MONOBON TULUN KADAZANDUSUN DO MANAMPASI BOROS TINA?
ma monobon tulun Kadazandusun manampasi boros tinaru? Korotuon (failure) mositi do haro kobungou; kalantayan (success) haro o ralan do maganu om kaanu.
Haro ralan do tulun Kadazandusun do manampasi boros tina (mother tongue). Pisompuruan Tinaru Sompomogunan (United Nations) nogi nga mada do atagak o iiso po do boros tulun sandad momogun (indigenious peoples) id pomogunan diti.
Id suang do Charter United Nations, haro 45 Articles nokosurat do moningolig kosongonuan tulun poimpasi (human rights) do tulun ngawi mamasok sandad id pomogunan diti.
Tinaru Kadazandusun id suang do koligaganan do atagakan tinaru om kointutunan tinaru nung atagakan yolo do boros tinaru.
Boros Kadazandusun noroitan no di Luguan Datuk Seri Panglima Dr Herman Luping do milo atagak di timpu 50 – 100 toun mantad baino? Apatut manaku tulun Kadazandusun do mandad noopo orikot timpu dilo? Apatut do tumongob om lumaang daa yolo do momonsoi nunu i milo wonsoyon do manampasi boros tinaru.
Ralan manampasi boros tina aiso no suai, suai ko tulun Kadazandusun sondiri i mimboboros boros tina do tikid tadau id walai sondiri om kumaa tanak, id walai panambayangan do rumayou Kinorohingan, id koponguludan do abaabayan papaharo tadau kapanaandakan tadau kinosusuon, tadau piangayan, kopongupusan tulun do minidu pogun, id upis porinta, id dumo, id sikulan om maso do mangaramai tadau tagayo kaamatan.
Kapaganan tulun Kadazandusun timpu baino iri no tu au yolo koilo moboros boros tina tu yolo sondii i au moboros boros tina mantad di timpuuni.
Poingalib yolo arahi moboros boros BM. Au diolo intangan tinaru suai ologod sunduan do mamasi boros tina diolo. Orutuman po kawagu do au o tulun Kadazandusun kasaap do momorun sikulan id labus kakadayan i iyonon diolo do popotuduk boros tina.
Lumansan o tulun Kadazandusun do monunuduk sikul do popotuduk boros tina kumaa tangaanak Kadazandusun i moi sikul. Nga poingkuro milo otudukan yolo nung i monunuduk sondiri au koilo toi ko au oliab (interested) do monuduk.
Momusorou yolo do karaja monuduk boros tina sondiri nopo nga iso o binabo toi ko timbaba tawagat i pinoruhang do winagat karaja monuduk i haro mantad. Wookon do monunuduk momusorou daa nung haro o tusin do porongobon di taanu-anu (income/salary) diolo nung monuduk daa yolo do boros tina om haro nogi i mongondom do boros Kadazandusun nopo nga aiso o commercial value.
Apatut do sumiliu koikuman tulun Kadazandusun soira kotoinu tinaru suai i ruminikot noopo id pogun diti. Intangai tulun mantad pogun Malaya, pongungupus diolo boros diolo nopo nga adalaan kopio do orubatan.
Sorohon diolo do boros diolo nopo nga rusod do tinaru. Tinaru Sina om India i ruminikot id pogun diti mantad do pogun sandad diolo, nogi nga au asaga atagakan do boros tinaru diolo. Boros Singkung om Tamil potudukon do mongingia diolo id sikulan porinta. Tulun Kadazandusun apatut do poingalib ologod sunduan do mongupus tinaru om boros tinaru.
Tulun Kadazandusun mositi momusorou do boros no o winoyoon do pomusarahan tulun guugulu (ancestor) diolo. Ngaran do koinsanai nunu nopo (totonomon, tayam, kokitanan posorili om sontob nunu i nokito, norongou, nosorou, noinipi, noigitan, nopurimanan, naakan om noinum) diolo, pinungaranan diolo do ngaran tumanud do nosorou tutok diolo sondiri. Nipomungaran diolo dilo Nulu Nabalu nogi nga okon ko minuhot po yolo pogulu do tinaru suai om pungaranani nogi.
Agayo kopisuayan do kowoyoon pomumusorou tulun i oimbayatan (influenced by) do nunu id posorolili (environment). Iri no nontodon do tulun Kadazandusun mangarait do DUNGOT ka, nga tulun mantad pogun Malaya minomungaran dino do TAHI HIDUNG ka. Susuai ko iri, boros pomungaran tulun Kadazandusun montok WUSAK, TOGIS om GANDAS sopisuai kopio do ngaran nipomungaran dilo tinaru sai. Nunu paantakan tokou moboros miagal diti? Iri no tu, BOROS TINARU O WINOYOON DO POMUSARAHAN TULUN KADAZANDUSUN.
Indiom, nung atagak o boros tinaru, okon toi ko komoyon ino do atagak nogi o pomusarahan tinaru Kadazandusun? Timpu baino kogumuan tulun Kadazandusun moboros noopo do boros tulun mantad pogun Malaya om Indonesia id walai sondiri kumaa tanak om lolobi po om do modsinding rumayou Kinorohingan id walai panambayangan diolo id labus kakadayan.
Kogumuan do komulakan om molohing-lohing do baalan do moboros boros dilo narait nga au baalan moboros boros tinaru id timungan dilo narait. Nokuro ma tu miagal di tulun Kadazandusun? TUWA POMUSARAHAN: Nulud Di Tatak Barambang @ Joseph Yabai