امنیت درونزا در خلیجفارس

تحــوالت چند مــاه آینده بــرای وضعیت سیاســی و بویژه صنعت نفت و گاز غرب آســیا از اهمیت زیادی برخوردار اســت. خــروج یکطرفــه امریــکا از برجــام و تحریمهــای این کشــور سیســتم بانکی، بیمــه و صنعت نفت کشــور را تحــت تأثیــر قرار داد. اتفاقــی که نه با قوانیــن بینالمللی و نــه بــا معیارهای انســانی قابــل توجیه اســت. از آنجا که ایــن چالشهــا منجر بــه وادار کردن ایران بــرای مذاکرات مجــدد با امریکا نشــده، به نظر میآید که ســناریوی تنش در خلیجفــارس از طرف امریــکا و متحدان منطقهای این کشــور و به منظور کشاندن کشــورهای آسیایی و اروپایی به سمت خود در حال شکلگیری است. اهمیــت خلیجفارس و تنگه هرمز که شــاید مهمترین آبــراه تانکرهای نفتی در جهان است بر کسی پوشیده نیست. در حال حاضر نفت حدود یکسوم مصرف انــرژی اولیه در جهان اســت. تقاضا برای نفت در ســال 2018 حدود 95 میلیون بشکه در روز و تولید نفت خام کشورهای غرب آسیا نزدیک به23 میلیون بشکه در روز بوده اســت. در همین ســال تبادالت نفتی جهان حدود 71 میلیون بشــکه در روز بوده اســت و کشــورهای غرب آســیا بیش از 20 میلیون بشکه نفت در روز صادر کردهاند که کمی بیش از 16 میلیون بشکه نفت در روز آن از خلیجفارس و تنگههرمز عبور کرده است. عمده خریداران این نفت کشورهای چین، ژاپن، کره، هند و کشورهای اروپایی هستند. در چنــد ســال گذشــته بطور کلی تولیــد نفت امریکا نیاز این کشــور بــه واردات از غرب آســیا را بشدت کاهش داده و تکنولوژی دستیابی به نفت شیل تولید نفت و میعانــات ایــن کشــور را از 6/78 میلیون بشــکه در روز در ســال 2008 به 15/3 میلیون بشــکه در روز در ســال 2018 افزایش داده اســت. پیشبینی میشــود که ســرمایهگذاری در این صنعت تا یکی دو سال دیگر امریکا را بعد از چندین دهه نیاز به واردات نفت خودکفا کند. اثرات سیاسی و استراتژیک این تحول بویژه در خلیجفارس که امریکا بزرگترین نیروی دریایی و پایگاههای نظامی را دارد بیش از پیش مشــهود اســت. رئیسجمهــوری امریکا اعام میکند کــه نیازی به نفت حمل شده از خلیجفارس و تنگههرمز ندارد و کشورهایی که این نیاز را دارند باید خود برای امنیت این منطقه اقدام کنند. ایجاد تنش در این آبراه نفتی مهم و متهم کردن ایران میتواند همزمان راهکار افــزودن فشــار بر ایــران و گرفتن امتیاز از چیــن، ژاپن و کشــورهای اروپایی رقیب اقتصــادی امریکا باشــد. خلیجفــارس و تنگههرمز در چندین دهه گذشــته بجز مدتــی کوتاه در زمان جنگ ایران و عراق همواره از امنیت برخوردار بوده و ایران کــه طوالنیتریــن مرز را در این آبراه دارد و آن را شــاهراه واردات و صادرات خود میداند بدون شــک در امنیت آن تاش دارد. در چنین شرایطی پیشنهاد ایجاد نیروی دریایی مشترک توسط امریکا که تاکنون مورد موافقت بسیاری از کشورها نبوده اســت بهنظر میآید بیشــتر در راه افزایش فشــار بر ایران برای مذاکره، در تنگنــا گذاشــتن رقبای اقتصــادی امریــکا و تأمین منابــع مالی حضــور نیروهای امریکایــی در این منطقه از جهان اســت. از ســوی دیگر موفقیــت در خودکفایی امریکا در نفت و گاز وابسته به ادامه سرمایهگذاریهای کان در حوزههای نفتی شــیل اســت. ایــن ســرمایهگذاریهای نفتی بطور کلــی با قیمت نفــت باالی 60 دالر هر بشــکه تأمین میشــود. این هم میتواند دلیل دیگری باشــد برای تنش در خلیجفارس و تنگههرمز. البته کشــورهای عمده تولیدکننده نفت نیز ســقوط قیمــت نفــت را نمیخواهنــد ولی نه به خاطر توســعه الیههای شــیل و خودکفا شدن امریکا. امنیت خلیجفارس و تنگههرمز میبایســت مانند گذشته توسط خود کشورهای منطقه که نیاز به آن دارند تأمین شــود. ایران همواره عاقهمند به این همکاری با کشــورهای منطقه برای حفظ امنیت خلیجفارس و تنگههرمز بوده است. اگر کشورهای نیازمند به نفت حوزه خلیجفارس اظهار تمایل برای همکاری در این راه کنند، میتوانند با کشــورهای این منطقه وارد گفتوگو و تعامل شــوند. به هر حال سپردن امنیت خلیجفارس به کشوری که هیچ نیازی به نفت خلیجفارس نداشته و برای مقاصد سیاسی و فشار اقتصادی بر رقبا اقدام میکند، نمیتواند برای صلح منطقه و جهان کارساز باشد.