تنها یادگار مشروطه

نخســتین قانون اساسی ایران 8 دی 1285 توسط مظفرالدین شاه امضا شد

قانون اساســــی مشــــروطه ایران آغازگر فصل جدیدی در تاریخ ایــــران بــــود. ایــــن قوانیــــن چند ویژگی بارز داشتند. -1 حاکمیت ملت

مــــردم تا آن زمــــان رعیت و زیر ســــلطه پادشاه بودند و هیچ نوع حق حکومتی نداشتند، اما براساس قوانین اساسی مشروطه، حق حکومت به دست آوردند و منشأ حاکمیت از آن ملت شد. -2 برابری حقوقی

تبعیضات بر اساس اصل هشتم متمم قانون مشروطه از بین رفت و برابری حقوقی بین مردم ایران به وجود آمد. -3 تثبیت نمادهای هویت ملی

نمادهای هویت ملی مانند: مذهب شــــیعه، پرچم سه رنگ و پایتختی تهران در متمم قانون اساسی مشروطه تثبیت شدند. براساس قوانین اساسی، شاه موظف به پاسداری از مذهب شیعه شد و حاکمیت دولت در ذیل سلطنت و حاکمیت اعلیحضرت امــــام زمان(عــــج) مورد اشــــاره و تصریــــح قرار گرفــــت. در مورد پایتخت تأکید شــــد که تهران پایتخت است و با مشخص شدن الــــوان پرچم و نماد ملــــی ایران نمادهای دینی و ملــــی ایران در قانون اساسی تثبیت شد. -4 حفظ استقالل و تمامیت ارضی ایران

در قوانین مشــــروطه پادشاه مکلف میشــــود که از استقالل و تمامیت ارضی ایران دفاع کند. تغییر در مرزها ممنوع میشود، مگر با تصویب مجلس. -5 ساختار قانونی و دموکراتیک

دموکراسی مورد تأکید ویژه قانون اساسی مشروطه بخصوص متمم قانون اساسی مشــــروطه قرار میگیرد. تفکیک قوا بهطور کامل انجام، حدود و روابط قوا تنظیم میشــــود و در همه موارد این رأی ملت است که منشأ اثر است و در انتخاب مجلس و بعد

مجلس در تأثیرگذاری که در قوه مجریه دارد، مانند انجمنهای ایالتی و والیتی و سایر موارد.

نکته بعدی حقوق شــــهروندی مردم اســــت که به رسمیت شــــناخته شــــد. همه اینهــــا دســــتاوردهای مهم قانون اساســــی مشــــروطه اســــت. نکتهای که باید به آن اشــــاره کرد این است که در ابتــــدا فقط یک قانون اساســــی نوشــــته میشــــود کــــه در واقع اساسنامه یا آییننامه داخلی مجلس است و در آن قانون اساسی مشــــروطه، خبری از این موارد که آورده شــــد، نبود.اما در متمم قانون اساسی مشــــروطه که به توشیح محمدعلی شاه میرسد، این موارد تصریح میشود. به بیان دیگر مظفرالدین شاه فرمان مشروطه را صادر میکند، اما در زمان او این متمم قانون اساسی تصویب نمیشــــود. آنچه بهعنوان میراث حقوقی است متمم قانون اساسی مشروطه است و این متمم قانون اساسی به وسیله محمدعلی شاه توشیح میشود و رسمیت پیدا میکند.

از زمانی که قانون اساســــی مشــــروطه تصویب می شود، این قوانین دشمنانی پیدا میکند نظم ستیزانی مانند اجتماعیون، عامیــــون وافــــراد تروریســــتی مثــــل حیدرعمــــو اوغلــــی ...و کــــه نمیتوانستند حاکمیت قانون و نظم را تحمل کنند و در نهایت نخســــتوزیر مشــــروطه. میرزا علی اصغر خان امین السلطان اتابک را ترور میکنند.

گــــروه دوم، ویژه خوارانی بودند که امتیازات خاص داشــــتند و افرادیبودنددراطرافدربارکهنمیخواستندبرابریوجودداشته باشد، نمی خواستند عدم تبعیض وجود داشته باشد اینها از روز اول با قانون اساسی مشــــکل پیدا کردند. گروه بعدی قدرتهای خارجی بودند و آنها هم با ایرانی که صاحب یک حکومت قانونی و منظم باشد، مشکل داشتند و متأسفانه همه این گروهها کاری کردند که قوانین اساسی مشروطه بهطور کامل اجرایی نشوند. اما با کودتای رضاخان میرپنج، سردار سپه و رضا شاه بعدی در سوم اسفند سال 1299 عمالً قانون اساسی به تعلیق در میآید و پوسته ظاهری آن حفظ اما از محتوا خالی میشــــود. تا شــــهریور 1320 و بعد از سقوط رضا شاه تا برهه کودتای82 مرداد سال2331 قانون اساسی هســــت منتها در شرایط نیم بند. در شرایطی که چهار سال اشغال کشــــور، بحران آذربایجان، تنشهای بین محمد رضا شاه و مجلس و دولت و ترور شاه در 15 بهمن ،1327 ماجرای حاجعلی رزم آرا و ملی شدن صنعت نفت. در تمامی این تحوالت باز قوانین اساسیمشروطهبهصورتتماموکمالاجرانمیشودوپسازکودتا بهطور جدی به تعلیق در میآید و افزون براین، چندین بارمحتوای قانون اساسی مشــــروطه دستخوش تغییر میشــــود. پساز تغییر سلطنت درسال 1304 بوسیله مجلس، حذف استقالل قضایی در عصر داور، تغییر غیر قانونی مســــأله ایرانی بودن همسر شاه برای ازدواج او و فوزیه، دادن حق انحالل مجلس به شــــاه در سال ،1328 نایب السلطنه شــــدن فرح پهلوی و بحث رفراندوم انقالب سفید، دســــت آخر برخالف قانون اساسی کشور تک حزبی میشود. همه اینها باعث شــــد کــــه در اواخر حکومت پهلوی هیچ اثــــری از قانون اساسی مشروطه بجز قوه قانونگذاری باقی نماند و این تنها یادگار مشروطه و قانون اساسی آن است که ماحصل آن یعنی مجموعه قوانین مدون اینک نیز وجود دارد.