه امـــروز جوامع پیشـــرفته در خصوص مهاجرت گفتمانســـازی میکنند و سیاســـتهای کالن دارنـــد امـــا ایـــن امـــر در جامعه ما مغفول اســـت. به باور او، ما انباشـــتگی ســـرمایه انســـانی داریم و اگر با داشـــتن یک سیاست کالن مهاجرتی بتوانیم آن را ساماندهی کنیم، میتوانیم مهاجرت را از تهدیـــد به فرصتی برای کشـــورمان بـــدل کنیـــم و اینچنیـــن میتوانیـــم از ظرفیتهایش بهرهمند شویم.