فرشاد مؤمنی: اصالح سازههای ذهنی، نقطهآغازینتوسعه

سومین جلسه از دور ششم گفتوگوهای توسعه با محوریت بررسی اندیشه دکتر فرشــاد مؤمنی، چهارشنبه 32آبان ماه در پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس، برگزار شد. در این جلسه ذیل جنبههای نظری رویکرد فرشاد مؤمنی، عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه عالمه طباطبایی، خوانش او از مسأله توسعه در ایران و علل و موانع توسعهنیافتگی بررسی شد. الزم به ذکر است، سلسله نشستهای توسعه را اعضای مؤسســه «پویش فکری توسعه» با دبیری علمی محســن رنانی به پیش میبرند و در این راه به اتکای حمایت و پشتیبانی پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیتمدرس، ایــن نشســتها در محل این پژوهشــکده برگزار میشــوند. نشســتهایی که هدف از آن، تولیــد، تمریــن، انتشــار و ارتقــای همکاریهــا و گفتوگوهــای توســعهمحور میان متفکران و صاحبنظران دانشهای جامعهشناســی، اقتصاد، انسانشناســی، علوم سیاســی، روانشناســی ...و اســت تا در نهایت از خالل ایجاد نوعی همافزایی گفتمانــی، دســتیابی بــه چارچوبــی تحلیلــی بــرای توضیح مســأله توســعه در ایــران ممکن و راهکارهایی سیاســتی و جامعهمحــور بــرای آن تدویــن شــود. همچنین برگزاری سلسله گفتوگوهای توســعه از شــهریورماه ســال گذشــته شــروع شــد که در پنج دوره قبلــی آن به ترتیب، آرا و نظریات توســعهای محمود ســریعالقلم، مقصود فراستخواه، مسعود نیلی، رضا داوریاردکانی و بایزید مردوخی بررســی شده است. نشست چهارشنبه گذشــته این پویش فکری نیز، به واکاوی نظریهها و بنیانهای فکری فرشــاد مؤمنی اختصاص داشت که در این میان، علی عربمازار یزدی، علیاصغر سعیدی و علی دینیترکمانی به ارزیابی و نقد آثار این اقتصاددان پرداختند. مؤمنی در این جلسه با تأکید بر اینکه در میان اقتصاددانان توسعهای، پرطرفدارترین رویکرد همانا تقدم امر اجتماعی بر سایر امور سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است، اظهارکرد: «توسعه، دانشی بینرشتهای است و توسعهیافتگی، امر اجتماعی -در حال حاضر- نسبت به هر دوره تاریخی دیگر، از ضریب اهمیت بیشتری برخوردار است». وی ضمن بسط دیدگاههای خــود با محوریت قراردادن تمهیدات نهادی و در عصر انقالب دانایی، نقطه آغازین توسعه در ایران را، اصالح سازههای ذهنی عموم مردمان جامعه و در هر جایگاه و مقام اجتماعی دانست. وی با مقدم دانستن جایگاه عدالت، نسبت به آزادی، خاطرنشان کرد: «پروبلماتیک علوم انسانی و اجتماعی در قرن بیستویکم از سمت آزادی به عدالت، تغییر جهت داده که بیش از همه تابع تحوالت موج سوم انقالب صنعتی یا همان انقالب دانایی است». به گفته مدیر مؤسسه مطالعاتی دین و اقتصاد و به نقل از شــهید بهشتی، این آزادی است که میوه درخت عدالت است. مؤمنی در بخش دیگری از صحبتهای خود به تبیین ســطوح تحلیلی کالن، ُخرد و توسعهای طرح شده در علم اقتصاد پرداخت و با تشریح جزئیات سطح تحلیل توسعه، کانون اصلی تمرکز این سطح تحلیل، یعنی روششناسی را توضیح داد و افزود: «در ایران با مطالعات توسعه به مثابه رشتهای علمی برخورد نمیشود و این مهمترین وجه غربت اندیشه توسعهای در ایران امروز است.»