استیضاحظریف؛گامبهعقب-تکراِرراهتکراری

در ایامی که کشور با تحریمهای همهجانبه امریکای ترامپ مواجه شــده و محافظــهکاران تنــدرو در کاخ ســفید و وزارت خزانــهداری امریکا با همراهی عربستان سعودی و سران صهیونیستی مترصد فرصتی برای ایجاد فاصله میان محور تهران- بروکســل با هدف به انزوا کشــاندن جمهوری اســالمی ایران هستند؛ هرگونه تالش بــرای بــه زیــر کشــاندن ظریــف از مســند وزارت خارجــه گامی در جهت برنامهها و استراتژی ترامپ است. ظریف از همان روزهای حضــورش در وزرات خارجه، نماد دیپلماســی واســتراتژیاش را بر احیای قدرت نرم ایران در منطقه و جهان گذاشــت و با حضور فعــال در اجــالس بزرگ جهانی همچــون اجالس داووس و کنفرانــس امنیتی مونیخ، ذهنها و تصورات افکار عمومی جهان را نسبت به کشورمان تغییر داد و گفتمان صلح و دیپلماسی را برای حل منازعات ریشهدار خاورمیانه مطرح ساخت. اهمیت و درجه تأثیرگذاری دکتر ظریف زمانی مشخص میشود که در دولتهای نهم و دهم کشور زیر ضرب فشارهای سیاسی و دیپلماتیک امریکا و قدرتهای مهم جهانی قرار داشت و ایران به عنوان کشوری که در راستای بینظمی خاورمیانه قدم برمیدارد؛ شــناخته شــده بود. باراک اوباما رئیس جمهوری امریکا مفهوم دیپلماســی چندجانبه را بــه عینه در برابر ایــران اجرایی کرد و تقریباً همه قدرتهای جهانی اعم از دوســتان و حتی رقیبان امریکا پشت دیپلماسی اوباما در برابر ایران قرار گرفتند. نتیجه این شد که ایران تقریباً از صحنه دیپلماســی جهانی حذف شد و پژواک صدای دولتمردان ایران از مرزهایداخلیکشورمانبیشترفراترنرفت.ازسویدیگرتقریباًموضوعایرانوخطرآن بر امنیت بینالملل پای ثابت سخنرانیها و نشستهای مهم جهانی بود. طی همین ســالها بود که در کنفرانس امنیتی مونیخ که یکی از مهمترین نشســتهای جهانی در رابطــه بــا موضوعات امنیتــی و نظامــی در جهان اســت، برنامههای هســتهای ایران به عنوان تهدیدی بر صلح بینالمللی در نظر گرفته شد. اوباما رئیس جمهوری امریکا با هوشمندی و توانایی منحصر به فردش، ایران را در کلیه ابعاد اقتصادی، سیاسی ایزوله کــرد. تحریمهای دوره ســالهای 2011 تا 2012 گویای همه چیز اســت. در این دوره همه کشــورها به برنامه تحریمی امریکا پیوستند و هیچ کشوری حاضر به خرید نفت از ایران نشد. در بعد سیاسی، جمهوری اسالمی ایران، کمترین حضور و نقش را در دیپلماسی خاورمیانــه داشــت. منازعــات در خاورمیانه کــه از اواخر0102 آغاز شــده بــود بتدریج در سالهای بعد اوج گرفت و کل دولتهای عربی خاورمیانه را دربر گرفت. در این شرایط قدرتهــای مهم منطقهای نظیر ترکیه، عربســتان با پشــتگرمی امریــکا، گفتوگوهای منطقهای را برای حل این بحرانها آغاز کردند. جمهوری اسالمی ایران با اینکه بیشترین نفوذ و اثرگذاری را در خاورمیانه به نســبت سایر کشورها داشت، به خاطر مخالفتهای امریکا، موفق به حضور در نشســتهای موسوم به ژنو که برای حل بحران سوریه برگزار شد؛ نگردید. نکته بسیار جالب این بود که طی این سالها اگر قرار به حضور هیأت ایرانی در نشستهای منطقه یا حتی هستهای هم بود، شورای عالی امنیت ملی طرف مذاکره بود و این امر ناخواسته دستگاه وزارت خارجه را در حاشیه مطلق قرار داد. روی کار آمدن دولت یازدهم و به تبع آن حضور محمدجواد ظریف در رأس دیپلماسی