چرا پیشنهاد یارانه900 هزار تومانی مردود است؟

تردیــدی نیســت کــه ســخنان آقــای احمدینــژاد دربــاره امــکان پرداخت یارانه 900 هزار تومانی یک موضع و برخورد سیاسی و در تقابل با واقعیتهای اقتصاد کشور است اما این اظهارنظر را در دو زاویه مبانی نظری و واقعیتهای اقتصادی ایران میشود تحلیل کــرد. در نحلههای فکری مرتبط با حوزه حمایتی و رفاه اجتماعی دو دیدگاه وجود دارد: «دیدگاه حمایت محوری» که بر پایه درآمد اســت و «دیــدگاه توانمندســازی» که تقویــت قابلیت انســانها را مدنظر دارد تا بر اساس توانمندیشان از کیک اقتصاد و مواهب آن بهرهمند شوند. برای همین است که در یکی دو دهه گذشته بحث فقر قابلیتی، مطالعات توسعه انسان محور و فقر چند بعدی شکل گرفته است. از آنجا که دیــدگاه حمایتــی چالش را در کمبود پول میبیند به تبع آن راه حل را هم در تأمین مالی و درآمد خانوارها جستوجو میکند. از سویی تجربه بشری دست کم در پنج دهه گذشته نشــان داده که دیدگاهها و سیاســتهای حمایت محور مبتنی بر اعانه، یارانه و صدقه نه تنها توان حذف فقر و از کار انداختن ساز و کارهای تولید فقر را ندارد بلکه خود به عاملی در جهت بازتولید فقر بدل میشود بنابراین کمکهای صورت گرفته اثر واقعی در کاستن از تعــداد فقرا و ریشــههای فقــر و نابرابری ندارد. لذا هرگونه سیاســتگذاری بر مبنای نگاه درآمد محور و پول پاشی محکوم به شکست است کما اینکه معتقدم دولت با فربه شدن حوزههای حمایتی در سال 1400 برای بستن بودجه بشدت با مشکل مواجه خواهد شد. اما از زاویه واقعیتهای اقتصاد ایران هم حرف ایشان در امکان پرداخت یارانه 900 هزار تومانــی مردود اســت. وقتی بــه محدودیت درآمد دولت از یک ســو و افزایش هزینهها و مطالبات از ســویی دیگر نگاه کنیم، میبینیم در شرایط فعلی کمبود درآمد، مهمترین اولویت، مدیریت هزینههاســت. دولت فقط در یک فقره امسال 50 هزار میلیارد تومان به صندوقهای بازنشستگی کمک کرده است چون این صندوقها از مرحله ورشکستگی هم عبور کردهاند یا فی المثل وقتی دولت میخواهد حقوقها را 0۲ درصد افزایش دهد عمالً فشــار بر تولید و کارفرما و محرکی بر افزایش تورم اســت در چنین شــرایطی چطور میتوان از افزایش یارانهها سخن گفت. در مصاحبهای که یک سال بعد از اولین تجربه پرداخت یارانهها انجام دادم تصریح کردم سیاســت پرداخت یارانهها به شــکل فعلی اشــتباه اســت و همان جا توصیه کردم چون قطع کردن یارانهها ســخت اســت هیچ گاه مبلغ یارانهها افزایش نیابد تا زمانی که ارزش یارانه آن قدر کم شود که تفاوت معناداری در درآمدهای خانوار ایجاد نکند. با این حال اگر رویکرد توســعه انســان محور بهگونهای طراحی و اجرا شود که تأمینکننده عدالت اجتماعی باشد و بر فقر و نابرابری دامن نزند در حوزه حمایتی و رفاهی هم میتوان اقداماتی صورت داد از این زاویه اعطای یارانه به گروههای شناسنامه دار تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد توجیه دارد به شرط اینکه سیاستگذاریها در جهتی نباشد که هر سال بر تعداد فقرا افزوده شود. سخن این است که ما نباید طوری اظهارنظر و عمل کنیم که اقتصاد را به مثابه تن رنجور بیماری که دیگر به درمان، شوک و تزریق پاسخ نمیدهد به سمتی هل بدهیم که دیگر سیاست اصالحی و درمانی در آن اثرگذار نباشد، حتی اگر دولت منابع الزم برای تأمین یارانه 900 هزار تومانی را هم داشته باشد سیاست پول پاشی در هیچ جا به نتیجه نرسیده و محکوم به شکست است. البته قابل فهم است که امروز بسیاری از مردم درگیر مشکالت تورم و تحریم هســتند و این زمزمهها وجود دارد که فســاد در میان مدیران و باالدستیها زیاد است و حاال چه میشود رقمی هم به پایین دستیها برسد، این حرفها البته قابل فهم است اما اگر ما نتوانیم کیک اقتصاد را بزرگ کنیم و صرفاً به توزیع رانت ادامه دهیم این رویه در افق بلندمدت کمکی به توسعه ملی نخواهد کرد. راه حل این است که دولت از منابع خود اســتفاده کند، از تجربههای بینالمللی بیاموزد و با تأمین مالی بنگاههای کوچک و متوســط زمینههای مشــارکت جوانان و زنان را در فضای تولید و اقتصاد فراهم کند. در نهایت ظرفیتسازی در نیروی انسانی کشور است که میتواند به فقرزادیی منجر شــود و نه اعطای یارانهها حتی اگر ارقام این یارانهها چشــمگیر باشد. بارها این سخن را گفتهام و حرف خود را در این جا باز تکرار میکنم که هر سیاســتی که مردم را به دولت و حاکمیت وابسته کند آن سیاست ضد توسعه و ضد انسانی است و برعکس هر سیاستی که به افراد جامعه استقالل و استغنا بدهند سیاستی در جهت توسعه است بنابراین باید تالش کرد که مردم وابسته به دولت و حاکمیت نباشند، وابسته کردن جامعه به دولت و حاکمیت نه با عزت انسانی، نه با مبانی و ارزشهای انسانی و نه با آموزههای وحیانی و اسالمی سازگاری ندارد.