جشن نور و نقش و نمایش در مهد تمدن ایران
بیســت و پنجمین دوره جشــنواره تئاتر کــودک و نوجــوان در همدان آغاز شــد
میــدان امــام خمینی شــهر همدان عصــر روز شــنبه میزبان کودکانی بود که بــرای حضور در شادپیماییافتتاحیهجشنوارهبینالمللیتئاتر کــودک و نوجــوان همــدان به این مــکان آمده بودنــد تا با برگزاری این شــادپیمایی همگانی، این جشــنواره که طی ربع قرن فراز و فرودهای گوناگونی را پشــت سر گذاشته اســت، 5۲ساله شــود. امســال جشــنواره تئاتر کودک و نوجوان 5۲ ســاله شده و این موضوع باعث شده است برنامههــای جنبــی ویــژهای بــرای آن در نظــر گرفته شــود بویژه اینکه امســال صدمین ســال تأســیس تئاتــر کــودک و نوجــوان در ایــران نیز هست. از جمله برنامههایی که برگزارکنندگان جشنواره امســال تدارک دیدهاند برگزاری یک جشن همگانی یا همان شــادپیمایی است که شــنبه برپا شــد. علیرضا درویشنژاد، مدیرکل ارشــاد اســتان همــدان -کــه تأکیــد ویــژهای بر شــادی و تنــوع فرهنگــی دارد- در نشســت خبــری ایــن دوره از جشــنواره خبــر داد که این شــادپیمایی از فاصلــه میان آرامگاه ابن ســینا تا میدان امام خمینی برگزار میشــود تا مردم شــهر ســهمی از ایــن شــادی داشــته باشــند و جشــنواره رویکرد اجتماعی پررنگتری داشته باشــد و به سالنهای تئاتر محدود نشود. عصر شــنبه از المان جشــنواره در محوطــه تاالر فجر رونمایی شــد و شــادپیمایی کودکان از ســاعت 15 در میــدان امام خمینــی(ره) ادامه پیدا کرد و در نهایت مراسم افتتاحیه ساعت 18:30 در ســالن ورزشــی فردوسی برگزار شــدًو این گونه بود که جشنواره بیست و پنجم رسما کار خود را آغاز کرد. با برگزاری این شادپیمایی، جشنواره بیســت و پنجــم روز 8۲ آبــان ماه آغاز شــد و از امــروز نمایشهــای گوناگونــی در بخشهــای مختلف این دوره از جشــنواره اجــرا دارند. این نمایشهــا از ســاعت 10 صبــح اجرای خــود را آغاز میکنند و اجرای آثار تا شب ادامه خواهد داشت.ماننددورههایپیشینمجتمعبوعلی، مجتمع شــهید آوینی، تاالرهای فجر و مهدیه تاالر وزارت فرهنگ و ارشــاد اســالمی همدان، ســینما فلســطین همــدان و ســالن ســینمای کانــون پــرورش فکــری میزبــان نمایشهــای جشنواره امســال در بخش صحنهای هستند و نمایشهــای خیابانی هم در محوطه مجتمع فرهنگی هنری شهید آوینی اجرا میشوند. در کنار اینهــا نمایشهای خردســال در مهدهای کــودک هم روی صحنه میروند تا این کودکان حاضر در این مکانها نیز ســهمی از جشــنواره داشتهباشند.
