جذب سرمایه و تعامل با دنیا بدون
محسن صفایی فراهانی از ضرورت تصویب لوایح پالرمو و سیافتی میگوید: نوعی سیاستزدگی بر فضای تصمیمسازی کشور سایه انداخته است
گــروه سیاســی / کارگــروه اقــدام مالــی موســوم بــه «افایتــیاف» تعلیــق ایــران از لیســت ســیاه خــود را در آخریــن نشســت بــه مــدت 4 مــاه دیگــرًتمدیــد کــرد. ایــن تصمیــم ظاهــرا ناظر بــر تصویب لوایــح 4 گانه دولــت در مجلــس اســت. اگرچــه دو الیحــه پالرمــو (الحــاق به کنوانســیون بینالمللی مبــارزه با جرایم ســازمان یافتــه فراملــی) و ســیافتی (الحــاق بــه کنوانســیون مبــارزه با تأمیــن مالی تروریســم) هنــوز در مجمع تشــخیص مصلحــت نظام تعیین تکلیف نشــده اســت. محســن صفایــی فراهانــی از کارشناســان حــوزه اقتصــادی و از مدیــران باســابقه کشــور در گفتوگــو بــا «ایــران»، بــا اشــاره بــه ضــرورت تصویــب این لوایح و تعلل بررســیها در مجمع تشــخیص مصلحت نظام، معتقد اســت که نوعی سیاســتزدگی در فضای تصمیمســازی کشــور ســایه انداختــه اســت. بــه گفتــه وی، نباید با تصویب نکــردن آنها، شــرایط را برای اعمال فشارهای بیشــتر بر مردم مهیا کنیم.
شــما بــه عنــوان یــک متخصــص در حوزههــای اقتصــادی و مدیریتــی ضرورتهای تصویب الیحــه پالرمو را در چه مواردی میدانید؟
مســأله لوایــح چهارگانــه موضــوع جدیدی در کشور نیست. متأسفانه این رویه در کشــور حاکم اســت که مســائل و تصمیمــات مهــم را در ثانیههــای آخــر و به قولــی در دقیقــه 90 بگیرند. در موضــوع لوایــح پولشــویی هــم این شــرایط اســت. در حالی که زمان کافی و وافی برای بررســی همهجانبه لوایح چهارگانــه در ارکان تصمیمســازی کشــور وجود داشــت، اما با اتالف وقت و بــا اتمــام مهلــت چهــار ماهــه گروه ویــژه مالــی به ایــران، هنــوز تصمیمی روشــن و واضــح در مــورد ایــن لوایــح بخصــوص در مــورد ســیافتی اتخاذ نشــد! علــت آن هــم سیاســتزدگی فضای تصمیمســازی کشــور اســت که ســیطره و حاکــم شــدن دیدگاههــای سیاســی و جناحــی در کشــور حتــی بــر ســر موضوعــات اقتصــادی و فنی هم باعث کشــدار شــدن اتخاذ تصمیم در کشــور میشــود. موضوع پولشویی یک پدیــده جهانــی اســت و همه کشــورها بخصــوص کشــورهای جهــان ســوم از این مســأله رنج میبرند. در ایران هم بالطبــع با توجه به همســایگان شــرق و غرب کشــور و موقعیــت جغرافیایی ایــران و میــزان قاچــاق در منطقــه همیــن طــور کشــور مــا و فقدان ســاز و کارهای دقیق برای رصــد انتقال انبوه پولهــای مشــکوک و مقابلــه بــا ورود پولهای نامشروع به چرخه اقتصادی کشــور جــدا از بحثهــای بینالمللــی و مســأله تروریســم، یک مسأله جدی در اقتصــاد ایــران اســت. انتقــال پــول در دولتهــای توســعه یافته و در حال توســعه بــه همــراه مســتندات دقیــق انجام میشــود. امــکان نقــل و انتقال پــول به شــکلی که اکنــون در کشــور ما وجــود دارد در بســیاری از کشــورهای دنیــا حتی در کشــورهای حــوزه جنوب خلیج فارس غیرممکن اســت. از این رو بایــد توجه داشــت که ســازوکارهای مالی برای شناســایی پولهای حاصل از فعالیتهای نامشــروع به اصطالح حقــوق بینالمللــی جزو قواعــد آمره اســت. یعنــی همــه کشــورهای دنیــا مبارزه با پولهای کثیف را پذیرفتهاند.
