Маңғыстау
Аңыздар өлкесі
Қазақстанның батыс өлкесіне табиғат сыйын аямай төккен. Мұнда, Маңғыстауда саяхатшы көптеген бірегей табиғи көрікті жерлерді: жер бетіндегі ең терең ашық ойыстардың бірі — Қаракие карст ойпатын да, жаздыгүні кербез қоқиқаздарды кездестіруге болатын Тамшалы каньонын да, жұмбаққа толы Қорғандар алқабын да көре алады.
Олардың барлығы шын мәнінде, ғалымдардың пікірі бойынша, 21 миллион жылға жуық уақыт бұрын болған және қазіргі уақытта құрғап кеткен ежелгі теңіздің табаны болып табылатын Үстірт үстіртінде орналасқан. Теңіз өмірінің іздері: борлы жартастардың әктасында және бүкіл Торыш шатқалында алып моншақтар тәрізді шашылып жатқан дөңгелек конкрецияларда қатып қалған ұлу қабыршақтары мұнда әлі де кездеседі.
Осы таңғажайып көрікті жерлердің қатарына енді адам қолымен жасалған құрылыс — Ақтау жағалауын салу және абаттандыру жобасын да жатқызуға болады, құрылысы аяқталғанға дейін атағы шығып үлгерген «Жартасты соқпақ» жаяу жүргіншілер аймағы да осы жобаға кіреді. Бұл ерекше жобаның инвесторы Қашаған мұнай кен орнының операторы — NCOC компаниясы болды. Курортты қаланың қайталанбас атмосферасына бойлау және Каспий теңізінің жағалауында, жыл бойы жап-жасыл болып тұратын құрма пальмаларының көлеңкесінде серуендеу үшін Ақтауға барып көруге тұрады.
Ұзындығы 1,5 километрді құрайтын «Жартасты соқпақ» әсем жартастардың арасымен өтіп, теңізді бойлай созылып жатыр. Бұл — жартастағы суреттерді тамашалауға, соқпа толқындардың шуылын тыңдауға, әдемі гроттар мен пирстарды, шолу алаңдарын және бірегей карст үңгірлерін көруге болатын Каспий бойындағы өзіндік бір аспалы көпір. Жобаны жасаушылардың айтуынша, құрылысты салу кезіндегі басты міндеттердің бірі жергілікті фаунаның мекендеу ортасы мен өсімдіктердің сирек түрлерін сақтап қалу болды; табиғи тастар бұзылмай, соқпақ табиғи бедерге кіріктіріп жасалды.
Көптеген атақты тұлғалардың есімдері Маңғыстаумен байланысты. Солардың бірі — белгілі қазақ жазушысы, «Дала аңыздарының» авторы Әбіш Кекілбаев. Маңғыстау облысының жүрегі — Ақтау қаласында NCOC компаниясы салған жаңа Мәдениет орталығы сол кісінің есімімен аталған. Кешен бірнеше құрылыстан — әмбебап кітапханадан, 2500 орындық театрдан, өлкетану мұражайынан және Маңғыстау облысы Мәдениет басқармасының әкімшілік ғимаратынан тұрады. Өлкенің сирек экспонаттары мен бірегей артефактілері қойылған мұражайға міндетті түрде барып көріңіздер. Тікелей осы жерден ашық аспан астындағы басқа мұражай — Маңғыстау мемлекеттік тарихимәдени қорығына аттануға болады. Бұл жерді заңды түрде тарих, мәдениет ескерткіштерінің және табиғи көрікті орындардың қазынасы деп атайды. Жоба авторларының есептеулері бойынша, бұл мәдени орталық екі мыңға дейін қонақ қабылдай алады.
Қашағанның мол мұнайы барлық салаларда дерлік адамдардың өмірлерін жақсартуға көмектеседі. Әлеуметтік жобалар аясындағы инвестициялардың көмегімен көптеген маңызды және өте қажет нысандар — ауруханалар, балабақшалар, мектептер, спорт алаңдары салынды. Бұл тізімге сондай-ақ Ақтау қаласындағы Достық үйі де кіреді, оның қабырғасында жақында Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі анықталған Каспий маңы елдері басшыларының тарихи саммиті болып өтті. Осы аталғандардың бәрі табысты жұмыс істейді және Каспий маңы мен Маңғыстау облысының тұрғындарына пайда әкеледі.
Ресми деректер бойынша, бүгінгі таңда Маңғыстауда 17 000-ға жуық археологиялық және сәулет ескерткіштері бар, солардың ішінде жер астындағы және жартастағы культтық-сакралдық құрылыстар ерекше орын алады. Олардың қатарында Х-ХVIII ғасырларда салынған 20-ға жуық жер асты және жартастық мешіттер бар. Тәуап етушілер көбінесе Шақпақ ата, Шопан ата, Қараман ата және Бекет ата мешіттеріне барады. Көп адамдар киелі деп санайтын бұл жерлерге осымен бір ғасырдан астам уақыт тәу етушілер ағыны толастар емес. Ғалымдардың айтуынша, Маңғыстаудағы жер асты мешіттерінің бүкіл әлемде баламасы жоқ және олар бүгінгі күнге дейін түпнұсқалық түрінде сақталған десе де болады.