جشنوارهتئاترکودکورویکرداجتماعی
وضعیت اقتصادی و اجتماعی ســالهای اخیر بویژه امســال، مسئوالن جشنواره را بر آن داشــت تا شــعاری اجتماعــی برای ایــن دوره از جشــنواره در نظــر بگیرنــد؛ «تئاتــر و حقوق کــودکان». آنها امیدوارند با این شــعار بتوانند افــکار عمومــی را نســبت بــه حقــوق کــودکان آگاهتــر ســازند. مریم کاظمی که امســال برای دومین سال پیاپی دبیری جشنواره را بر عهده دارد، تأکید دارد که این روزها بسیاری از حقوق کــودکان نادیده گرفته میشــود. در ســالهای اخیــر عــالوه بــر مشــکالتی کــه زمینــه امنیت کودکان در محیطهای آموزشــی و عمومی رخ داده کــه موجب نگرانی بســیاری از خانوادهها شــده اســت، حتی در جمعهای خانوادگی نیز حقــوق کودکان به شــکلی دیگــر نادیده گرفته میشود، چراکه در این جمعها بزرگترها مدام درباره وضعیت اجتماعی و اقتصادی ســخن میگویند و با این کار، احساس ترس و نومیدی را در کــودکان ایجــاد میکنند. حــال آنکه هیچ کس حــق نــدارد کــودکان را از آینده بترســاند یــا آنــان را دلســرد و افســرده کنــد. او امیــدوار اســت با این شــعار و از راه تئاتر بتواند کودکان را نســبت بــه حقوقشــان آگاه کنــد. بــا همین نگاه، جشــنواره امســال رویکرد اجتماعیتری نســبت بــه دورههــای گذشــته دارد. در ایــن جشــنواره نمایشــی با نام «الیور توییســت» با حضــور کــودکان کانون اصــالح و تربیــت اجرا میشــود. این اثر نمایشــی بر اساس طرحی از فرهــاد درودگر و با بازیگردانی پارســا پوالدوند آمــاده شــده و پنج نفر از نوجوانان پســر کانون اصــالح و تربیت تهــران در آن بــازی میکنند. نمایش «جادوی گل سرخ» نوشته و کار پژمان شــاهوردی هم از نمایشهای بخش خیابانی جشــنواره تئاتــر کــودک و نوجــوان اســت که با همــکاری کــودکان برای کــودکان و بــا موضوع کودکان کار اجرا میشود و به این پرسش پاسخ میدهد که چطــور کودکان کار هم مانند دیگر کودکان از حقوق یکســانی برخوردار میشوند. گروههای اجرایی تالش دارند تا دیگر کودکانی کــه شــاید هرگز فرصت تماشــای دیــدن تئاتر در ســالنهای نمایش را نداشته باشند، از این هنــر بیبهــره نمانند و اگــر امکان دیــدن تئاتر ندارند، دســت کم بهعنوان موضوع بعضی از نمایشها در جشنواره حضور داشته باشند. ■
توجهبهمحیطزیست
توجهبهمحیطزیستونگهداریآنازدیگر موضوعاتیاستکهتعدادیازشرکتکنندگان جشــنواره امســال، بــه آن توجــه داشــتهاند و نمایشهایــی ماننــد «داســتان یــک تــوپ»، «وارش»، «یه خال سر بنیشیم» ...و نگهداری از کره زمین و آسیبهایی را که به آن وارد میشود و نیــز موضوع آب و درســت اســتفاده کــردن از آن را دســتمایه قــرار دادهاند و بــه این موضوع میپردازندکهکودکانچگونهمیتوانندحافظو
نگهدار محیط زیست باشند. آنان امید دارند با اجرای این گونه نمایشها و دستمایه قرار دادن این موضوعات، فرهنگ نگهداری و مراقبت از محیطزیسترابهکودکانمنتقلکنند.
■ ازتئاترخردسالتانشستهایتخصصی
جشــنواره بیســت و پنجم شــامل 9 بخش اســت که در هر یک از آنها آثــار گوناگونی اجرا میشــوند. این جشــنواره نیز همانند جشنواره نمایش عروســکی تهران ـ مبارک که شــهریور ماه برگزار شد، بخشی را به تئاتر دانشآموزی اختصــاص داده اســت که در آن ســه نمایش «گیســوان در بــاد»، «کبوتــر ناز» و «آســیاب به نوبت» از همدان در کنار ســه نمایش برگزیده دیگرازسراسرکشوربهصحنهمیروند.نمایش «گیســوان در باد» کاری از دانشآموزان دختر دوره متوسطه دوم مدرسه شهدای جاویداالثر ناحیــه ۲ همدان، نمایش «کبوتر نــاز» کاری از دانشآموزان پســر دوره متوسطه دوم مدرسه آینده سازان شهرستان کبودرآهنگ و نمایش «آسیاب به نوبت» کاری از دانشآموزان دختر متوســطه دوم مدرسه پروین اعتصامی ناحیه یک همدان، ســه نمایشی هستند که همراه با ســه نمایش برگزیــده از دیگر اســتانها در این بخش به اجرا در میآیند.
دیگر بخشهای جشنواره امسال همچون دورههای گذشــته اســت. به این معنا که تئاتر کودک، تئاتر نوجوان، تئاتر ملل، مسابقه تئاتر خردســال، مســابقه تئاتــر خیابانــی، مســابقه نمایشنامهنویســی، میهمــان و کارگاههــای آموزشــی و نشســتهای تخصصــی، دیگــر بخشهــای ایــن دوره از جشــنواره را شــامل میشــوند. در بخش کــودک و نوجوان هر یک 9 نمایــش، در بخش خردســال و خیابانی نیز هــر یک 7 نمایش و در بخش ملل 10 نمایش اجرا میشوند. در کنار اینها 4 کارگاه نمایشی با حضور استادانی از کشورهای استرالیا، روسیه و
آلمان برگزار میشود.
