ورود مسکو به بحران 17 ساله افغانستان
در پی ناکامیهای نظامی و دیپلماتیک امریکا رخ داد
جمــع کــردن تمــام بازیگــران مهــم داخلــی و خارجــی جنــگ افغانســتان از جملــه هیــأت عالــی رتبــه طالبــان و نماینــده امریــکا زیــر یــک ســقف و دور یک میــز، تازهترین و یکی از بزرگترین دســتاوردهای دیپلماتیک است که روز جمعــه نصیب روســیه شــد و امریکا به رغم تالشها و حتی عقب نشینیهای اخیرش در قبال طالبان، از دست یافتن به چنین ابتکار عملی محروم ماند. بهگــزارش گاردیــن، جمعــه گذشــته مســکو میزبان یک نشست بینالمللی مهــم درباره افغانســتان بود کــه در این نشســت نماینــدگان 11 کشــور تأثیرگذار در تحوالت افغانستان از جمله امریکا، ایران،پاکستان،هند،چین،تاجیکستان، ازبکســتان ...و حضــور داشــتند و بــرای نخســتین بــار طالبــان افغانســتان یک هیــأت عالی رتبه 5 نفــره به یک رویداد بینالمللــی اعــزام کــرده بــود. دولــت افغانســتان اگرچــه نماینــدهای بــه این نشست نفرســتاده بود اما شورای عالی صلح افغانســتان کــه یک نهــاد ملی و غیردولتی اما همســو با دولت و ناظر بر تالشهای صلح است، اعضای خود را به این نشست فرستاده بود. ایــن نشســت بینالمللی که نخســتین اقــدام عملــی آشــکار روســیه در جهت به دســت گرفتن ابتــکار عمل صلح در افغانســتان به حســاب میآیــد، اگرچه نتایج ملموســی نداشــت امــا بهخودی خــود حائزاهمیــت بــود زیــرا توانســته بــود در شــرایطی کــه تمــام تالشهای صلــح در بیــش از یــک دهه گذشــته با شکست مواجه شده، بازیگران داخلی و بینالمللــی را دور یــک میز جمع کند و در واقع اولین گام را برای آغاز یک روند دیپلماتیــک یا «فصــل جدیــد» درباره افغانستان بردارد. سرگئی الوروف، وزیر امور خارجه روســیه نیز در آغاز نشست مســکو گفت: «این مذاکرات بخشــی از اقــدام جداگانــه دیپلماتیــک بــا هدف یافتن راههایی برای ایجاد یک مذاکرات جامع در داخل افغانستان است.» ■ نمایندگان طالبان در سرزمین دشمن قدیمی بهگزارش بیبیســی انگلیسی، ناظران بینالمللــی نیــز انتظار حصــول نتایج فــوری از ایــن نشســت را ندارنــد و معتقدنــد، همیــن که طالبان، دشــمن تاریخــی شــوروی ســابق دعوت روســیه را پذیرفتــه یــک موفقیــت دیپلماتیک بــرای مســکو اســت و اگرچــه امریــکا نماینده خود را به این نشســت فرستاد اما نه واشــنگتن و نه کابل نمیخواهند روســیه رهبــری چنیــن ابتــکار عملی را که بــه «فرمت مســکو» معروف شــده، برعهده داشته باشد. اما در مورد بحران افغانستان روسیه تنها کشوری است که میتوانــد بدون دردســر و مانــع با تمام بازیگران داخلــی و خارجی درباره مفاد و شــرایط صلــح صحبت کنــد و همین ویژگــی منحصــر بــه فــرد باعــث شــده امیدهــا بــه نتیجه بخــش بــودن ابتکار عمل روســیه در مقایســه بــا اقدامهای امریکا بیشتر باشد. بهگزارش سایت شبکه خبری الجزیره، در جریــان نشســت بینالمللــی روز جمعه در مســکو نمایندگان طالبان بار دیگر بر موضع خود که حاضر به مذاکره با دولت کابل نیستند و خواهان مذاکره مستقیم با امریکا هستند، تأکید کردند. محمــد عبــاس اســتنکزی، ســخنگوی طالبان بهخبرنگاران گفت: «کنفرانس درباره مذاکرات مستقیم [با کابل] نبود. طالبــان دولــت فعلــی افغانســتان را قانونــی نمیدانــد و بنابرایــن مــا بــا آنهــا مذاکره نخواهیــم کــرد. از آنجا که خواســته اصلــی مــا خــروج نیروهــای