کشــور، روحــی دوباره بــه وزارت خارجه و ســکانداری ایــن نهاد در مناســبات منطقهای و بینالمللی داد. ایران برای اولین بار در نشستهای بینالمللی ژنو2 حضور یافت. از سوی دیگر پرونده هستهای از شورای عالی امنیت ملی به دستگاه وزارت خارجه انتقال یافت و با مدیریت دکتر ظریف و یاران سیاسیاش، برجام به امضا رسید. سوای پیامدهای منفی و مثبت برجام بر اقتصاد و امنیت ملی کشورمان، آنچه غیرقابل انکار است اینکه ایران در سایه هوشمندی تیم جدید دیپلماتیک توانست فضای تخاصم آمیز جهانی نسبت به ایران را با منطق مذاکره و دیپلماسی به دوستی و همکاری تغییر دهد. شــاید مخالفان ظریف امروز مدعی این باشند که ایران کماکان در تیررس تحریمهای امریکاســت اما باید گفت که مسأله تحریمهای امریکا نسبت به ایران موضوعی فراتر از برجام دارد و این دشــمنی ریشــهای ایدئولوژیک دارد که حل آن فراتر از توان ظریف است. از سوی دیگر باید واقعیتها را هم دید. در کمتر موردی میتوان یافت که اتحادیه اروپــا رویکــردی مخالفت جویانه در برابــر امریکا بگیرد. اتحادیه اروپا با مبنــا قرار دادن دوازده گزارش جامع آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ایران را کشوری متعهد به برجام میداند و در این مسیر تالشهایی نیز از جمله برقراری ساز و کار مالی جداگانه و از سوی دیگر تشــویق شرکتها و بانکهای متوســط دولتی به تبادل ارتباط با ایران برای حفظ برجام انجام دادهاند. مخالفــان امروز ظریف باید با در نظر گرفتن واقعیتها و فرصتهای ممکن دســت به قضاوت در رابطه با عملکرد ظریف بزنند و مهمتر از همه آلترناتیو ممکن چیست و چه اقدامی بهتر از شــرایط کنونی قابل انجام دادن است. باید در نظر داشت که در دورههای گذشته کشور در همین شرایط مشابه به سمت مسیری اشتباه و پرهزینه رفت. رویکرد به شرق در دوره گذشته پیامدی جز صرف هزینه و هدر رفت بیتالمال عایدی برای کشور نداشت.پروژههایسرمایهگذاریدرکشورهایبولیوی،ونزوئالوکشورهایتازهکشفشده در قاره آفریقا چه سودی برای اقتصاد کشورمان در پی داشت؟! حداقل در دوره صدارت دکتر ظریف این ســالها، منابع ملی کشــور ما بی جهت هدر نرفته است. دکتر ظریف که اســتاد روابط بینالملل اســت و در مجــالت معتبر علمی همچون «فاریــن افرز» مقاله منتشر میکند، بیش از هر کس دیگری متوجه واقعیتها در روابط بینالملل و ماهیت قدرت در این سیســتم اســت. عمده تالشهای ظریف بر همین منطق به سمت عادی سازی روابط کشورمان با قدرتهای مهم اروپایی، چین، روسیه و هند بوده است. ظریف به خوبی میداند که برای مقابله با امریکا، مســیری جز تقویت پایههای روابط سیاسی و اقتصادی با قدرتهای نوظهور اقتصادی وجود ندارد. این در حالی است که در دوره های گذشته به غلط، مسیر دیپلماسی در کشورمان برای خنثی کردن سیاستهای امریکا به ســمت تقویت روابط سیاســی با قدرتهای ضعیف رفت که امروز خیلی از این کشورها در آفریقا و امریکای التین گرفتار بحرانهای عدیده سیاسی و اجتماعی هستند. بدین رو ضروری اســت که پیشگامان استیضاح ظریف با عطف به واقعیتها و تجربه گذشته به قضاوت بپردازند. برای همین هم است که خوشبختانه نگاه سایر جناحها (اصولگرایان معتدل، مستقلین و فراکسیون امید) به آقای ظریف مثبت بوده و وی را ناخدایی مطمئن برایحفظکشتیدیپلماسیکشورمانازطوفانترامپمیدانند.