تفاوتهای جنسیتی در زمینه سوءمصرف موادمخدر
آمــار دقیقــی از میــزان شــیوع مصــرف مــواد در ایران وجــود ندارد. ولــی آن چــه کــه مشــخص اســت، این اســت که شیوع اعتیــاد در زنــان نســبت بــه آقایــان کمتــر و در حــدود یکدهــم آن اســت. هرچنــد با وجود این تفاوت این فاصله در کشورهای مختلف در حال کم شدن است که شــناخت دالیل این تغییر روند، نیاز به بررسی و ارزیابیهای دقیق و علمی دارد. کمتر بودن میزان مصرف مواد در خانمها شــاید بــا ویژگیهــای زیســتی و اجتماعی خانمها قابل توجیه باشد، ولی این ماجرا وجهــه مهــم دیگــری نیــز دارد و آن هــم تفاوتهایــی اســت که در سببشناســی و ســیر اعتیاد در خانمها نســبت بــه آقایان دارد و مالحظاتــی کــه در درمــان اعتیــاد زنان باید مد نظر قرار گیرند. تفاوتهای سببشناســی و سیر اعتیاد در زنان از دو جنبه ویژگیهای زیستی و نقش جنســیتی زنان قابل ارزیابی هســتند.زنان معمــوالً ســیر پیشــروندهتر و مخربتــری از اعتیــاد را تجربــه میکننــد. خانمهــا در مقایسه با آقایان با مقادیر کمتری از مواد نشــانههای مصرف و مسمومیت را نشان میدهند، در شــرایط مشابه پس از شروع مصــرف مــواد زودتر از مــردان به مصرف یک ماده وابستگی پیدا میکنند و با شروع 2 اعتیاد نیز ســیر سریعتر و تخریب بیشتری را تجربه میکنند. بروز مشــکالت طبی مانند مشکالت قلبی عروقی ناشی از مصرف مواد، آسیبهای مغــزی ناشــی از مصــرف مــواد، تعــداد باالتــر مراجعــات بــه اورژانــس ناشــی از مســمومیت یــا ســایر مشــکالت مرتبط با مصــرف مــواد و شــیوع بیشــتر مشــکالت روانپزشــکی همــراه ماننــد افســردگی و حمــالت اضطرابی از جمله شــواهد ســیر تخریبــی بیشــتر مصرف مــواد در خانمها میباشد. زنــان مصرفکننــده مــواد دسترســی محدودتــری به خدمات درمانی مناســب دارنــد و انگ اجتماعی باالتــری را تحمل میکننــد و ایــن میتواند منجر به آســیب اجتماعــی بیشــتر و افزایــش احتمال بروز رفتارهای پرخطر در آنها شود. همچنین نباید از مشکالت خاص مصرف مــواد در زنــان، مانند مشــکالت مرتبط با مصــرف در دوران بــارداری و شــیردهی و نیــز مشــکالت ناشــی از آســیبهای دلبســتگی بین مادران مصرفکننده مواد با فرزندانشان غفلت کرد. سببشناســی اعتیــاد در زنــان و مــردان پایههای مشترکی دارند و زنان نیز به طور عمــده به همــان دالیلــی که مــردان مواد مصــرف میکنند، دچار اعتیاد میشــوند. نقــش عوامــل زیســتی و ژنتیکــی، تجارب ناموفق دلبســتگی در دوران کودکی، فشار همساالن و محیط اجتماعی، در دسترس بودن مواد، مشــکالتی همچون اضطراب و افســردگی، ناهنجاریهــای رفتــاری و شــخصیتی ...و از جملــه ایــن عوامــل مشترک محسوب میشوند. در کنار اینها بسیاری از زنان دالیلی مانند کاهش وزن و حفظ تناســب اندام، مقابله بــا احســاس خســتگی، کنتــرل درد و خود درمانی ناراحتیهــای هیجانی را بهعنوان عوامل مصرف مواد ذکر میکنند. بسیاری از زنان نخســتین تجارب مصرف خــود را در کنــار همســر یــا دوســت پســر مصرفکننده خود عنوان میکنند و وجود یک فــرد مصرفکننده فعــال در کنار فرد در ایــن شــرایط احتمــال اقــدام درمانــی مناسب و قطع مصرف را کاهش میدهد. زنــان بویژه در دوران نوجوانی و جوانی در معــرض آســیبهای متفاوت و بیشــتری هستند که احتمال مصرف مواد را در آنها بیشتر میکند. تجربــه مواجهــه بــا انــواع خشــونتهای خانوادگــی یــا اجتماعــی و آزار فیزیکــی یا جنســی و حتی بروز اختالالت روانپزشکی مرتبط با آسیب، در سابقه زندگی بسیاری از خانمهای مصرفکننده مواد به چشــم میخورد. تغییــرات هیجانــی و عاطفــی ناشــی از تغییــرات هورمونــی و شــیوع بیشــتر درد در خانمهــا نیز بهعنوان یــک عامل خطر مهــم در افزایــش مصــرف مواد شــناخته شده است. از نظــر اجتماعی رشــد کمتــر مهارتهای اجتماعــی زنــان و جایــگاه اجتماعــی متفاوت و احســاس ناتوانــی و ناکارآمدی اجتماعــی میتوانــد باعــث افزایــش احتمــال گرایش به مصرف مــواد در زنان باشــد. همچنین انگ باالتــر مصرف مواد در خانمهای مصرفکننده مواد و نگرش منفی جامعه نســبت به مصــرف مواد در خانمهــا بههمان میزان که ممکن اســت بــه نظــر برســد در کاهــش اقبــال خانمها بــه مصــرف مــواد نقــش داشــته باشــد، موانــع بــر ســر راه مراجعه و دسترســی به خدمــات تخصصــی پیشــگیری و درمــان اعتیــاد در خانمها را بیشــتر میکند و آنها را از دریافــت کمــک دور میکنــد و باعــث تــداوم مصــرف و تشــدید اعتیــاد در آنهــا خواهد شد. در این شرایط برای مواجهه با مشــکالت ناشی باید پیشبینیها و تدابیر ویژهای اندیشیده شود. مطالعــات همهگیرشناســی دقیقتــر در مــورد زنان مصرفکننده مــواد، اطالعاتی کاملتــر از سببشناســی و ســیر اعتیــاد در زنــان را آشــکار میســازد کــه مقدمــه طرحریزی مداخالت پیشگیرانه و درمانی مناسب برای آنان میباشد. اطالعرســانی و آگاهیرســانی در مــورد مصرف مواد، متناســب با شــرایط ســنی و محیط فرهنگی و زندگی دختران نوجوان و تأکید بر مشکالت خاص ناشی از مصرف مــواد در آنهــا و نیــز تقویــت مهارتهــای اجتماعی دختران، اصول اولیه پیشگیری در خانمها را شکل میدهد. امــا شــاید یکــی از مهمتریــن وجــوه خدماترســانی، فراهــم آوردن و تســهیل امــکان دسترســی زنــان مصرفکننــده به