نظــام اقتصــاد بینالملــل در عصــر جدیــد متأثــر از چارچوبهــای مشــخص و تعریــف شــده اســت. در این بســتر بدیهی اســت که قدرتهای بــزرگ بســته بــه توانمندیهــای خود از آن فضــا ســعی در ســوء اســتفاده در جهــت تحقق اهــداف خــود دارند. اما ایــن امر بــه این مفهوم نیســت که کنوانســیونهای جهانی تمامــاً تهدید یا کالً فرصت اســت. بســته به شــرایط و تــوان ملــی میتوانــد هر یــک از آنها باشــد. کشــور ما مثل ســایر کشــورهای دنیا عضو سازمان ملل است و شورای امنیت این ســازمان در ســالهای بعد از 1385 بــا صــدور قطعنامههــای متعدد ایران را نه تنها تحت تحریمها ســنگینی قرارداد بلکه بــه بهانه اینکه امنیــت جهانــی را به خطــر میاندازد مشــمول تبصــره ذیــل بنــد 7 منشــور ملــل قلمداد نمودند و عمالً کشــور را در لبه پرتگاه جنگ بردند! و با تأســف حتــی روســیه و چیــن هــم رأی مثبت بــه آن قطعنامهها دادنــد. رأی مثبت ایــن کشــورها یــک پیــام داشــت و آن اینکــه در تصمیمگیــری رهبــران دنیا، مــالک صرفاً منافع ملی اســت و بس. بایســتی این نگاه در رویه و تصمیمات سیاستهای داخلی و خارجی کشورما هــم بیــش از گذشــته مورد توجــه قرار گیــرد. در مــورد لوایــح چهارگانــه هــم ضــروری اســت کــه تصمیمســازان از حالــت جناحبــازی خارج شــده و وارد گــود کارشناســی و تخصصــی گردنــد. حضــرات حتمــاً توجــه دارنــد کــه در ســال 96 کشور بر اساس گزارش بانک مرکزی تراز سرمایه بیش از 20 میلیارد دالر کاهــش پیــدا کــرد و بــه تعبیــر صحیــح این میــزان ســرمایه از کشــور خارج شــد. در این ســالها بین 10 الی 15 میلیــارد دالر قاچــاق در کشــور غیر از مــواد مخدر صورت میگیرد. همین دو عدد را کنار هم بگذارید، مشــخص میشود که فقط در سال گذشته حجم پــول جابهجا شــده نامشــروع از میزان بودجه یک سال کشور بیشتر است!
آیــا ایــن میــزان تخلــف مالــی در کشــور نبایســتی باعــث توجــه بیش از پیــش اعضــای محتــرم مجمــع قــرار گیــرد، واقعاً 360 هــزار میلیارد تومان پــول در یکســال بــرای گروهــی خاص ایــن نگرانی را بــه وجود نمــیآورد که گروههــای ذینفــع از همــه ابزارهــای تحبیــب و تهدیــد اســتفاده نمایند که جلوی تصویب این لوایح را بگیرند؟ ■ همــان طور کــه میدانید، ایــن روزها موجی از حملههای مختلف از برگزاری تجمــع و مصاحبــه و تــا صــدور بیانیــه علیــه تصویــب آخریــن الیحــه مبارزه با پولشــویی شــروع شــد و در این رابطه فضاســازی شــدیدی در حــال انجــام اســت. توصیه شــما به اعضای محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام برای عــدم تأثیرپذیــری از این فضاســازیها چیست؟
