تئاتر مدارس، کارگاهی برای آموزش زندگی

«ایران »از امضای تفاهمنامه آموزش هنر در مدارس میان وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد اسالمی و آموزش و پرورش گزارش می دهد

هفته پیش یک سند همکاری میان معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشــاد اســامی و معاونــت آمــوزش متوســطه وزارت آموزش و پــرورش امضــا و بــر اســاس آن مقــرر شــد تفاهمنامه همکاری مشــترک در اسرع وقت تهیه شــود و به امضای دو طرف برسد. هدف اینتفاهمنامهتوسعهآموزشهنردرمدارس وباالخصآموزشتئاتراست.بههمیندلیل سراغ کارشناسان تئاتر کودک و نوجوان رفتیم تا نظر آنها را درباره چشم اندازهای این اتفاق بدانیم. وقتــی صحبت از هنر تئاتر میشــود، موضوعبرایکارشناسانتئاترکودکونوجوان بســیار گســتردهتر از تنهــا آموزش یــک واحد درسی یا فوقبرنامه است. تئاتر درواقع نوعی کارگاه آموزش زندگی است؛ کارگاهی که چند دههای اســت از اولویتهای مدارس کشور ما خارج شده است. از این روی طبیعی است که وقتی به ســراغ کارشناسان تئاتر کودک رفتیم و از آنها پرســیدیم وزارت آمــوزش و پرورش و معاونتهنریوزارتفرهنگوارشاداسامی چطــور بایــد در زمینه تئاتر به تفاهم برســند، آنچــه شــنیدیم این بــود که تئاتــر باید بخش مهمی از برنامه آموزشی و تربیتی مدارس در زمینهآموزشهنرکشورباشد. ■ مسألهمتفاوتتئاتردرمدارس بهــرام شــاهمحمدلو، کارشــناس با ســابقه تئاتــر کــودک در گفتوگو با «ایــران» درباره نگاه به مسأله تئاتر در محیطهای آموزشی علیالخصوص در حوزه کودکان و نوجوانان میگویــد: «به صــورت حرفهای تصــور ما از آمــوزش تئاتر این اســت کــه در یک محیط آکادمیــک، شــاخههای مختلف هنــر تئاتر مثل نویسندگی، بازیگری، طراحی صحنه، طراحــی لبــاس ...و در دورههای کوتاهمدت یــا بلنــد بــه عاقهمنــدان آمــوزش بدهند، امــا مســأله آمــوزش تئاتر بــه کــودکان و در مــدارس به کلی متفاوت اســت. بــرای این تئاتراسمهایمختلفیمیتوانیمبگذاریم. تئاترغیرفعــال، غیرحرفــهای یــا تئاتری که متخصص پرورش نمیدهــد. روش کار به اینصورتاستکهمجموعهایازامکانات، دروس، برنامههــا و تمرینهــا طراحــی میشــود تــا دانشآموز پــرورش بیابــد. این پرورش که با آموزش مسائلی مثل تعادل، تمرکــز، تســلط بــر بــدن و روان و حتی بیان دانشآموزامکانپذیراستاورابرایحضور در عرصه زندگی اجتماعــی در آینده آماده میکنــد. این دانشآموز عاوه بر تســلط بر بدن خود، تخیلش نیز پرورانده میشــود.» از ایــن نظــر میتوان این گونه اســتنباط کرد کــه آموزش تئاتــر در مــدارس چیزی مانند آموزش نقاشی نیست، بلکه هدف تقویت روح و جســم دانشآمــوزان و آمــاده کــردن آنها برای آینده اســت. دانشآمــوزی که در کارگاههای تئاتر مدرسه حتی نفس کشیدن و راه رفتــن را دوبــاره میآمــوزد، ممکــن اســت در آینده در زمینه هنــر تئاتر کار بکند یا نکند. مســأله در نهایت فقط تئاتر نیست بلکــه زندگــی اســت. عبدالرســول عمادی سرپرستمعاونتآموزشمتوسطهوزارت آموزش و پرورش در روز امضای ســند گفته بــود: «ما با تدوین طــرح ایران مهارت که در حقیقــت ورود مهارتآمــوزی به متوســطه دوره اول تحصیلی اســت و هدف این است کــه دانشآمــوزان از نزدیــک، مهارتهــای حرفهای و شغلی را تمرین و تجربه کنند، در بخــش آموزش هنر با همفکری و همراهی معاونــت هنــری وزارت فرهنــگ و ارشــاد اسامیبهاینهدفخواهیمرسید.» اما چشــمانداز کارشناســان تئاتر کاربردی و تئاتر کودک بســیار فراتر از این حرفهاست و آنهــا معتقدنــد ظرفیتهــای بــزرگ در این طرح نادیده گرفته شــده اســت.منصور خلج، کارشــناس دیگری اســت که البته به امضای این توافقنامه به چشم یک فرصت بزرگ نگاه میکند. او در این باره به «ایران» میگویــد: «خیلــی خــوب اســت کــه وزارت آمــوزش و پرورش بــا نیروی بالقــوه هزاران مدرســه در سراســر کشور، آغوشــش را برای ترویج تئاتر خاق میان کودکان و نوجوانان باز کند. این وزارتخانه مهمترین جایی است کهمیتواندخاقیترادربیندانشآموزان پرورش دهد. تصــور کنید در برخی مناطق کشور ما که امکانات اولیه مانند سالن سینما نیست، تئاتری که با کمترین امکانات زمینه فعالیــت هنــری را فراهــم میکنــد چقــدر میتواند راهگشا باشد.» خلج تأکید میکند