سینمای مستند نیاز به حمایت ویژه دارد

محمد آفریده در گفتوگو با «ایران» مطرح کرد

ماجرا از یک توئیت آغاز شــد. حســین انتظامــی رئیــس ســازمان ســینمایی چنــدی پیــش در یــک مأموریــت بــه مهــدی یزدانــی، مدیرعامــل مؤسســه رســانههای تصویری، او را موظف کرد تا زیرســاختهای مؤسسات زیرمجموعه ســازمان ســینمایی را جهت کوچک یا چابکســازی مــورد بررســی قــرار دهد. حرف و ســخن یا به عبــارت بهتر نگرانی از آینــده و چگونگــی کوچکســازی مؤسســات تابعــه بخصــوص در حــوزه فیلم کوتاه و مســتند بسیار است چرا که تجربه نشــان داده، هــر زمان که قــرار بر تغییربوده،دوبخشفیلمکوتاهومستند همواره در تیررس این تغییرات بودهاند اما این بار یک توئیت ساده در حمایت از ســینمای مستند و فیلم کوتاه به نوعی همه حرفها و اما و اگرها را به امید برای بهبود تبدیل کرد. در همین اثنا، حســین انتظامی از حمایت از جوانان فیلمساز نوشت و خبر از افزایش بودجه حمایتی فیلمهای کوتاه، مســتند و انیمیشــن در سال 98 داد: «در تحول ساختار سازمان ســینمایی، انجمــن ســینمای جوانــان ایران و مرکز گســترش ســینمای مستند و تجربی، ضمــن تثبیت، قدر بیشــتری خواهند دید.» او همچنیــن شــامگاه روز سهشــنبه 14 اسفندماه در حاشیه بازدید از دوساالنه پویانمایــی تهــران دربــاره توئیــت اخیــرش گفت کــه فروردین ماه ســال آینــده اهالــی ســینما بــا اعالم شــفاف بودجههــا شــاهد رشــد چشــمگیر این ارقام خواهند بــود. انتظامی همچنین در پاســخ به این ســؤال که چرا تصمیم گرفتــه تــا بودجــه ســینمای جــوان، مســتند، کوتــاه و انیمیشــن را افزایــش دهــد، توضیــح داد: «ایــن بخشهــا از ســینمای ایران، حوزههایی هســتند که نیاز به حمایت ویژه دارند. بدون شــک سینمایمستندوفیلمکوتاهیاانیمیشن ایــران ظرفیتهای جهانــی دارند و در تراز اســتانداردهای بینالمللی هستند و بههمین دلیل باید حمایت بیشــتری از آنهــا صــورت بگیــرد تــا بــه جایــگاه واقعیشــان برســند.» به همیــن بهانه بــا محمــد آفریــده مدیــر ســینمایی که در طــول فعالیتهــای خــود همیشــه بهعنــوان یک مدیــر مؤثر مطــرح بوده اســت درباره حمایت از فیلــم کوتاه و مســتند گفتوگو کردیم. او حمایت از سینمای مستند و فیلم کوتاه را حمایت از زیرساختهای سینما عنوان کرد. ■ با توجه به صحبتهای اخیر حسین انتظامــی در توئیــت خــود مبنــی بــر حمایت از فیلم کوتاه و سینمای مستند و همچنین تغییر در ســاختار مؤسسات زیرمجموعــه ســازمان ســینمایی، فکر میکنید ســینمای مســتند و فیلم کوتاه تــا چــه انــدازه مــورد توجــه و حمایت ســازمانی از جهت تخصیــص بودجه قرارمیگیرند؟ هرچقــدر مســئوالن ســینمایی کشــور فرهنگیتــر باشــند توجه به ســینمای مســتند و کوتاه و جوانان بیشتر خواهد شــد و مــن امیــدوارم در ســال آتــی با توجــه به همــه مشــکاتی که کشــور و مخصوصاً سینمای ایران دارد شرایط مالی برای فیلمســازان جوان و خاق و ســینمای محجوب و فرهیخته کشور مســاعدتر شــود. فیلمســازان فیلــم کوتاه و مستندســازان باید بــا توجه به صحبتهــای آقــای انتظامــی از ایــن فرصــت و توجهــی کــه انشــاءاهلل در ســال آینده در زمینه حمایــت از آنان میشــود نهایــت اســتفاده را ببرنــد. اگــر ســینمای کشــور تصمیــم دارد از شــرایط موجــود به شــرایط مطلوب و امیدبخشتری برســد چــارهای ندارد جــز ایــن کــه از امــروز بــرای فرداهای بهتــر برنامهریــزی کند، اما متأســفانه روزمرگیها، ناآگاهی به حوزه فرهنگ و دخالتهــای پیــدا و پنهــان و حب و بغضهــای بیمــورد، فرهنــگ را در هالهای از بیاعتمادی و بیمسئولیتی قــرار داده اســت. واقعیــات دوران حاضــر چــه بخواهیم و چــه