بــی گمــان اکثر افــرادی که پــالکارد در دســت دارنــد و شــعار میدهنــد، اگر از آنهــا در رابطه با مســائل قوانین پولشــویی ســؤال شــود، جواب روشنی نخواهنــد داشــت چــون آنهــا را بــا توجیههای ســاده برای این کار بســیج کردهاند، بدیهی است صاحبان منافع برشــمرده در باال، دقیقاً نگران سامان گرفتــن و ایجــاد چارچوبهــای دقیق و کنترلــی نقــل و انتقال پول هســتند و بــرای این امر از همه ابزارها ســعی به بهرهبــرداری دارنــد. اعضــای مجمــع بایــد متوجه جایــگاه قانونــی و از همه مهمتــر خطیــر بــودن مســئولیت و تصمیمشــان شــوند. قضــاوت واقعی برعهــده تاریخ خواهد بود. همان طور کــه در تاریخ معاصر ایــران از امیرکبیر به عنــوان معمار اصالحــات و از دکتر محمد مصدق به عنوان قهرمان ملی یاد میگردد. بــه قضاوتهای امروزی نیــز خواهنــد نشســت! مطمئنــاً تاریخ ایران اقــدام وزیر خارجــه فعلی آقای دکتــر ظریــف را کــه با تصویــب برجام و لغــو قطعنامههــای شــورای امنیت، کشــور را از پرتــگاه جنــگ نجــات داد، فرامــوش نخواهــد کــرد. بــرای همین اعضای محترم مجمع بایســتی با کنار گذاشــتن نظــرات جناحهــای سیاســی بــه اهل فــن و تخصــص رجــوع کنند. کارشناســان حقــوق بینالملل، روابط بینالملل و از همه مهمتر کارشناسان خبــره بانکــی در بخــش بینالملــل بیشــترین دانش و اطالعات را نســبت به این سازوکار مالی دارند.
امروز مســأله تحریمهــای ظالمانه امریــکا بیشــترین فشــار را بــه ملــت وارد میکنــد نبایســتی شــرایط را برای فشــارهای بیشــتر بــه اقتصــاد ایــران فراهــم نمــود!! در شــرایط حاضــر هرگونــه فشــار اقتصــادی اضافــی بــر کشــور میتواند آثار جبران ناپذیری بر جریان سیاسی ملی داشته باشد. برای همیــن تصمیــم کنونی مجمع بســیار ■ ■ ■
■ تعیین کننده اســت. میتوانــد امید را به بازار داخلــی و روزنههای اقتصادی را هــر چنــد ضعیف و متوســط به روی اقتصــاد کشــورمان بــاز کنــد. اعضــای مجمــع بایــد توجــه کننــد در حــال حاضر چه کشــورهایی در لیســت سیاه گروه ویژه مالی هســتند. آیا کشــورهای اســتقالل طلــب هســتند یــا آنهایی که از نابســامانیهای مدیریتــی و مالــی فــراوان رنــج میبرنــد، کشــورهایی مثل افغانســتان، کره شــمالی، عراق، پاکســتان، یمن، لیبی، ســاموا، باهاما، نیجریه ...و آیا این کشــورها هیچ کدام بــه خاطــر حفــظ اســتقالل و شــأنیت سیاســی شــان وارد لیســتً ســیاه شــدند؟ یا در تمامی آنها واقعا فســاد و پولشویی گســترده باعث قرار گرفتن آنها در این لیســت ســیاه شــده اســت. آیا کشــوری مثل ایران کــه خود را یکی از قدرتهــای منطقــهای میدانــد، شایسته است که نامش در کنار ساموا و سودان جنوبی قرار گیرد؟ برای همین انتظــار از مجمع تشــخیص مصلحت نظام به عنوان ارگان قانونی و رســمی کشور این است که با تشخیص درست و نگاهــی از روی مصلحــت ملــی تصمیمگیری کند. اعضای این مجمع بایــد متوجــه مســئولیت تاریخیشــان باشــند چــرا کــه هر گونــه اهمــال و بی توجهــی میتواند هزینههــای زیادی را بر کشور تحمیل نماید. ■بــه نظــر شــما در صــورت تأییــد الیحــه پالرمــو در مجمــع تشــخیص مصلحــت نظام چــه اثــرات مثبتی در روابط خارجــی ایران خصوصــاً روابط اقتصــادی ایــران بــا دیگــر کشــورها به وجــود میآیــد و ایــن فرآینــد در تالش اروپا برای برقــراری روابط مالی با ایران چــه تأثیــری خواهــد گذاشــت، عــدم تصویب این الیحه چــه اثراتی خواهد داشت؟