که مهمترین بستر آموزش تئاتر در مدارس «شور و انگیزه» خود دانشآموز است که به وفور در مدارس یافت میشــود چون انسان ذاتــاً بــه بــازی عاقــه دارد. او گفــت: «ورود آمــوزش و پرورش به مســأله تئاتر میتواند براحتــی شــعار تئاتر بــرای همــه را محقق کنــد، زیرا ایــن وزارتخانه با چند میلیون نفر روزانه در ارتباط است و نمایش کودکان هم امکاناتدکور،صحنهونوروصدایآنچنانی نمیخواهــد. کودکان در مناطق دوردســت سیســتان هم براحتــی میتواننــد با حضور مربی دوره دیده از آن بهرهمند شوند.» ■ چنددههغفلت عباسجهانگیریان دیگر کارشناس و فعال حوزه تئاتر نیز در گفتوگو با «ایران» درباره ظرفیتهــای تئاتــر در بحث آموزش قشــر کودک و نوجــوان میگویــد: «تئاتر ظرفیت مهمی اســت کــه آمــوزش و پــرورش ما در چهل ســال گذشــته از آن غافل بوده است. طی ســی سال گذشته تاش کردم ضرورت تئاتــر را بــه مدیــران آمــوزش و پــرورش در ســطح معاون وزیر تا مدیران کل و مدیران مناطــق بقبوالنم. حاال یکی دو ســال اســت که مدیران فعلی آموزش و پرورش کسانی هستند که به اهمیت موضوع واقف هستند و این به نظر من بســیار امیدبخش است.» او امــا نگران اســت که این توافقهــا ناپایدار باشند، زیرا مدیران امروز آموزش و پرورش به تئاتر عاقه دارند و ممکن اســت مدیران بعدی نداشــته باشــند. او گفت: «متأسفانه تصور بســیاری از مدیران در کشور ما از تئاتر بســیار ابتدایی اســت. تصور میکننــد تئاتر همــان چیــزی اســت کــه در دوره نوجوانــی خــود در اللــهزار دیدهانــد. بنابرایــن گمــان میکنندتئاتریکفعالیتمستهجناستو نمیدانند این هنر چقدر میتواند در مفرح شــدن فضــای آموزشــی و آموزش مســائل مهمدرسیکمککنندهباشد.» بنابراین این هنرمند که ســالهای طوالنی در مــدارس به آمــوزش تئاتر و تدوین کتاب در این زمینه مشــغول بوده است، پیشنهاد کــرد قبــل از امضــای تفاهمنامــه، در آن بندهــای توضیحــی بگنجانند کــه ضرورت ادامهوپایبندیبهآنبرایمدیراناحتمالی آینــده آمــوزش و پرورش که احیانــاً به تئاتر عاقهمند نخواهند بود، کاماً تشریح شود. کارازمحکمکاریعیبنمیکند! اما وقتی صحبت از آموزش تئاتر در مدرســه میشود،اولینسؤالیکهبهذهنمیرسداین اســت که چه کســانی آموزش بدهند. بیایید در این باره خوشــبین باشــیم. گرچه تئاتر در دهههای گذشته در آموزش و پرورش نادیده گرفته شــده است اما آن بیرون، کارشناسان و فعاالن به وفور درباره آن کار عملی و تئوریک انجــام دادهانــد. بنابراین با سرپرســتی مرکز هنرهاینمایشی،آموزشوپرورشمیتواند بــا خیــال راحــت کار آمــوزش مربیــان را بــه کاردانبسپارد.بهرامشاهمحمدلونیزمراحل ایــن آمــوزش را ایــن گونه توضیــح میدهد: «پیشنهادمایناستمعلمانداوطلببرای ایــن کار با امتحــان و گزینش جــدی انتخاب شــوند. معلمانی که عاوه بر عشــق و عاقه شــخصی، توانایی این کار را نیز دارند. شــاید نهایتاً0۶ نفر از آنها برای این کار الزم باشــند. اینهــا را بهصورت جدی آموزش میدهیم تا بتوانندهمکارانخودراآموزشدهند.بهآنها گواهینامهمعتبرهمدادهمیشود.» ■ زیرساختهامهیااست بــه نظــر میرســد زیرســاختهای آموزش و تئاتــر در مــدارس کاماً فراهم اســت. نیاز بــه امکانــات زیادی نــدارد. یک اتــاق خالی میخواهــد و یــک مربــی آموزشدیــده و مقــداری اکسســوار که حــاال خیلی هــم دور از دســترس نیســت. اما بهرام شاهمحمدلو بهعنــوان یکی از کســانی که سالهاســت از هر فرصتی بــرای کار با کــودکان و نوجوانان استفاده میکند، اولین شــرط آغاز این راه را این گونه تشریح کرد: «به مرور باید نیازش را درمدارسایجادکنیموکاریکنیمکمبودآن حس شود. باید این را بقبوالنیم که تئاتر هنر مادر و یکی از مهمترین محورهای آموزشی کودکان اســت که نمیتــوان از آن صرفنظر کرد. وقتی این نیاز احســاس شود، معلمی که بهصورت هفتگی در چند مدرسه کاس تئاتر دارد میتواند درباره آن صحبت کند و به ضرورت، مدیران را قانع کند که گروههای تئاتری را به مدارس بیاورند. آن وقت است کــه روابطعمومیها با ارتباطی کــه با مراکز تئاتر میگیرنــد امکاناتی مثل تخفیفهای اساســی یا اجراهای رایــگان را برای مدارس فراهم میکنند و این فعالیت دوطرفه آغاز میشود. بنابراین تأکید میکنم همه چیز با ایجادحسنیازآغازمیشود.»