یک بام و دو هوای ترامپ در کمک های خارجی
کمک های امریکا به کشورهای نیازمند، به نفع سیاست های این کشور است یا به ضرر آن؟
ژاپن، آلمان، کره جنوبی و اسرائیل؛ وجه مشـــترک همه آنها این است که شرکای حســـاس اقتصـــادی و امنیتـــی امریکا به حســـاب میآینـــد و البته یـــک خصلت یکســـان دیگر بین آنها این است که پس از اتمـــام جنـــگ جهانی اول، نخســـتین دریافـــت کننـــده «کمکهـــای خارجی» امریکا بودند. روند کمکهای امریکا بعد از این کمکهای ابتدایی به سایر کشورها نیز تسری یافت اما با اهدافی متفاوت. اگر به چند دهه اخیر نگاه بیندازیم میبینیم، کشورهایی که مورد حمایت و کمکهای مالـــی امریـــکا قـــرار گرفتهانـــد، بهطـــور هدفمند انتخاب شـــدند. هند، آفریقای جنوبـــی، برزیـــل و اندونـــزی از جملـــه کشـــورهایی بودند که امریـــکا در ظاهر از پیشـــرفت این کشـــورها طی این سالها حمایـــت کـــرده، البته نه با نیات انســـان دوستانه بلکه با این هدف که اقتصادهای رو به شکوفایی این کشورها هرچه بیشتر پذیرای کاالهای صادراتی امریکا باشـــد و داد و ســـتد تجـــاری و اجتماعی بین آنها افزایش یابد. با این اوصاف اقدام جدید دونالـــد ترامـــپ در کاســـتن محســـوس از حجـــم کمکهـــای خارجـــی امریـــکا شـــاید روابط قوی با کشـــورهای مذکور را چندان سســـت نکند اما جذب هر کشور تازه و شـــریک دیگری را بـــه چرخه فوق، سختتر و تعداد همراهان و مکملهای اقتصادی امریکا را در ســـالهای پیشرو اندکتر خواهد ســـاخت؛ اما همه مسأله این نیست، امریکا با این کمکها درواقع توان مداخلههای خود در این کشـــورها را نیز افزایش بخشیده است. ■ زیرسؤال
واقعیـــت آن اســـت کـــه کمکهـــای خارجی امریکا هـــر چند در ایجاد فضای زیســـتی بهتر در کشورهای دریافتکننده کمکهـــا نقش محسوســـی داشـــته، اما ً عمـــالمشـــکالت اساســـی کشـــورهای کمبضاعت را ریشـــهکن نکرده اســـت. با این حال ترامپ با پرسیدن این سؤال که آیا امریکا هم از این سرمایهگذاری عظیم و طوالنی به بهرهای همسان با کشورهای دریافتکننده این کمکها رسیده، اصل مســـأله و بنیاد این سیاســـت را زیر سؤال برده و چون بهرههای امریکا از این طرح بســـیار کمتر بوده، عمـــ ًال رضایت عموم را برای کاســـتن از حجم آن ظاهراً جلب کرده اســـت. اما خود ترامپ هم میداند که کاهـــش کمکهـــای خارجـــی امریکا به معنـــای کاهش توان دیپلماســـی آن در کشـــورهای دریافتکننـــده کمکهـــا است. بنابراین امریکاییها باید مطمئن باشـــند برخالف آنچـــه از ســـوی ترامپ ادعـــا میشـــود کمکهـــای خارجـــی به طـــور هدفدار ادامه مییابـــد و حتی روی هر دالر آن نیز حســـاب دقیقی باز شـــده و بـــا آن هدفگـــذاری صـــورت پذیرفته اســـت. درواقـــع آنچه ترامپ بیـــان کرده کاهش کمکها به کشـــورهایی اســـت که در دایره محاســـبات سیاسی ترامپ قرار نمیگیرند.