دنیای امــروز، عرصــه رقابت برای کســب منافــع بیشــتر اســت. منافــع قدرتهــای بــزرگ و اساســاً نظــام جهانی بــر حفظ وضع موجــود نهفته اســت. بــرای همیــن هــر بازیگــری که بخواهــد امنیــت بینالمللــی را بــه چالــش طلبــد بــا واکنــش قدرتهای جهانی روبهرو خواهد شد. روشنترین این مثــال چین امروز اســت. چینیها بعــد از دو دهــه آزمــون و خطــا در نهایــت بــه ایــن جمعبنــدی گفتمانی رســیدند کــه باید بــا نظــام بینالملل بــه ســر ســازگاری برســند و بــه جــای تنــش از فرصتهــای بینالمللــی در جهــت توســعه اقتصادیشــان بهــره گیرنــد. حاصــل رویکــرد بینالملــل گرایانــه چیــن، رســیدن ایــن کشــور به رتبــه دوم اقتصاد و داشــتن 14 درصد از حجــم کل تولیــد ناخالــص ملــی دنیاســت. رهبــران چین بــه این درک رســیدند که برای بقا بایــد وارد تعامل شــوند. قابــل ذکر اســت که خــود مائو معمــار انقــالب بــزرگ چین در ســال 1949 بعــد از انقــالب فرهنگی متوجه مســیر اشتباهش شــده بود. رهبر چین وقتی در ســال پایانــی دهه 60 میالدی متوجــه اشــتباه رفتــارش میشــود، به ســراغ چوئــن الی مــیرود. رهبر چین بــا همفکری با الی بــه این جمعبندی میرســد کــه منافــع چیــن در گرایــش بــه ســمت امریکا اســت. بــرای همین برخالف آنچه که در افکار عمومی دنیا مطرح اســت که امریکا به ســراغ چین رفتــه، این رهبران چین بودند که برای ترقــی و توســعه ملتشــان به ســمت امریکا رفتند. چوئــن الی در اهمیت و درســتی تصمیمشــان میگوید «چین نیــم قــرن به صلح بــا جهــان و امریکا نیــاز دارد، نیــم قــرن چیــن آهســته و پیوســته با قطبهای اقتصــادی برای رســیدن به ســطح مــورد نظــرش باید کار کند.» در آن دوره به دســتور مائو از طریق پاکســتان چوئــن الی نامهای در 8 دســامبر 1970 بــه رئیــس جمهوری امریــکا مینویســد و در آن از آمادگــی دولتــش بــرای بهبــود روابــط ســخن میگوید. رهبر چین در همان مقطع با خبرنگار معروف امریکایی، ادگار اسنو مصاحبــه میکنــد و در گفتوگویــش بــه صراحــت اعتــراف میکنــد کــه در انقالب فرهنگی مسیری اشتباه را رفته اســت و در ادامــه میگوید بــرای برون رفــت از وضعیــت حاضــر «چینیها و امریکاییهــا بایــد از تعصــب و غرض ورزی دســت بردارنــد، مــا میتوانیــم بین دو کشــور احترام و برابری متقابل داشته باشیم.»
ادگار اســنو در کنار همــان مصاحبه مینویســد«دغدغه اصلــی مائــو کــه فقط بــه چین میاندیشــد، آینده چین بود. مائو گفت: چین میتواند از شــیوه و نحــوهای که امریکا با پیروی سیاســت عــدم تمرکــز و توزیــع مســئولیتها و داراییها میان 50 ایالت توسعه یافت، درسهای بزرگی بیاموزد، همه کارها از دســت دولت مرکزی برنمیآید، چین باید بــه طرحهــای نو و پیشــگامیهای ایالتی و محلی چشم بدوزد، همه کارها را که نمیشود به من محول کرد!»
