قیمتسوختوسرابتوسعه

انرژی در اقتصاد و امنیت سیاســی کشورها نقشی اساسی دارد و نحــوه مصــرف آن نیز تعیین کننده درجه توســعه یافتگــی کشورهاســت. درهمیــن حــال ایــران از لحــاظ معیارهــای بهــره وری انــرژی، پایــداری محیــط زیســت، امنیــت عرضــه و برابــری و عدالــت در بهــره منــدی، در مقایسه با متوسطهای جهانی وضعیت خوبی ندارد. لذا عــزم ملی و بــاوری همه جانبه به منظــور بهبود عملکرد در حــوزه بهینهســازی مصــرف انــرژی در کشــور ضروری است. برای مثال مطابق آخرین آمار و اطاعات ترازنامه هیدروکربوری کشور، در سال 1395 روزانه 870 هزار بشکه معــادل نفت خام انرژی در بخــش حمل و نقل مصرف شده است که مقایسه شاخصهای عملکردی آن نشان میدهد که این میزان با ســطح اســتانداردهای جهانی فاصله زیــادی دارد. فناوریهای قدیمی بویژه موتــور خودروهــای تولیــدی فرســودگی نــاوگان بخصــوص نــاوگان خودروهای ســنگین، عدم توسعه متوازن حمل و نقل عمومی، فرهنگ نامناسب استفاده از خودروهای شخصی و عدم تکمیل زیرساختهای شهری از جمله مهمترین عوامــل بــاال بودن مصرف انرژی در این بخش اســت. بهانه این یادداشــت هم تمرکز روی این حوزه، بخصوص بحث این روزهای کشــور یعنی کنترل مصرف بنزین است. در ماههــای اخیــر دیدگاههــای مختلفــی در ایــن بــاره مطــرح شــده اســت. عــدهای موافق افزایش قیمت، عــدهای مخالف بودهانــد. موافقان و مخالفان اســتداللهای خــود را دارند اما نگارنده با توجه به مســئولیتهای خود در این حوزه اینگونه میاندیشــم: اینکه هرگونه تغییر در قیمت بنزین به عنوان یک کاالی حساســیت زا تبعاتی دارد، مورد پذیرش همگانی اســت؛ اما آمار و ارقام مصــرف و میــزان یارانه پنهانی کــه فقط در خصوص بنزیــن در روز اختصاص مییابــد، بســیار نگران کننده اســت. گرچه بــا تاش وزیر محتــرم نفت، میزان تولید بنزین ظرف 2-3 ســال گذشــته رشــد قابل توجهی داشته که قابل تقدیر اســت ولی انگار مسابقهای بین افزایش تولید و مصرف در جریان است و رشد بیرویه مصرف بنزین هم مســألهای نیســت که به سادگی بتوان از آن گذشت. یکــی از ابزارهــای مهم کنتــرل مصرف در دنیا قیمت اســت و هرگــز نباید این مهم را نادیده انگاشت که انرژی ارزان تشویق به مصرف بیشتر است. از طرفی سرانه کم در آمدی مردم ایران در مقایسه با کشورهایی که نرخ بنزین منطقی و واقعی اســت، عامل مهمی اســت که نمیتوان آن را نادیــده گرفت. البته به زعم نگارنده، تضعیف سرمایه اجتماعی و فاصله دولت و مردم در این سالها عامــل مهمی اســت که نمیتــوان تضمین کرد صــرف افزایــش قیمت حتماً کنترل مصرف را هم در پی خواهد داشت. این روزها حتی برخی به دنبال توزیع یارانه انرژی به سرانه جمعیت کشور هستند کــه در نــگاه اول این راهکار به عدالت اجتماعی نزدیک اســت اما اعتقاد دارم هر نوع توزیع پول و سیستم یارانهای شکست خورده است و حتی ممکن است نتیجه عکس داشــته باشــد؛ چراکه با افزایش نقدینگی و در پی آن تورم مضاعف فشــار بیشتری به دهکهای کم در آمد جامعه که بهرهمندی کمتری از یارانه انرژی دارند وارد میشود.