نخواهیم حقایــق بســیار بزرگــی در خــود دارد و دیگر نمیتوان فقط به شرایط روزمره توجــه کــرد و از تحــوالت و ارتباطــات گســترده و روز بــه روز در همه لحظات ایــن عصــر غافــل شــد. نســل حاضــر را بایــد بــرای فرداهــا آمــاده کــرد. در ســخنان معصومین داریــم: هر که دو روزش برابر باشــد، مغبون است و هر کــه امــروزش بدتــر از دیروزش باشــد ملعون (از رحمت حق به دور) است. متأســفانه بســیاری از ســاختارهای مــا در گذشــته مانــده اســت و اصاً نه آمادگــی دوران پیــش رو را دارد و نــه تــوان پذیــرش آن را، لذا نبایــد خود را به خواب زد و به واقعیات پشــت کرد، اما مــن خیلی بــه تغییر ســاختارها با تفکراتی که پشــت آن است خوشبین نیســتم خیلــی وقتها ایــن تغییرات بــرای گــذر از امروز و مشــکات جاری اســت و پوششــی برای تأخیر شناخت حقایــق اصلی، بــا دســت فرمانهای موجــود حتــی ممکــن اســت خرابــی بیشتر از آبادانی باشد. ■در بحــث حمایــت آیــا فقــط اختصاص بودجه کافی است؟ بحث تعمیــر و تأمیــن زیرســاختها تــا چه اندازه اهمیت پیدا میکند؟ بودجــه و پول بیزبــان، خیلی وقتها ممکــن اســت نه تنها ســازنده نباشــد بلکه مخرب باشد، با وضعیت فعلی، پول تنها، دردی را دوا نمیکند. به نظر من اگر بودجه جایی مثل تلویزیون سه برابر وضع موجود شود معلوم نیست خروجیاش بهتــر از وضعیت حاضر باشد، ما اوالً در عرصه فرهنگ نیاز به نگاهــی تحولگــرا و آگاه، بدون حب و بغض داریم، دوماً باید برای بررســی نقش افزایش اعتبارات هر ســازمان و نهاد بر عملکرد آن، به تأثیر مستقیم آن افزایشهــا، بر فعالیــت و رضایت فعــاالن واقعــی آن حوزه و ایجــاد کار و نشــاط فرهنگــی مولــد آن عرصــه دقــت کافــی داشــته باشــیم. کارهــای تکراری، نمایشهــا و هفتههای فیلم و نشســتهای تکراری و تبلیغاتی ...و دیگر دورانش تمام شــده است. برای مدیــران دولتی عکــس انداختنهای مــداوم و فعالیتهایی که خیلی بهتر از آن را فعــاالن واقعــی میتواننــد بــا حمایت مؤثر اجرا کنند، دیگر اعتباری ندارد و رضایت همه طیفها و حضور همــه ظرفیتها عامل اصلــی رونق و نشاط و اعتبار سازمانها است. ■ مهلــت ۶ ماهــه رئیــس ســازمان ســینمایی بــرای تغییــر در ســاختار مؤسســات زیرمجموعــه ســازمان و بحث چابکســازی مهمترین دغدغه فیلمســازان بــرای آینــده فیلــم کوتــاه و مســتند اســت. بهعنــوان یکــی از مدیــران مؤثــر در حــوزه فعالیت خود فکر میکنیــد این نگرانی تا چــه اندازه درست و قابل درک است؟ بــاز تأکید میکنم اصــل تغییرات یک واقعیــت انکارناپذیــر اســت امــا اگــر یکبار برای همیشــه دوســتان تصمیم گیرنــده بیاینــد تمــام فعالیتهــای جــاری ســازمانها را اســتخراج کنند و نیازهای واقعی هر حوزه و تواناییهای موجود را با مشاوره و مشارکت فعاالن مطالعــه و بررســی کننــد انشــاءاهلل میتــوان آنــگاه بــه تغییــرات و بحث چابکسازی امیدوار بود. ■ انجمــن ســینمای جــوان و مرکــز گســترش ســینمای مســتند جهــت تربیــت نیــروی انســانی متخصــص تأســیس شــده اســت، مجمــوع ایــن چابک ســازیها تا چه انــدازه میتواند این مهم را برطرف کند؟ بعــد از انقــاب اســامی ســال ۷۵، ســینما نیازمنــد تغییــرات و تحوالت ســازنده بــا برنامهریــزی مؤثــر بــود. مــن اعتقــاد دارم اگــر فعالیتهــا و برنامهریزیهــای ســالهای آغازیــن نبــود مــا االن چیــزی تحــت عنــوان ســینما که بتوانیم ســر آن دعوا کنیم نداشتیم، بیتعارف سینمای مرسوم قبــل از انقاب در بخــش اصلی خود کــه تولید فکــر و ایده بــود همان قبل از انقــاب تمــام شــده بــود و بــه جــز تعــداد محــدودی از فیلمســازان بــا اراده و اندیشــه، ما چیــزی به نام یک