او در همــان مصاحبــه تاریخــی بــه تقبیــح دروغگویــی در جامعــه چیــن پرداخــت و تقصیــر آن را بــه گــردن گاردهای ســرخ که افراطی عمل کرده بودنــد (عوامــل پیــاده کــردن انقــالب فرهنگی) و اکنون بساطشان به دستور مائــو برچیــده شــده بودنــد، انداخــت و گفــت «اگــر انســان راســتگو نباشــد، چگونــه میتــوان اعتمــاد دیگــران را بــر خــود جلب کنــد؟ چگونــه میتوان جامعــهای کــه دروغ در آن رواج دارد، اداره کــرد؟ چــه کســی بــه حاکمــان دروغگــو اطمینــان خواهد کرد؟ اســنو نوشــته بــود: «مائــو میگویــد او اکنون راهب تنهایی است که با چتر مندرسی روی سرش دنیا را سیر میکند.»
هــدف مائــو از ایــن جملــه آخــر، در واقع مخاطبــان داخلی بود، بخصوص رهبرانــی که تــا آن روز مخالف برقراری مناســبات با واشــنگتن بودند و آشــکارا نفــرت خود را از امریکا ابــراز میکردند، مخالفتهــای ریشــهدار و بــی امان این گــروه، اندکی پــس از اینکــه امریکا درها را به روی چین گشــود، بــه بحران «لین بیائــو» (جانشــین وقــت مائــو) و مرگ او منتهــی شــد!مدل رفتــار مســئوالن و همچنیــن توســعه چیــن بســیار عبرت انگیز و آموزنده اســت. ایران برای برون رفت از این بحرانهای فراگیر و رسیدن بــه شــرایط مناســب نیازمنــد طراحــی مدلــی جدیــد و هوشــمندانه در جهان امــروز اســت. روابــط خارجــی عرصــه تســهیلگری برای حضــور در بازارهای جهانی و جذب سرمایههای بینالمللی اســت. پیششــرط ایــن امر، احتــرام به چارچوبهــا و هنجارهــای جهانــی و تعامل ســازنده با آنهاســت. هم اکنون اروپاییهــا بــا مــدل اینســتکس ادعای تجــارت و تعامل با ایــران را دارند! باید از همین فضاها استقبال و استفاده کرد. حرف درشت و قهر در سیاست خارجی میتوانــد تاکتیکی باشــد ولــی چنانچه اســتراتژیک شــود، مســاوی بــا فرصت سوزی اســت. امید این است که با عقل مدیریت جمعی، ضمن نجات کشور از بحرانها و تالشهای خرابکارانه مثلث واشــنگتن، ریــاض و تلآویــو، جایــگاه واقعی و درخور شــأن ملت ایــران را در ساختار جهانی کسب نماییم.
در ایران با توجه بــه موقعیت جغرافیایی، میزان قاچاق در منطقه و فقدان ســاز و کارهای دقیق برای رصــد انتقــال انبــوه پولهــای مشــکوک و مقابله با ورود پولهای نامشــروع به چرخه اقتصادی کشور، جدا از بحثهای بینالمللی و مســأله تروریســم، تصویب لوایح 4 گانــه یک ضرورت داخلی هم هست اکثــر افرادی که پالکارد در دســت دارند و علیه اف ای تی اف شــعار میدهند، پاسخ روشنی درباره قوانین پولشویی ندارند چون آنها را با توجیههای ساده بسیج می کنند بدیهی است صاحبان منافع، دقیقاً نگران ســامان گرفتــن و ایجــاد چارچوبهای دقیــق و کنترلی نقل و انتقال پول هستند و برای این امر از همه ابزارها بهرهبرداری می کنند اعضای محترم مجمع تشــخیص بایســتی با کنار گذاشتن نظرات جناحهای سیاســی به اهل فــن و تخصص رجوع کنند. کارشناســان حقوق بینالملل، روابط بینالملل و از همه مهمتر کارشناسان خبره بانکــی در بخش بینالملل بیشــترین دانش و اطالعات را نســبت به این سازوکار مالی دارند امروز مســأله تحریمهای ظالمانه امریکا بیشــترین فشار را به ملت وارد میکند نبایستی شــرایط را برای فشارهای بیشتر به اقتصاد ایران فراهــم نمــود!! تصمیم مجمع بســیار تعیین کننده اســت. میتواند امید را به بازار داخلی تزریق و روزنههای اقتصادی را هر چند ضعیف و متوسط به روی اقتصاد کشورمان باز کند