تأمل حقوقی درباره <گریس >1

رفــع توقیف نفتکش «گریــس »1 با حکم قاضــی دادگاه عالی جبلالطــارق و بــا وجود درخواســت وزارت دادگســتری امریکا برای تمدید این توقیف، اقدام مثبتی است که موجب شده این کشتی پس از 42 روز در مسیری که ما تعیین کردهایم شروع به حرکت کند. هرچند نگارنده معتقد است که چنین رویدادی در دیپلماسی ایران مثبت است اما، مناسبات بینالمللی را نباید تبدیل به مســابقه کنیــم. در این عرصه اســتانداردهایی وجود دارد که کشــورها در مناسبات بین خود آنها را مدنظر قرار داده و خــود را ملزم به رعایــت آن میدانند.همزمان با رفع توقیف کشــتی گریــس 1 دو روایت متفاوت از هم مطرح شــده اســت. از یــک ســو جبلالطارقیهــا عنوان میکنند که ایران در قبال رأی صادر شــده از ســوی دادگاه عالی این کشور تعهد و یا حداقل قول داده است که این کشتی به سوریه اعزام نشــود و مســیر دیگری را برای حرکت انتخاب کند. اما از ســوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه و رئیس سازمان بنادر و کشتیرانی ایران تأکید دارد که جمهوری اسالمی چنین تعهدی نداده و توانسته حق خود را در این پرونده به اثبات برساند. اگر ما روایت جبل الطارقیها را بپذیریم این بحث حقوقی را جا میاندازد که اقدام آنان در توقیف کشتی ایرانی درست بوده در غیر اینصورت چه لزومی داشته که ایران برای آزادی کشتی خود که معتقد است به صورت غیرقانونی توقیف شده، تعهدی بدهد. البته در این صورت ایــران هم نمیتواند ادعایی علیه جبل الطارق داشــته و از نظر قانونی پیگیر غرامت توقیف 42 روزه کشتی باشد.اما اگر روایت ایران را مبنی بر اینکه هیچ گونه تعهدی داده نشده، بپذیریم مانند آنچه که دیروز از سوی چند نفر از مقامات و مسئوالن کشورمان مطرح شــده و بارها بحث دادن تعهــد مورد تکذیب قرار گرفته، جبلالطارقیها باید مســئول پاســخگویی به توقیف بیش از یک ماهه کشــتی باشــند. چرا کــه اگر حکم به آزادی کشتی میدهند بدون اینکه تعهدی بخواهند، اقرار به غیرقانونی بودن توقیف کشتی است. پس باید خسارت پرداخت کرده و از ایران عذرخواهیکنند.

البته این اتفاق تاکنون یعنی تا چند ســاعت پس از آزادی، نیفتاده است. به هرحال طرف ایرانی بهترین پاسخگو در این موضوع است که میتواند پیگیر موضوع بوده و ادعای حقوقی علیــه اقدام جبلالطارق مطرح کند. یک موضوع دیگر الینحل مانده و آن ارتباط این توقیف با توقیف کشــتی انگلیســی در بنادر ایران اســت. آیا این دو موضوع به هــر نحوی ارتباطــی به هم دارند؟ اگر ایران این کشــتی را توقیــف نمیکرد، امکان آزادی گریــس یک وجود داشــت یا اینکه موضوع هنوز میتوانســت دامنه داشــته باشد و بحثهای دیپلماسی ادامه مییافت و شاهد تمدید توقیف هم میشدیم. بــه لحاظ روابط بینالملل بعید اســت که بتوانیم هیچ نوع بحثــی در مورد آزادی کشتی توقیف شده مطرح کنیم. اگر در روزهای آتی از هر طریق این کشتی هم آزاد شود باید بتوانیم ارتباطی بین این دو برقرار کنیم. اینها بحثهای حقوقی است که احتماالً تا چند وقت آینده هم همچنان ادامه دارد اما در پشت این بحثها آنچه خیلی به آن پرداخته نشــده، وزن سیاسی مناسبات بین کشــور ایران و انگلستان و خود جبلالطارق است. این یک واقعیت است که گریس 1 در چارچوب مناسبات سیاسی آزاد شده و بهتر است که به آن بیشتر پرداخته شود.