نفوذ به قلب دربار لرزان بریتانیا
درباره فیلم «محبوب»، ساخته جدید و تاریخی- دراماتیک یورگوس النتیموس یونانی
در درخشــش اولیویــا کولمن که «ملکه آن» را به یک شــمایل ناپایــداری تبدیل کرده، شــکی وجود ندارد و فقط باید جوایز پرتعدادی را شــمارش کرد کــه در ماههای آینده به این هنرمند انگلیســی تعلق خواهد گرفت. «محبوب» ســومین فیلم بلند انگلیســی زبان یورگوس النتیموس ســینماگر شــاخص یونانــی، یک کار تاریخــی و دراماتیک و به منزله گشــتی در دربار پرفراز و فرود انگلیس در اوایل قرن هجدهم و سرشــار از نکات بکر اســت و درعین رعایــت جنبههــای بصــری آن دوران و ارائه تصاویــری همچون رنگآمیزی تابلوهای کالسیک، بر مضمون خود و افشای فسادهای دربار تمرکز میکند و از هر دو فیلم قبلی وی به زبان انگلیسی صریحتر و بهتر است و بهجای اینکه ماجراها را پیچ بزند و مبهم سازد، پرترهای بیواسطه را از گذشته بریتانیا ارائه میدهد که روشنگر حقایق و یک روایتگویی سرشــار از طعنههای اجتماعی است.دو کار قبلی انگلیسی زبان یورگــوس النتیموس از حس رئالیســتی فیلم فعلی وی بیبهــره بودند. اولی که »Lobster« نام داشــت، مســائل زندگی خانوادگی و فشــارهای اجتماعی را به تصویر میکشــید و دومی که نامش «کشــتن یک گوزن مقدس» بود، تــراژدی معروف یونانی «ایمــی ژنیا در اولیــس» را به روز کــرده و به زندگیهــای حومه شــهری در امریکا پیوند زده بود. بنابراین ویرانســازی دربار بریتانیا و بهتر بگوییم ترسیم خرابیهای رفتاری و لغزشهای حکومتــی آن در فیلم «محبوب» هم نوعی تنوع و نوجویی در قیاس با دو کار قبلی النتیموس و هم یک اطالعرسانی مفید و شاید دقیق درباره اتفاقات یک دربار در پهنه اروپا است که بریتانیاییها همیشه بهشکلی ناموفق کوشیدهاند آن را برای کل اروپا یک پدیده الزامی و الگویی کامل بینگارند. ■ توأم با اغماض اکثــر محصــوالت ســینمای امریــکا پیرامــون اتفاقــات و لغزشهــای دربار بریتانیــا یــک نــگاه تــوأم بــا اغمــاض و بیشــتر بــا هــدف ترســیم زیباییهــای بصــری آن بــوده و برخــی اصــالً بــه عمــق ماجراها نفوذ نکرده و در ســطح ماندهانــد اما النتیموس تعــارف را کنار گذاشته به قلب قضایا میزند و از لرزان بــودن بســیاری از چیزهــا و قصورهــای تعدادی از مهمتریــن عناصر حکومتی بریتانیا میگویــد. در این راه النتیموس از بــازی قــوی هنرپیشــههای فیلمش و بویــژه ســه زنــی کــه نقشهــای مرکزی «محبــوب» را برعهــده دارنــد، بهــره میگیرد و نمایش آنان چیزی اســت که اگــر در کار نبود، «محبــوب» به درجات ارشد فعلیاش نمیرسید. ■ دربار شگفتانگیز «محبــوب» تماشــاگران را بــه اوایــل قــرن هجدهــم میبــرد و بــه عصــر کوتــاه ســلطنت «ملکه آن» (بــا بازی اولیویــا کولمــن) وارد میســازد و بیننــدگان بالفاصلــه از آنچــه دربــاره وی و اطرافــش میبینیــد، در شــگفت میشــوند. خبــری از حکومــت و یــک حضــور سیاســی قوی از او نیســت زیرا او پیوســته بیمــار اســت و اضافــه بــر چنــد دســته از خدمتــکاران و بهیاران کلکســیونی از ســگهای محبــوب ملکــه نیــز وی را در برگرفتهانــد. قــرار اســت او همســری هــم داشــته باشــد امــا فیلــم النتیمــوس وی را از ملکــه دور نگــه مــیدارد و اصــوالً صحبــت زیــادی درباره همســر همیشــه غایب ملکــه شــنیده نمیشــود. بــا توجــه به ایــن نــکات، حکومت بر کشــور و اداره دربــار عمــالً بهدســت ســارا چرچیــل (راشــل وایز) افتاده کــه عنوان درباری او دوشــس مارلبورو اســت و اوست که بایــد هر روز با حزب مخالف دولت در پارلمان ســتیزکند و این نهادی اســت کــه هدایــت آن در دســت یــک رئیس دغلباز (با بازی هنرمندانه نیکوالس هولت) اســت و بــاز این بانــو مارلبورو اســت که بایــد طراحیهــای مؤثری را بــرای جنگی کــه بریتانیــا با فرانســه و اســپانیا دارد، صورت بدهد و جالبتر اینکه مارلبورو اصرار زیادی به گســیل همســرش جــان چرچیــل (مــارک گتیس) به جبهه ایــن جنگها دارد تا بلکه از شر وی راحت شود.