خارجی اســت مــا درباره راهــکار صلح بــا امریکاییها مذاکــره خواهیم کرد. ما تحمــل نمیکنیم کــه حتی یک ســرباز امریکایی در افغانستان باشد.» اعضای شــورای عالــی صلح افغانســتان نیز که اگرچــه نماینــده دولــت کابــل نیســتند اما دولــت کابل در انتصــاب آنها نقش دارد، در جریــان نشســت روز جمعــه مواضع اشــرف غنی، رئیــس جمهوری افغانســتان را تکــرار کــرده و بــه طالبان پیشــنهاد مذاکره مســتقیم بدون پیش شرط را دادند. احســان طاهری، نماینده شورای عالی صلح افغانســتان به خبرنگاران گفت: «مــا به آنها [نمایندگان طالبان] گفتیم کــه آمــاده مذاکــره بــدون پیــش شــرط هســتیم. مــا از آنهــا خواســتیم تاریخ و زمان مذاکرات مستقیم را تعیین کنند. نشســت مســکو بــه ســوق دادن چیزها به این مســیر کمک کرد.» این نشســت در نهایــت بــدون هیــچ توافقــی درباره مذاکرات مستقیم بین طالبان و دولت کابل به پایان رسید. واشنگتن و کابل خسته از جنگ پرهزینه در ماههــای اخیر و حتــی میتوان گفت از ابتــدای ســالجاری میــالدی تاکنــون به رغم حضور نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان، طالبان در حوزه میدانی پیشــرویهای قابل توجهی داشته و بنا بر گزارش برخی رسانهها طالبان اکنون در حدود 70 درصد از خاک افغانستان حضور دارد. همین مســأله باعث شده امریکا و دولت افغانســتان بــرای پایان دادن بــه ایــن جنــگ 17 ســاله پرهزینه بیــش از پیــش بــرای مذاکره بــا طالبان ابراز تمایل کنند. از ایــن رو، آلیــس ولــز، معــاون دســتیار وزیر امور خارجه امریکا در امور آســیای میانه و جنوب آســیا در ماه جوالی برای نخســتین بــار بــا چنــد تــن از مقامهای طالبــان در قطر دیدار داشــت و در واقع امریــکا به یکــی از خواســتههای طالبان کــه مذاکره مســتقیم بــا واشــنگتن بود، پاسخ داد. حدود یک ماه قبل نیز سایت شــبکه خبــری الجزیــره قطــر بهنقــل از مقامات طالبان که نخواســتند نامشان فاش شود، در گزارشی از تصمیم امریکا برای خروج نیروهایش از افغانســتان و دومین عقب نشــینی واشنگتن در قبال طالبان خبر داد و نوشت، زلمای خلیل زاد، نماینده ویژه امریکا در افغانســتان در دوحــه دربــاره شــروط طالبــان برای پایان دادن به بحران 17 ســاله با هیأت 4 نفــره این گــروه گفتوگو کرده اســت. یکــی از ایــن مقامهــای ارشــد طالبــان بــه الجزیــره گفــت: 6 نماینــده امریــکا بــرای دیــدار با رهبــران ما (طالبــان) به دوحــه آمدنــد و توافــق کردنــد دربــاره تمام مســائل از جمله خــروج نیروهای خارجــی [از افغانســتان] مذاکــره کنند. اما این دیــدار یک دیــدار مقدماتی بود و تمام موضوعات بهصورت کلی بدون پرداختن بــه جزئیات مــورد بحث قرار گرفت. حــاال در شــرایطی کــه اهــداف نظامــی امریــکا در افغانســتان پــس از 17 ســال شکســت خــورده و ثبــات و آرامــش بــه این کشــور بازنگشــته اســت و در عرصه دیپلماتیــک نیــز جامعــه بینالملــل امیدی به دولت فعلی واشــنگتن برای پایــان دادن بــه بحــران افغانســتان از طریق گفتوگو ندارد، روسیه میکوشد برتــری دیپلماتیــک خــود را بــه رخ بکشــد و ابتــکار عمــل مذاکــرات صلح افغانستان را به دست بگیرد. بویژه پس از موفقیتهایــی که روســیه با همراهی ترکیه و ایران در مذاکرات آستانه درباره بحران ســوریه داشــت توانســت با ارائه طرح مناطق امن، امنیت و ثبات نسبی را در سوریه برقرار کند.