گریزی از وضع قوانین جدید نداریم
سهم ۰1 درصدی کتابهای الکترونیک از بازار نشر تا چهار سال آینده
برگــزاری همایــش «فناوریهــای نویــن در فرهنگ کتابخوانی» در اواخر هفته گذشــته با ارائه اطالعات جالبــی همــراه بــود. از جملــه اینکــه در ســالجاری میالدی کــه چیزی به پایان آن نمانده از کل بازارجهانی نشــر حدود ۹ درصد بــه کتابهــای الکترونیکــی اختصــاص دارد. از طرفــی ضریب نفــود انواع کتابهای دیجیتال در جهان ۳1 درصد و در ایران برابر با یک درصد اســت؛ این در حالی اســت که حدود بیست سالی میشــود قالبهای نوین انتشار کتاب بازار نشرمان را تحت تأثیر قرار دادهاند.
ســالها از ورود کتابهای الکترونیک به کشــورمان میگذرد. با این حــال ضریب نفوذ این کتابها در کشــور ما یک درصد و در عرصــه جهانی 31درصد اســت. ایــن تفــاوت معنــادار از دالیــل مختلفــی نشأت میگیرد؛ از جمله نگاه سنتی برخی ناشران کتابهای چاپی و حتی خود خوانندگان کتابها که هنــوز به خواندن کتابهای کاغذی اصرار دارند. متأســفانه مردم ما هنوز به پرداخت پول برای کتابهای الکترونیکی عادت نکرده اند؛ همان طور که هنوز اغلب ما نرم افزاری همچون فتوشاپ که قیمتی چند صد دالری دارد یا سایر نرم افزارهای شرکت ادوبی را به بهایی کمتر از 20 هزار تومان خریداری میکنیم.
از طــرف دیگــر بخــش قابــل توجهــی از کتابهــای بــازار نشــرمان به کتابهای کمک آموزشی و دانشگاهی اختصاص دارد. از همین رو وقتی میگویند ســهم کتابهای الکترونیک بازار نشــر ایاالت متحــده امریکا از کتابهای الکترونیک برابر با 40 تا 50 درصد است باید دید که همه آنها کتابهای عمومی هســتند یا آنان برخالف ما بــه تکنولوژی عرضه کتاب آموزشــی بــه شــکل مطلــوب خواننــدگان در پلتفرمهای مختلف دســت پیدا کردهاند. اینها همه مواردی اســت که نیاز به بررسی دارد؛ با این حال جالب است که بدانید همین حاال 700 هزار نفر از مردممان حداقل یکی از پلتفرمهــای عرضــه کتابهای الکترونیکی را در تلفنهای همراهشــان دارنــد؛ هــر چنــد کــه ایــن رقــم در برابــر نفــوذ 45 میلیونی دســتگاههای
هوشــمند الکترونیــک بــه زندگــی جمعیــت حداقــل 84 میلیــون نفری کشــورمان ناچیز اســت. با این حال طی این چند سال میزان پلتفرمهای عرضه کتابهای الکترونیکی چند برابر شده و پیشبینی میشود که این جمعیــت 700 هــزار نفری تا چهار ســال آینده به 5 میلیــون نفر افزایش پیدا کنند و شاهد این باشیم که 10 درصد فضای نشر را از آن خود بکنند.
در ماههــای اخیر شــاهد تحوالتی در ارتباط با نحوه مواجهه مســئوالن ارشــاد با فعاالن عرصه کتابهای الکترونیــک بودهایم. پیشتر فعالیت در این حوزه زیرنظر سازمان فناوری اطالعات رسانههای دیجیتال وزارت ارشــاد بــود. بعــد از مدتی قرار شــد مســئولیت کتابهــای الکترونیکی به بخشی در معاونت فرهنگی سپرده شود. مسئوالن این بخش مدتی است در حال بررسی زیرساختهای الزم برای تألیف قوانین مورد نیاز هستند. البتــه هنــوز چیزی که مد نظر مســئوالن ارشــاد بوده اجرایی نشــده و باید قــدری منتظر ماند و دید بعد از آن چه اما و اگرهایی متوجهشــان خواهد بــود. از جملــه چالشهایــی کــه متوجه این بخش اســت بــه بحث مجوز بازمیگــردد؛ اینکه ما هم باید همچون ناشــران چاپــی آثارمان با نظارت و کســب مجوز منتشــر شود یا همان نظارتی که بر نســخههای چاپی بوده کفایت میکند. اما یکی از نکاتی که امیدوارم مدیران معاونت فرهنگی از آن غافل نشــوند این اســت که قبل از وضع هر قانونی با بخش خصوصی تعامل کنند و از تجربههای آنان استفاده بکنند. خواستهای که ما فعاالن بخــش کتابهــای الکترونیکــی از مســئوالن ارشــاد داریــم ایــن اســت که جلوی فعالیت سایتها و پلتفرمهای غیرقانونی عرضه کتاب را بگیرند؛ جالب اســت اغلب این ســایتهای غیر قانونی با دامنه «آیآر» فعالیت میکنند که مختص کشــور خودمان اســت و براحتی تبلیغ هم میگیرند. شــما سری به این ســایتها که بزنید تنها برخی از آنها این جمله را برای فرار خود درج کردهاند که: «اگر کتاب شــما در ســایت ما عرضه شده برای حــذف آن اطــالع بدهید.» خب اینکه نمیشــود! این افراد قبل از انتشــار باید با ناشــران تماس بگیرند، آخر همه ناشــران که نمیتوانند دست به جســتوجو بزنند تا بلکه بفهمند کدام ســایت کتابهای آنان را منتشــر کرده اســت. بزرگترین مســأله نشــر الکترونیک بحث رعایت کپی رایت داخلیاست که با چند اقدام ساده میتوان جلوی آن را گرفت.