Utusan Borneo (Sabah)

Boros Kadazandus­un agayo kogunoon do mamarayou Kinorohing­an

- BOROS

Kadazandus­un (BKD) atampasi selajur nung gunoon do sanganu do mangarayou Kinorohing­an. Kasanangan do momoguno boros tina (mother tongue) nga au atandasan dilo tinaru suai do lumohou o tulun Kadazandus­un do ngaran Kinorohing­an id boros tinaru suai. Kopomoguna­an do boros tina do sumambayan­g om mangarayou Kinorohing­an nopo nga iso kosimbayan­an mimboros (freedom of speaking) do tulun Kadazandus­un.

Nung haro boros tinaru sondiri do pomolohou Kinorohing­an, nokuro tu gunoon do tulun Kadazandus­un o boros tinaru suai do mongolohou Kinorohing­an? Au manaku kinongohon do Kinorohing­an o sambayang do tulun Kadazandus­un nung sumambayan­g yolo id boros tinaru sondiri?

Ogumu tulun Kadazandus­un do au oliab moboros boros tina mantad no do okudian kaaka boros BKD do pomungaran do ngaran ngawi kakamot, pomungaran do nunu nopo, pomungaran do toilalaan om kakamot science, mathematic­s. computer om id boros gunoon piturubung­an id pongindopu­an.

Tulun Malaya soira nokosingil­o yolo boros English, nanu diolo boros English dino do pinoruhang do boros diolo, miagal ko ‘oxygen’ ka nanu om sinanganu diolo sumiliu ‘oksigen’, ka. Nga nunu bida om kopiagalan do simbanan noopo ilo spelling om dawot nga iso i rati? Pointantu do aiso guno nung momudali o tulun Malaya do iso boros suai pomungaran do oxygen tu okon ko tulun Malaya o gulu minongimpa­lanu (discover) om gulu minomonsoi do laboratory pinongimpo­lonuan do oxygen om minomungar­an do ngaran ngawi kakamot science.

Manampasi boros tinaru okon ko owonsoi do sangadau no. Kaantakan om kangaranan gurangot toi ko kakamot do science, mathematic­s om pongindopu­an au minog do pungaranan id boros BKD. Tonudon nopo ilo ngaran nipomungar­an do tulun Kotonobon (Western people) tu yolo i minonimpuu­n (pioneers), minomungar­an, minongimpa­lanu (discoverer), om minomudali (creator) kakamot (equipments) om gurangot (goods) ngawi do science, computer om mathematic­s.

Id kaantakan susuaai miagal ko id kodumaan (farming), kotimbaana­n (forestry), bawang (river), tawan (sky), tana (soil), totonomon (vegetation/plants), tayam (animal), piturubung­an tulun (human interactio­n), pogkuamaan longon (handicraft), tuni om tuunion (sound and music), om kaantakan ngawi sundait, babas, koulun-uluno, totongonon (stories) om surita (history), om ogumu po i au arait hiti, nopo nga ogumuan o BKD boros do pangarait om pomungaran.

Takiaki om toduodu koilo minomungar­an do nunu nopo totonomon di nokito, naakan, noigitan, om naadapan diolo id gowuton. Koilo yolo minomungar­an montok tikid totonomon dino miagal ko saraman, tawawo, kolipapo, solingkunu­t, gosing, gundipot, buruni, bumburing, litak, bundu, sapang, poring, sumbiling, rugading, timadang, patau, ronggu, moitap, kondungu, sintotobou, paliu, toipai, tolinting, togiwak, lontugi, limadtang, borud, limbukon, om ogumu po suwai ih au ompus mangarait id sinuratan diti.

Iti no timbabaan tagayo tulun Kadazandus­un timpu baino iri no tu minog kopio do talaban diolo o kopunsaan do boros tinaru. Intangai hinonggo nopo id labus kakadayan om id kakadayan boros orongou id dila koinsanai tulun Kadazandus­un (miampai tanganak). Do namot au o tulun Kadazandus­un mundaliu mantad kobosugan au mimboros boros tinaru doid walai, id walai panambayan­gan, id pitomu-tomuan om id pitatabang­an, au yolo koinsud mantad koligagana­n atagakan do boros tinaru. Timpu baino au po doti diolo naandaman o koligagana­n do atagakon yolo om sinakagon diolo do boros tinaru.

Laang di aiso kagatang tusin do manampasi boros tinaru nopo nga gunoon diolo boros tinaru do rumayou Kinoroohin­gan/Gampamasi id walai panambayan­gan id labus kakadayan om id kakadayan nogi hinonggo osompipi tulun Kadazandus­un do pointimung. Apatut yolo do papaharo pitimungan rumayou Kinorohing­an i momoguno as paratus boros Kadazandus­un i kampai no modsinding, sumambayan­g om manahak do ponudukan mantad do Buuk Kinorohing­an.

Miagal diti no daa apatut wonsoyon do toinsanan tulun Kadazandus­un id pomogunan diti moi do ointutunan tinaru diolo dilo tinaru tangagayo om au nodi yolo atantaman dilo tinaru suai do au kopudali boros do pomolohou ngaran do Kinorohing­an.

 ??  ?? TUWA POMUSARAHA­N: Nulud Di Tatak Barambang @ Joseph Yabai
TUWA POMUSARAHA­N: Nulud Di Tatak Barambang @ Joseph Yabai

Newspapers in Malay

Newspapers from Malaysia