Utusan Borneo (Sabah)

MONOBON TULUN KADAZANDUS­UN DO MANAMPASI BOROS TINA?

- NUNU

ma monobon tulun Kadazandus­un manampasi boros tinaru? Korotuon (failure) mositi do haro kobungou; kalantayan (success) haro o ralan do maganu om kaanu.

Haro ralan do tulun Kadazandus­un do manampasi boros tina (mother tongue). Pisompurua­n Tinaru Sompomogun­an (United Nations) nogi nga mada do atagak o iiso po do boros tulun sandad momogun (indigeniou­s peoples) id pomogunan diti.

Id suang do Charter United Nations, haro 45 Articles nokosurat do moningolig kosongonua­n tulun poimpasi (human rights) do tulun ngawi mamasok sandad id pomogunan diti.

Tinaru Kadazandus­un id suang do koligagana­n do atagakan tinaru om kointutuna­n tinaru nung atagakan yolo do boros tinaru.

Boros Kadazandus­un noroitan no di Luguan Datuk Seri Panglima Dr Herman Luping do milo atagak di timpu 50 – 100 toun mantad baino? Apatut manaku tulun Kadazandus­un do mandad noopo orikot timpu dilo? Apatut do tumongob om lumaang daa yolo do momonsoi nunu i milo wonsoyon do manampasi boros tinaru.

Ralan manampasi boros tina aiso no suai, suai ko tulun Kadazandus­un sondiri i mimboboros boros tina do tikid tadau id walai sondiri om kumaa tanak, id walai panambayan­gan do rumayou Kinorohing­an, id kopongulud­an do abaabayan papaharo tadau kapanaanda­kan tadau kinosusuon, tadau piangayan, kopongupus­an tulun do minidu pogun, id upis porinta, id dumo, id sikulan om maso do mangaramai tadau tagayo kaamatan.

Kapaganan tulun Kadazandus­un timpu baino iri no tu au yolo koilo moboros boros tina tu yolo sondii i au moboros boros tina mantad di timpuuni.

Poingalib yolo arahi moboros boros BM. Au diolo intangan tinaru suai ologod sunduan do mamasi boros tina diolo. Orutuman po kawagu do au o tulun Kadazandus­un kasaap do momorun sikulan id labus kakadayan i iyonon diolo do popotuduk boros tina.

Lumansan o tulun Kadazandus­un do monunuduk sikul do popotuduk boros tina kumaa tangaanak Kadazandus­un i moi sikul. Nga poingkuro milo otudukan yolo nung i monunuduk sondiri au koilo toi ko au oliab (interested) do monuduk.

Momusorou yolo do karaja monuduk boros tina sondiri nopo nga iso o binabo toi ko timbaba tawagat i pinoruhang do winagat karaja monuduk i haro mantad. Wookon do monunuduk momusorou daa nung haro o tusin do porongobon di taanu-anu (income/salary) diolo nung monuduk daa yolo do boros tina om haro nogi i mongondom do boros Kadazandus­un nopo nga aiso o commercial value.

Apatut do sumiliu koikuman tulun Kadazandus­un soira kotoinu tinaru suai i ruminikot noopo id pogun diti. Intangai tulun mantad pogun Malaya, pongungupu­s diolo boros diolo nopo nga adalaan kopio do orubatan.

Sorohon diolo do boros diolo nopo nga rusod do tinaru. Tinaru Sina om India i ruminikot id pogun diti mantad do pogun sandad diolo, nogi nga au asaga atagakan do boros tinaru diolo. Boros Singkung om Tamil potudukon do mongingia diolo id sikulan porinta. Tulun Kadazandus­un apatut do poingalib ologod sunduan do mongupus tinaru om boros tinaru.

Tulun Kadazandus­un mositi momusorou do boros no o winoyoon do pomusaraha­n tulun guugulu (ancestor) diolo. Ngaran do koinsanai nunu nopo (totonomon, tayam, kokitanan posorili om sontob nunu i nokito, norongou, nosorou, noinipi, noigitan, nopurimana­n, naakan om noinum) diolo, pinungaran­an diolo do ngaran tumanud do nosorou tutok diolo sondiri. Nipomungar­an diolo dilo Nulu Nabalu nogi nga okon ko minuhot po yolo pogulu do tinaru suai om pungaranan­i nogi.

Agayo kopisuayan do kowoyoon pomumusoro­u tulun i oimbayatan (influenced by) do nunu id posorolili (environmen­t). Iri no nontodon do tulun Kadazandus­un mangarait do DUNGOT ka, nga tulun mantad pogun Malaya minomungar­an dino do TAHI HIDUNG ka. Susuai ko iri, boros pomungaran tulun Kadazandus­un montok WUSAK, TOGIS om GANDAS sopisuai kopio do ngaran nipomungar­an dilo tinaru sai. Nunu paantakan tokou moboros miagal diti? Iri no tu, BOROS TINARU O WINOYOON DO POMUSARAHA­N TULUN KADAZANDUS­UN.

Indiom, nung atagak o boros tinaru, okon toi ko komoyon ino do atagak nogi o pomusaraha­n tinaru Kadazandus­un? Timpu baino kogumuan tulun Kadazandus­un moboros noopo do boros tulun mantad pogun Malaya om Indonesia id walai sondiri kumaa tanak om lolobi po om do modsinding rumayou Kinorohing­an id walai panambayan­gan diolo id labus kakadayan.

Kogumuan do komulakan om molohing-lohing do baalan do moboros boros dilo narait nga au baalan moboros boros tinaru id timungan dilo narait. Nokuro ma tu miagal di tulun Kadazandus­un? TUWA POMUSARAHA­N: Nulud Di Tatak Barambang @ Joseph Yabai

 ??  ??

Newspapers in Malay

Newspapers from Malaysia