اینستاگرام؛ثبتتاریخوآرشیو حقیقتزندگیاجتماعی

قبــل از هرچیز باید گفت که اینســتاگرام یکًابژه یــا یک چیز واحد نیســت بلکه ترکیبی از چیزهاســت کــه دائما در حال تغییر اســت. مکانی است برای تجارت و بیزینس، مکانی است برای دیده شدن و شنیده شدن و در عین حال مکانی است برای بازی کردن و سرگرم شــدن و از دید علم ارتباطات، مکانی اســت کــه روابط اجتماعی را امکانپذیرمیکند. به زعم من، اینستاگرام با ترکیب همین فضاهای مختلف توانسته امکانهــای مثبــت زیــادی را در متــن زندگــی روزمــره ایجــاد کنــد. بنابرایــن اینجا میخواهــم برخالف تصویر منفــی و نکوهشباری که در رســانهها توســط برخی از کارشناســان و محافل دانشگاهی از اینستاگرام بازنمایی میشود نکاتی را در مورد امکانهای مثبتی که اینستاگرام برای زندگی روزمره ما ایجاد میکنم مطرح کنم. به نظر من بخشی از نگرش منفی اصحاب دانشــگاه و رسانه به اینســتاگرام در ایران، حاصل وسواس آسیبشناسی است. ما به محض رونقگرفتن یک تکنولوژی به دنبال کژکارکردهای آن و آسیبشناسی هســتیم. این نگاه آسیبشناسانه آَفت تحقیق و پژوهش در خصوص رسانههای جدید است. عالوه بر این اینستاگرام مدام در نسبت تنگاتنگ با مصرفگرایی مذمت میشود. در حالیکه در جهانی زندگی میکنیم که ابعاد مصرفگرایی تا زیرترین الیههای آن رسوخ کرده است و دلیلی ندارد همه چیز را به پای اینستاگرام بنویسیم. عالوه بر این باید از نگاههای ســنتی و کلیشــهای به مخاطبان و کاربران رسانههای جدید حذر کرد چراکه بر خالف این نگرش قدیمی به مخاطب، کاربران شــبکههای اجتماعی همچون اینستاگرام هم مصرفکننده و هم تولیدکننده هستند که در ادبیات ارتباطات به آن produser میگویند (ترکیب producer و .)user بااینحساببایداینستاگرامراپلتفرمومکانیبرایروایتگراییبدانیمکهمردم-کاربراندر آن قصههــای زندگــی روزمــره را تعریــف میکنند و حتی ســعی میکنند دنیایشــان، شهرشــان و زندگی شــان را زیباتر از چیزی که هســت جلوه بدهند. این به نظر من نه تنها اشکالی ندارد بلکه کمک میکند که ما به دنبال زیبایی بگردیم و حتی در جاهایی که تصور نمیشدقبلازاینزیباییکشفشود،زیباییهاییراپیداوثبتکنیم.ماباکمکاینستاگرام، حسزیباییشناسیمانراتقویتکردهایم.زیباییبرفنشستهروییکنیمکترامیبینیم و لحظهای – برای ثبت عکس یا ویدئو- در زندگی پر سرعت امروز، مکث میکنیم. عالوه بر این،روایتگریزیباییشناسانهشدهمااززندگیروزمره،نوعیبهثبترساندنوآرشیوکردنو مستندکردنزندگیروزمرهاست.درواقعمیشودگفتاینعکسها،واکنشهاوکپشنها –مخصوصاً وقتی که در واکنش به امر خاصی است که در جامعه اتفاق افتاده است- ثبت تاریخوآرشیوحقیقتزندگیاجتماعیاست. در ایــن مقــام، مطالعات فرهنگی رابطــه بین فرهنگ عامه پســند، عاملیت فرهنگی و خالقیت بومی را در رسانهای مانند اینستاگرام، ارزشمند میبیند. از این زاویه اینستاگرام آینــهای از تغییــرات اجتماعــی و فرهنگــی در حــال رخ دادن در کلیت جامعه اســت که توسط کاربران تبدیل به نوعی کنش فرهنگی و سیاست ورزی میشود. بنابراین به جای اینکه بگوییم فضاهای اینســتاگرامی بیحسکننده حس شهروندی و در ذات سیاست زدا هستند، باید گفت که اتفاقاً این تعریف بر اساس معنای کالسیک سیاست است و در دنیای امروز و برای نســل جوان ماهیت امر سیاسی ابراز عقاید شخصی است و سیاست امــروز بصری و تصویرمحور شــده. به عبارت بهتر، در فرهنگ مشــارکتی تکنولوژیهای جدید مانند اینستاگرام، به افراد معمولی و مصرف کنندگان عادی عاملیت داده میشود که با توجه به عالیق و ســالیق خود، فعاالنه ابراز وجود و بیان کنند. این خالقیت بومی و حضور غیررسمی نهایتاً در ساخت واقعیت کالن مؤثر است و به نوعی حرکت از مفهوم مصرفکننده صرف به شهروند فعال است.