سینمای با اصالت نداشتیم. لذا برای راهانــدازی و حرکت ســینمای بعد از انقــاب برنامههای متفاوتی طراحی و تبیین شــد، انجمن ســینمای جوان از دل نیــاز جــدی و واقعــی آن دوران بــرای ورود نســل تازه بهوجــود آمد و بهحق انجمــن تأثیرگذارترین بخش مدیریت شده بعد از انقاب است اما انجمن چون بیشتر فعالیت آماتوری و غیرحرفــهای میکــرد بــه مــرور نیــاز بــه یــک حلقه واســط کــه بتواند برگزیدههــای انجمــن را با ســینمای حرفــهای آشــنا و درگیــر کند بشــدت احســاس میشــد لذا مرکز گســترش بــا فعالیتهــای حرفهایتر و تجربی ایجــاد شــد. مرکــز گســترش، پایــگاه اصلی ورود ســینماگران جــوان برای فیلمهای حرفهای و سینمایی بود که تا مدتها نقش حمایت و ورود نسل تازه ســینما را به خوبی بازی میکرد. اما در حال حاضــر که ما بیش از صد هزار آموزش دیده سینما داریم و این موج هر روز بیشتر میشود و امکانات ســینما و عاقهمنــدی نســل جــوان که ســینما را یکــی از بیواســطهترین امکانــات برای تجارب و ســرودههای خــود انتخــاب کــرده اســت، نــگاه و ساختارهای انجمن و مرکز ...و باید به سمت تغییرات سازنده و پویا حرکت کند. اگر این سینما که معموالً در همه دنیــا یکه تاز تجارب ناب و هنرمندانه اســت و ســینمای هر کشــوری با تکیه بــه ایــن ســینما آینــده خــود را بیمــه میکنــد، بــا ســاختارهای فرســوده و نگاههــای بســته و غیرفرهنگــی اداره شود، متأسفانه شــاهد از دست دادن اســتعدادها و خاقیتهــای نســل جــوان و ســرمایههای خــدادادی این ســرزمین خواهیــم بــود. جــا دارد به نقــش ریشــهای و اصیــل ســینمای مستند اشــاره بکنم. سینمای مستند بواقع آینه جامعه اســت و بیواسطه با روح جامعه و فرهنگ و مردم خود در ارتباط اســت بههمیــن خاطر این سینما قدرت بینظیری برای آگاهی و دانش و شــناخت بــرای همه مردم مخصوصــاً ســینماگران دارد، ایــن سینما میتواند همچون کتابخانهای بزرگ و گرانبها ســینمای هر کشــوری را پشــتیبانی کنــد، اعتقــاد و اهمیــت بــه ایــن ســینما، اعتمــاد بــه آگاهی و مسئولیت و تعهد دارد. ■بهعنــوان ســؤال آخــر بحــث چابکســازی و ادغام مؤسسات بسیار مطــرح اســت. آیا ایــن چابکســازی در نهایــت منجر به اصالح ســاختارها میشود؟ شــما به خوبی میدانید کــه یک زمان انجمــن فعال شــد و مرکــز را تعطیل کردنــد، یک زمان بحــث تجمیع همه مؤسســات باهــم بــود ...و علت اصلی ایــن بازگشــاییها و تعطیــل شــدنها بیــش از همــه نشــناختن مقتضیــات زمانــه و رفــع تکلیف یــا بهتــر بگوییم رفع مزاحمت آنان بهخاطر ســینمای داســتانی بــود، ایــن حوزههــا چون فی ذاته بــه وجود نیامده بــود و همه آنان برای کمکرسانی به سینمای مرسوم و اکران طراحی شــده بود همیشه مثل یک بچه کوچک در خانواده به آن نگاه میشد اما بسیاری از مسئوالن غافل از این بودند که این بچه کوچک در طول ایــن ســالها دیگــر بزرگ شــده اســت و بایــد بــرای نیازها و مطالبــات دوران بلــوغ او برنامهریــزی کــرد. بــاز تأکیــد میکنم اگر به همه جوانب نگاه نشــود و رفــع تکلیفی بــا آن نگاههای ســنتی بخواهنــد چابکســازی کننــد شــرایط منجر به اصاح امور نخواهد شد. نکته آخر اینکه سینمای کوتاه و مستند نیــاز مــداوم و مســتمر بــه بازیابــی، خودســازی و تزکیــه دارد. زنــده بودن و یکــه تاز بــودن این ســینما بــه صفا، یکرنگی و خلوص نیاز دارد. این سینما محل اصلی همدلی و همکاری است و اگــر خــدای نکــرده کینه و حســادت و تخریــب و دروغ در ایــن ســینما وارد شــود مطمئــن باشــید جایــگاه و موقعیــت اصلــی و تأثیرگــذارش را برای فیلمســازان از دســت خواد داد، این ســینما باید جلــودار، مطالبه گر و حقیقت جو باشد.