ضرورت آسیب شناسی قانونی توسعه نیافتگی

الگوپردازی اساساً و فینفسه اقدام ارزشــمندی بوده و هر نــوع اندیشــهورزی پیرامــون الگوهایبهاصالحپیشرفت، توســعه و بهبودبخشــی بــه زندگی، امر مبارکی است. الگــوی اســالمی ایرانــی پیشــرفت و اســناد مشــابه دیگــری کــه بنیان و فلســفه آنها حرکت به ســمت آینده بهتر باشــد؛ قابل دفاع است امــا نکاتی بایــد مــورد توجه قرار گیرد. بایســتی در تدوین چنین اسنادی یک تیم کارشناســی و متکثــر از دیدگاههــا و ســالیق مختلــف حضــور داشــته باشــند؛ یعنــی در حقیقــت اعضــای تدوینکنندهالگو،الزاماًنبایدگرایشسیاسی،فکریو حتی مذهبی همگنی داشته باشند؛ چرا که این امر در نهایت سبب میشود تا بسیاری از خألهای احتمالی دیده نشود و الگو از آن حالت تحققپذیری و عملیاتی شــدن فاصله بگیرد. همچنین مســأله حکمرانی در الگوی اســالمی ایرانی پیشرفت مغفول مانده است؛ معتقدم هیچ الگویی برای تمدنسازی به سرانجام نمیرســد مگر اینکــه الگوی بهتری بــرای حکمرانی طراحی شود. نقطه ضعف اصلی الگوی اسالمی ایرانی پیشرفت؛ فقــدان دیدگاه مشــخص در مورد الگــوی حکمرانی مطلوب اســت؛ یعنی نمیدانیم ایــن الگوی پایه که برای پیشــرفت طراحی شــده در نهایت بناست که با کدام ابزارهای مدیریتی و حکمرانی اجرایی شود؟ اگــر بنا بــود که با الگــوی حکمرانی موجــود به تمدن مورد نظر برسیم باید تاکنون بدان دست مییافتیم؛ بنابراین آشــکار اســت که بایســتی در قانون اساســی کشــور، منشــور حکمرانــی ایــران اســالمی بازنگــری صــورت پذیرد.نقطــه توجــه ایــن تغییرات نیــز باید معطــوف بــه تعییــن ابــزار و مســئولیتهای قانونی در جهــت تحقــق این الگو باشــد. همچنین بایســتی بــا تأملی مجدد در قــرارداد اجتماعی دولت و ملت، نگاهــی نــو بــا عقالنیــت، تجربهگرایــی، کارآمــدی و حقوقمداریداشتهباشیم. بهگمانم آنچه باید بیشتر از همه موارد ذکر شده مورد عنایت قرار گیرد؛ یافتن چرایی، علــل و دالیل زوال و عدم پیشرفت و توسعه نایافتگی است؛ یعنی آنهایی که به الگوهای پیشــرفت میاندیشــند، ابتــدا باید به این پرســخ پاسخ دهند که چرا ایران پس از آن تاریخ درخشانش دچار پسرفت شده است؟ تا زمانی که علل و ریشــههای زوال و توسعه نیافتگی عیان نشود؛ چندان بهصورت دقیق نمیتوان الگوی پیشرفت و حرکت به سمت آینده بهتر را طراحی کرد. در ایــن میان بازنگری کلی در قوانینی که خود مانع و در تعارض با توســعه و متناســب با الگوی اسالمی و ایرانی پیشرفت هستند نیز ضروری است. اســناد باالدســتی معمــوالً منشــوری هســتند؛ یعنی ســندهایی هســتند کــه بــه تعبیــری راهبردهــا و سیاستهای کلی را بیان میکنند. در قانــون اساســی کشــور اختیاراتی بــرای اینکه مقام رهبــری بتوانــد اســناد باالدســتی را تنظیــم کنــد؛ پیشبینی نشــده، اما عــرف حقوق اساســی در ایران حاکی از این اســت که طی چهل ســال گذشــته اسناد مشــابهی داشــتهایم کــه در عمــل، رفتارهــا حاکی از الزامآور بودن آنها بوده است؛ اما بررسی نتایج؛ گویای محقــق نشــدن بســیاری از اهداف ســند چشــمانداز بیست ساله جمهوری اســالمی ایران است. بنابراین یکــی از مقدمــات مهــم؛ آسیبشناســی این مســأله اســت که چه خألها و مشکالت قانونی مانع از تحقق ســند چشــمانداز 20 ســاله شــده اســت. بیشــک اگر این آسیبشناســی صورت نگیرد، سرنوشــت الگوی اســالمی ایرانــی پیشــرفت بهتــر از ســند چشــمانداز 02ساله نخواهد بود. اساســا خأل اصلــی الگوی اســالمی ایرانی پیشــرفت، نبودطراحی الگوی مطلوب اداری و حکمرانی است. در حقیقت این سند آرمان بزرگی را پیشنهاد میکند تا جمهوری اسالمی ایران تبدیل به یک کشور بزرگ، قدرتمند و متمدن شود. این آرمان هر انســان وطنپرســت و مسلمانی است اما معتقدم پاســخ اینکه چرا در چهل ســال گذشــته کمتر به این اهداف نزدیک شــدهایم و دالیل این امر چیست؟ ریشه در سازوکارهای حکمرانی دارد. بــه نظرم تا زمانی کــه نظام حکمرانی کشــور کارآمد نشــود و ســازوکارهایش بر اســاس عقالنیت و تجربه اســتوار نشده باشد؛ نمیتوانیم در مسیر تمدنسازی کشور گامهای بلندی برداشته باشیم. بنابرایــن نیازمند اصالح نظام قانونگــذاری و اجرایی کشــور هســتیم؛ همچنیــن نهادهــای قضایــی بایــد بــه اصــول دادرســی منصفانــه متصــل و ریشــههای ناکارآمدیــش بهصــورت آزادانــه نقــادی، گفتوگــو و اصالح شود. سیســتم حکمرانی، مدیریتی و اداری تا زمانی که در مسیر تجربه، عقالنیت و کارآمدی حرکت نکند و هر روز تعارضهای درون سیســتمی گوناگونی داشــته باشیم به نحوی که نهادهای مختلف به جای اینکه در مسیر مشــترکی حرکت کنند به خنثیسازی همدیگر بپردازند؛ هرگز نخواهیم توانســت در مســیر تمدنســازی گامهای بلنــدی برداریم. امــروزه بدون تردید نظام حکمرانی کشور تمامیت سیاسی خودش را از دست داده است و تا زمانی که یکپارچگی سیاسی مردم ساالر در کشور ایجاد نشود؛ سخن گفتن از تمدن بزرگ، بسیار شیرین اما آرزویی دور و دراز خواهد بود.»