■ 100 سالگی تئاتر کودک و یادی از باغچهبان
اما جشنواره امســال برای برگزارکنندگان و بــرای فعاالن تئاتر کــودک بویژه بنیاد نمایش کــودک ویژگــی دیگــری هــم دارد، چراکــه ایــن جشــنواره همزمــان بــا صدمین ســالگرد شــکلگیری تئاتــر کــودک در ایــران برگــزار میشــود. اتفاقی که با نام جبار باغچهبان گره خــورده اســت. مردی کــه برای اولین بــار تئاتر کــودک را بــه ایــران آورد و بانــی و مبــدع تئاتر کودک در ایران اســت و عالوه بر آن به کودکان ناشنوا نیز توجهی ویژه داشت و برای اولین بار مهد کودک هم در ایران راهاندازی کرد.
برگزارکننــدگان جشــنواره امســال، روز 4۲ آبــان مــاه بــرای ادای احتــرام بــه این مــرد بر مــزارش در چشــمه علــی شــهر ری گــرد هــم آمدنــد. آنــان پیــش از ایــن از شــهرداری قول گرفتهانــد که آرامگاه این هنرمنــد را به مکانی فرهنگــی تبدیل و میدان مجــاور آن را بهنام او نامگذاری کنند. در مراسم ادای احترام به این هنرمند، داوود کیانیان رئیس بنیاد تئاتر کودک هم درخواســت این بنیاد را مبنی بر راهاندازی موزه تئاتر کودک مطــرح کرد. به گفته او، تئاتر کودک در ایران 100 ساله شده و اسناد و مدارک بســیاری در آن وجــود دارد و خــوب اســت ایــن اســناد در مــوزهای بهنــام باغچهبان گــردآوری شــوند. همچنیــن در ایــن برنامه اعالم شــد که کتــاب زندگینامــه باغچهبان منتشــر میشــود. عالوه بر برنامه روز پنجشنبه، قرار است برنامه دیگری همزمان با برگزاری جشنواره روز جمعه دوم آذر مــاه در همدان برگزار شــود و گروههای شرکتکننده در جشنواره، هنرمندان و مدیران فرهنگی در آن شرکت داشته باشند. ■
چه کســانی نمایشهــای جشــنواره را داوری میکنند؟
هرچنــد ترکیــب داوری بخــش کــودک و نوجــوان در جشــنواره امســال، حاشــیهها و اعتراضاتی به همراه داشت اما مریم کاظمی دبیــر جشــنواره اعالم کــرد که ایــن اعتراضات دیرهنــگام بــوده و زمانــی برای تغییر نیســت ضمــن اینکــه در فراخــوان ایــن موضــوع بــه صراحت اعالم شــده اســت. بههر روی داوری آثــار ایــن دوره از جشــنواره، توســط چنــد گروه متفاوت انجام میشــود. در بخش تئاتر ملل، هوبرت فــون باخر از فرایبــورگ آلمان، پانتهآ بهــرام و مهــرداد رایانی مخصــوص، قضاوت آثــار را بــر عهــده دارنــد. داوری بخــش کودک و نوجــوان بــر عهــده گالب آدینــه، بهرام شــاه محمدلــو، شــهره ســلطانی، رحمــت امینی و حســین صفــی (از هنرمنــدان تئاتــر همــدان) اســت. مجید قناد، حســین محب اهری و الله صبــوری، داوران بخــش خردســال و مریــم معترف، مجید امرایی و محســن پورقاسمی، داوران بخش خیابانی هستند.
جشنواره تئاتر کودک و یک اعتراض
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان هم مانند هر رویــداد دیگری با اعتراضهــا و انتقاداتی رو به رو اســت. از جمله انتقاداتی که نســبت به این جشــنواره مطرح شــده، ترکیب داوری بخش کــودک و نوجوان اســت. این اعتراض از سوی انجمن تئاتر کودک و نوجوان مطرح شــد و آنان معتقدند درآمیختــن داوری این دو بخــش نادرســت و از بــار تخصصی بودن جشــنواره میکاهد، چراکــه نمایشهای این دو گــروه ســنی، از یکدیگــر مجــزا شــدهاند و بنابرایــن داوری آنها نیز باید توســط دو گروه متفــاوت و بهصــورت تفکیــک شــده انجــام شــود. امــا مریــم کاظمی نیــز معتقد اســت این ترکیب، ســلیقهای نیســت و کارشناســی شــده اســت. هیچ یــک از این دو طــرف هنوز نتوانســتهاند یکدیگر را قانع کنند و قرار است بعــد از برگــزاری جشــنواره، در یک نشســت آسیبشناسی، این موضوع کارشناسی شود.