آنچـــه ترامپ بیان داشـــته، ناشـــی از حسابگری دقیق در زمینه پرداختهای سابق و قدیمی از خصلتهای همیشگی دولـــت امریکا بهحســـاب میآید. ضمن آنکـــه دو رتبـــه اول در جـــدول مؤثرترین سازمانهای سال گذشته امریکا متعلق بـــه آژانسهایـــی بودنـــد کـــه در زمینـــه ارتباطهـــای خارجـــی و کمکرســـانی به کشورهای دیگر فعالیت میکنند و امریکا معمـــوالً حاضر نیســـت به روالـــی که در بیـــرون از مرزهـــا جواب داده، به آســـانی پایان بخشد. صرفنظر از بحث مالی هم فرجـــام کمکهـــای مالی به کشـــورهای محتاج در پارهای موارد چنان عالی بوده که امریکا قطع آن را یک سوءتبلیغ بزرگ برای خـــود خواهد دید و حتی اگر ترامپ در این راه اصرار ورزد، ســـایر چرخههای اجرایی در کاخ سفید از این امر جلوگیری خواهند کرد. ■ حجمنفرت
قدر مســـلم اینکه ســـران ارشد امریکا هم میدانند در شـــرایطی که بیشـــترین مخالفت با امپریالیســـم در سطح جهان صورت میپذیرد، برچیدن کمکهایشان فقط بـــر حجم نفـــرت از آنهـــا در جهان خواهد افزود. مشـــکل امریکا برای حذف تام و تمام این کمکها از آنرو اســـت که میزان آن فقط دو درصد از کل بودجهای اســـت که این کشور هر ســـاله برای رتق و فتق امور مختلف تصویب و خرج میکند. اینکه ترامپ همســـو با کاســـتن از حجم کمکهای خارجی بیشـــترین افزایش را درهزینههاینظامیامریکاطیسالهای معاصر اعمال داشـــته، بیـــش از پیش از مقبولیت طرح تـــازه وی میکاهد، مردم و رســـانههای امریکا پیوســـته میپرســـند زرادخانههاینظامیاینکشورچهآنهاکه در خدمت امریکا هســـتند و چه آن دسته که با الصاق و تعبیه در امثال عربســـتان و امـــارات ظاهراً در خاک ســـایر کشـــورها ولـــی در عمل بـــاز در خدمت این کشـــور قرار دارند. چه ســـودی برای امریکاییها دارد و اگر هم داشـــته باشـــد، آیا با منافع برخاسته از کمکهای خارجی امریکا در ســـایر کشـــورها برابری میکند؟ از جمله منافع فوق میتوان به مبارزه با بیسوادی، ایجاد فرصتهای شـــغلی بیشـــتر برای جوانان، کاهش میزان قاچاق انســـانها و ممانعت از ازدواج اجباری زنان در برخی کشـــورهای عقب نگه داشته شـــده اشاره کرد و اینها مواردی اســـت که اغلب مردم امریکا بیشـــتر از آن ســـر درمیآورند تا از فلسفه ساخت و انباشت سالحهای انبوه و ســـپس انبار کردن آن تـــا زمان فریفتن شـــیوخ عرب خاورمیانه و فروش آنها به این سران وابسته. ■ اثرعکس
حقیقـــت امـــر این اســـت که ســـران امریکا با شـــرکت در جنگ با کشورهایی که تـــوان نظامـــی اندکی دارنـــد و حضور در مبارزاتـــی که یـــک «از پیشبرنده» در آن هســـتند، مردم کشورشـــان را فریفته و صاحب این باور نادرســـت کردهاند که هیچکس در نظامیگری شـــانه به شـــانه آنها نمیساید و از طرف دیگر جنگهایی که امریکا در دهههای اخیر وارد آن شـــده یا خـــودش برپاکننده آنها بـــوده، مربوط به مواردی میشـــده که صلح و بررســـی کارها در آرامـــش تدبیر بهتری برای حل مشـــکالت بوده اســـت. در شـــرایطی که رواج نسلکشـــیها، اقدامات تروریستی، فقدان امنیت عمومی و افراطی گریهای عقیدتی موارد و پایههای اصلی ناامنیها در ســـطح جهـــان در ربـــع قـــرن اخیـــر بـــوده، ورود امریـــکا به این مناقشـــات در مناطق مختلف اثر عکس گذاشـــته و نه تنهـــا آرامش را به ارمغـــان نیاورده بلکه فقـــط جنگهای جـــاری در آن مناطق را شـــدت بخشـــیده وعراق و افغانستان در خاورمیانـــه روشـــنترین نمونهها در این زمینه بهشـــمار میآیند. درنهایت هرگاه امریـــکا وارد مذاکره مســـتقیم برای حل ســـوءتفاهمها شـــده، آرامش بیشـــتر به دنیای کنونی روی آورده تا زمانهایی که این کشـــور به بهانه مبارزه با تروریسم به اینجا و آنجا ریخته و زنها و کودکان را هم کشته است. نظامیگراییها و برخوردها و خشـــونتها شـــاید در برخـــی زمینهها راههایی را به روی امریکا گشوده باشد اما پیشرفت در مناسبات و رویکرد به مذاکره و کمک به صلح جهانی چیزهایی است که دولتها و بویژه امریکا را به بیشترین کمکها به یکدیگر نائـــل میکند و اینها مواردی اســـت که سران امریکا همیشه از آن غفلت ورزیدهاند.