نسبت فرهنگ ایرانی با اقتصاد آزاد

بــرای یافتــن بهتریــن مکتــب اقتصــادی بــرای اداره اقتصــاد ایــران باید ابتدا شــناختی جامع از خصوصیــات فرهنــگ کار در ایران و نیز ویژگیهای سرزمینی آن بهدســت آورد، زیــرا اقتصاد در خــأ عمل نمیکنــد و مکتب اقتصــادی مــورد اســتفاده در یــک کشــور باید بــا خصوصیات مردم آن کشــور تناســب داشــته باشد. مطالعات هافســتد، از شش جنبه فرهنگ کار در جامعــه ایرانــی را ارزیابــی میکنــد. فاصله قدرتی ،)Power Distance( فردگرایــی ،)Individualism( مردانگــی ،)Masculinity( پرهیــز از عــدم قطعیــت ،)Uncertainty Avoidance( گرایشهــای بلندمــدت )Long-term Orientation( و زیاده روی .)Indulegence( بــر اســاس یافتههــای ایــن مطالعــات، جامعــه ایرانــی سلســله مراتبــی، جمع گرا، گریــزان از عــدم قطعیت، تا حــدودی زنانــه، خویشــتندار و بشــدت متمرکز بــر زمان حال اســت. این بدان معناست که ایرانیان با وجود آنکه سلســله مراتب قدرت، توزیع نابرابر قــدرت و اعمال آن را میپذیرنــد، ولــی طرفــدار برابــری واتحاد هســتند. در این جامعه، وفاداری نســبت به گــروه بر پیروی از قوانین ارجحیــت پیدا میکند، ولی از ســوی دیگر از نظر عاطفی همواره نیاز دارد قوانینی وجود داشته باشند، حتی اگر آن قوانین به درستی کار نکنند. در برابــر تغییرات و نوآوری مقاومت میشــود و پایبندی بــه قواعــد ســنتی یــک ارزش محســوب میشــود. مردم عالقهای به پسانداز کردن ندارند و بیشــتر در زمان حال زندگی میکنند و دســتیابی به نتایج سریع، مطلوب آنان اســت. همچنیــن در فرهنگ جامعه ما بر خویشــتنداری تأکیــد شــده، زیــاده روی تقبیح شــده و چندان بــه اوقات فراغــت و تعــادل میــان کار و زندگــی شــخصی توجــه نمیشود. از نظر ویژگیهای ســرزمینی، کشــور ایران یک کشور غنی از نظــر منابــع زیرزمینــی بــا تنــوع جغرافیایــی و قومــی و جمعیت نســبتاً جوان و تحصیلکرده اســت که موقعیت ژئوپلیتیکی استراتژیکی داشته و حلقه اتصال قاره آسیا به قاره اروپا بهشمار میرود. همچنین ، بهدلیل برخورداری از تاریخی دیرین، جاذبههای گردشگری باستانی فراوانی دارد. چنانچــه دادههــای فــوق را در کنار هم قــرار دهیم، درمییابیــم کــه اقتصــاد بــازار آزاد چنــدان تناســبی بــا ویژگیهای جامعه کنونی ایران ندارد و شــاید بتوان گفت جامعه و اقتصاد ایران هنوز به آن درجه نرسیده است که بتوان اقتصاد بازار آزاد را در آن اعمال کرد. از سوی دیگر، یکی از دالیل توسعه نیافتگی اقتصاد ایران حضور پررنگ دولت در اقتصاد است و ناکارآمدی دولت در اداره اقتصاد و امور تصدی گری از سوی تقریباً تمامی مکاتــب اقتصــادی پذیرفته شــده اســت. پس بــه اعتقاد اینجانــب الزم اســت یــک برنامــه جامــع 10 تــا ۵1 ســاله برای آزادســازی اقتصاد کشور تدوین شده و بر اساس آن بتدریج آزادســازی اقتصــاد صورت پذیرفتــه و از هرگونه حرکتهای آزادسازی شتابزده و ناگهانی یا کنترل قیمت طرحهــای ضربتی که ســبب به هم خوردن نظــم بازار و افزایــش بیثباتی و عدم قطعیت در آن میشــود، پرهیز گردد. بررســی اقتصــاد کشــور هلنــد و مســیری کــه بــرای سیاســتگذاری و آزادسازی اقتصادی از سال 1۹80 در این کشــور طی شــده اســت، میتوانــد راهنمای عمل بســیار خوبــی باشــد. نمــودار زیــر که بر اســاس دادههــای بانک جهانی تهیه شده است، نسبت تجارت به تولید ناخالص ملی برای کشــورهای منتخب از ســال 0۶۹1 تا سال 201۷ را نشــان میدهد. دقت در این نمودار، پاســخ بسیاری از پرســشها در زمینه اهمیت تجارت بینالمللی در رشــد و توســعه اقتصادی کشــورها را آشــکار میســازد. به طور خالصه میتوان نتایج زیر را از نمودار فوق استخراج کرد: از ســال 0۷۹1 تا کنون، نســبت تجارت بــه تولید ناخالص ملی در جهان بیش از دو برابر شده است. طی بازه 0۶۹1 تا ۷102، نسبت تجارت بهتولید ناخالص ملی کشورهای ترکیه، کره جنوبی و مکزیک به ترتیب 8 01، و ۴ برابر شده است و در همین مدت سرانه تولید ناخالص ملی آنها به ازای هر نفر به ترتیب ۶2 ۵، و ۵/3 برابر شــده اســت. در سالهایی که ایران از باالترین سرانه تولید ناخالص ملی برخوردار بوده اســت، نســبت تجارت بــه تولید ناخالص ملی کشور نیز در باالترین حد خود قرار داشته است. کشــورهای همســایه ایــران از زمانــی کــه از نظــر نســبت تجــارت به تولید ناخالص ملی از ایران پیشــی گرفتهاند، توانســتهاند تولیــد ناخالــص ملی خــود را افزایــش داده و بتدریــج اقتصادشــان را بزرگتــر و بزرگتــر از ایــران کننــد. همچنیــن بررســی مــوردی کشــورهایی همچــون برزیــل نشــان میدهد کــه این کشــور با وجــود آنکه جزو اقتصادهــای نوظهــور (کشــورهای )BRICS اســت ولــی چــون نســبت بــه ســایر اقتصادهــای نوظهــور اقتصــاد بســتهتری دارد، بــا وجــود برخــورداری از منابع طبیعی سرشــار نتوانســته اســت به رشــد اقتصاد مطلوب دست یافتــه و ســرانه تولیــد ناخالــص ملــی آن از ســال 2013 روندی نزولی را طی کرده است. همچنیــن الزم بــه ذکــر اســت کــه مقــدار ســرانه تولیــد ناخالص ملی در کشــور کره شــمالی که اقتصادی بســیار بســته داشــته بر خودکفایی داخلی متمرکز است. اکنون تنها حدود 1800 دالر میباشــد که طی ۵1 ســال گذشــته هیچ تغییری نکرده و تنها باعث فقیرتر شدن مردم این کشور شده است.