■ طبق رسم و روال انگلیسیها اگــر صبحهــا به ایــن شــکل میگذرد، بعدازظهر و غروبها هم شاهد چای و کیــک خوردن ســارا و ملکه به رســم و روال ســنتی انگلیســیها و گشــت زدن ملکــه در دربــار هســتیم و البتــه در شــرایطی کــه وی در یــک صندلــی چرخدار قرار دارد و ســارا صندلی او را در سطح دربار به حرکت درمیآورد. این بســاط خنثی و کنترل شــده زمانی بــه هــم میریزد کــه ابیگیل هیــل (اما اســتون) که دختر یکی از بزرگان ساقط شده دربار اســت، به آنجا بر میگردد، او ابتــدا از انجــام هــرکاری در دربــار اســتقبال میکنــد تــا مفیــد تشــخیص داده شــود و عــذرش را نخواهنــد امــا دیــری نمیپایــد که ابتــدا به مشــاور و رازدار ســارا چرچیل و ســپس به رقیب اصلــی و بــزرگ وی بــرای در دســت گرفتــن قــدرت در حضــور یــک ملکــه مریض و منفعل تبدیل میشــود. این چنین اســت که سارا میبیند هر چقدر کــه جبهه جنگهــای خارجــی و پیکار سیاسی با این و آن مهم و گاه ضررخیز است، اوجگیری خطرات ابیگیل برای او نیز میتواند همانقدر مضر باشــد و بازی قدرت را از دست او درآورد.
■ مردان درجه دوم هرچــه هســت »The Favourite« در تضــاد بــا فیلمهــای پــر تعــدادی اســت کــه قبــالً دربــاره دربــار بریتانیــا و کــج رویهــا و ســهلانگاریهای حاکــم بــر آن دیدهایــم و در بســیاری از آنهــا بــه جــای اینکه نفــوذ به عمق ماجرا صــورت گیرد، بیشــتر به ظواهر امــر پرداختــه شــده و فیلمها سرشــار از لباسهــای چنــد رنــگ بودهانــد و چشــمها میهمــان کلکســیونی از تجمالت و اشرافیگریها شده است. در فیلم النتیموس نه مردان توطئهگر و بیرحــم بلکــه زنــان جاه طلــب و دغلباز حرف اول را میزنند و با اینکه مردان هــم گرداگرد آنهــا فراوانند اما آنهــا اغلب برای جلــب نظر این زنان مشــغول تالش هستند و کمتر ابتکار و فعالیت با ارزشــی از ســوی آنها شکل میگیرد. دیالوگهــا بــه همــت النتیمــوس و بواقــع بــه انتخــاب دو سناریســت او کــه یکــی زن (دبــورا دیویــس) اســت و دیگــری مــرد (تونیمــک نامــارا) بــا اســتعارههای الزم همراه شــده و یکی از نقــاط اوج آن در گفتارهــای کاراکتــر نیکــوالس هولــت خطاب بــه کارگران دربــاری اســت که وی آنهــا را ضعیف بر میشــمرد و نمونه روشــن دیگر آن در محاورههــای بیــن ابیگیــل و ســارا کــه طــوری تند و بیواســطه اســت که تو گویی ســالح گرم بــه روی یکدیگر و سایرین گشودهاند.
■ برای حفظ جان تصویربرداری جالب رابی رایان مدیر فیلمبــرداری منتخــب النتیمــوس هم ســبب شــده با تصاویر وایدشــات نمایــی از دربار ارائه شــود که متفاوت بــا کارهای قبلــی مرتبط بــا فیلمهای دربــاری انگلیــس اســت و لنــز او زنان مــورد بحــث را به گونــهای بــه تصویر میکشــد که انــگار در یــک ظرف تنگ حــاوی ماهیهــای کوچــک گرفتــار آمدهانــد و فقــط دور خــود چــرخ میزننــد و اوضاع «ملکــه آن» از همه بدتر اســت زیرا چنــان ضعیف و فاقد کنتــرل بــر اوضاع اســت کــه اعمالش مثــل هنــری هشــتم دیگر ســلطان به حاشیه کشیده شده دربار بریتانیا ابتدا برای حفظ جان و ســالمت خویشــتن است تا محفوظ نگه داشتن حکومتی که بــه معنای واقعی کلمــه به لرزش افتاده است. در درخشــش اولیویــا کولمن که «آن» را بــه یــک شــمایل ناپایــداری تبدیــل کرده، شــکی وجــود نــدارد و فقط باید جوایــزی پــر تعــداد را شــمارش کــرد کــه در اواخــر ســالجاری میــالدی و ســه ماه نخســت ســال 2019 بهخاطر ایــن نمایــش شــاهانه برمالکننــده به وی تعلــق خواهد گرفــت و قطعاً یک تبلیغ بــزرگ مثبت برای النتیموس و فیلم تازه اوست.
منبع: Film Comment