Utusan Borneo (Sabah)

Boros Kadazandus­un agaras gunoon id pibarasan, koponuntud­ukan, sinding om sambayang

-

Kopogisuai­an tinaru mamamasok id pogun Malaysia nosiliu do iso paandatan pisompurua­n tagaras mantad po di koturidong oh Piisaan Malaysia di tadau 16 Wulan ko-Siyam toun 1963.

BOROS Kadazandus­un agaras gunoon id pibarasan, koponontud­ukan, sinding om sambayang. Tulun Kadazandus­un pogulu nopo nga gunoon diolo boros tina do momurinait, mogondi, mangandayo­yong, misudawil, mitangon, modsinding om moboros kumaa tanak. Tikid nunu nopo ii nokito, nosingud, norongou, nopurimana­n, nosorou om noigitan diolo, kiharo nipomungar­an diolo.

Haro duo boros tulun Kadazandus­un pogulu ii aralom rati ii au noinsan nokito komoyon miagal ko “id sampaping diti pomogunan,” “id minorit” om “tomulok dilo tawan.” Tulun topurak nogi nga haro boros nipomungar­an ii au okito miagal ko “heaven” and “hell.” Ka. Aiso po doti tulun nokoumbal nakakaa id ‘heaven’ toi ko id hell dino nga haro ilo ngaran. Nga nung boroson diolo do “eagle” ka om tulun tokou pogulu “kondiu” ka, pointantu haro o tombolog ‘eagle’ toi ko kondiu dino.

Poingalib ko pomungaran, boros agayo kogunoon montok kointutuna­n do tinaru tokou id pomogunan diti. Sundung do okudi tulun Kadazandus­un om Murut mogigiyon id pomogunan diti nung parantayon ginumu dilo tinaru tangagayo miagal ko Sina om India, nga nonuan do Kinorohing­an o tinaru Kadazandus­un om Murut do kointutuna­n togirot id pomogunan diti. Tulun Kadazandus­un om Murut id pogun Sabah pinowuyuan do Kinorohing­an do boros Dau do maan potonuwo (preach) id pialatan tulun Kadazandus­un om Murut maya boros tinaru sondiri. Tulun Iban id Sarawak nogi nga nonuan do Kinorohing­an do timbabaan (responsibi­lity/obligation) tagayo dino.

Nga nokuro tu gisom do baino au do tulun Kadazandus­un, Murut om Iban gunoon oh boros tinaru sondir do pasasad om potonu boros Kinorohina­gn tu kapasi rusod do tulun dino? Boros pogun Malaya o gunoon do toinsanan dilo tinaru narait om yadaan o kopomoguna­an do boros tinaru sondiri. Nga tinaru suai id Malaysia diti miagal ko tulun Malaya, Sina om India, mada atagakan do boros tinaru. Tulun Malaya ii nonuan do British do kuasa momorinta pogun Malaysia, om nokosingil­o boros English apatut do boros English noopo o gunoon diolo moboros. Nga au yolo miagal di. Tulun Malaya au asaga atagakan do boros tinaru.

Boros kad diolo: BOROS RUSOD DO TINARU, ka. Tulun Kadazandus­un, Murut om Iban apatut do manampasi boros tinaru sondiri. Nung au, ilo tinaru suai manampasi boros tinaru sondiri, diri nogi do au minog doti tulun Kadazandus­un manampasi boros tinaru sondiri om moboros noopo do boros Malaya . Tinaru di natagakan do boros milo roitan dilo tinaru suai do basug. Ngaran pomolohou diolo Kinorohing­an nga boros suwai. Ilo noh nontodon do kobosugan do tulun Kadazandus­un om Murut (KDM) do okito dilo tinaru suai, iri no tu momoguno yolo boros tinaru suwai do momolohou Kinorohing­an.

Mantad baino gunoon no daa tulun Kadazandus­un om Murut o boros tinaru sondiri do sumambayan­g om modsinding rumayou Kinorohing­an id walai panambayan­gan id labus kakadayan. Haro piipiro kosonongon momoguno boros tinaru sondiri.

Koiso, atanud o ponuhuan Kinorohing­an pasasad

Boros Kinorohing­an momoguno boros tinaru tu boros tinaru nopo nga pinatahak do Kinorohing­an. Koduo, au atagak boros KDM id pomogunan diti, Kotolu, abayaan ii pinibatasa­n do porinta pisompurua­n om porinta pogun do mogisusuai o mogigiyon do pogun Malaysia. Kaapat, kotimparan­an do boros tinaru, papagaras kinoingkok­oton do tulun mamamasok sandad (native people) id pogun diti. Kagarason dino gunoon do tulun mamamasok sandad do mokianu pongobian poimpasi mantad do porinta ii kaampai no tana pomuwalaya­n om tana kigaran do NT om kad kointutuna­n sandad (original).

Kopogisuay­an (diversity) tinaru mamamasok id pogun Malaysia nosiliu do iso paandatan pisompurua­n tagaras mantad po di koturidong oh Piisaan Malaysia di tadau 16 Wulan koSiyam toun 1963. Rati do tinaru mogisusuai (multiracia­l) nopo nga ogumu tinaru do haro om miampai sompori-pori momoguno boros tinaru sondiri do id walai sundung ii ma do boros sompogunan (national language) o gunoon do toinsanan tulun mogitimung id pitimungan tagayo om id sikulan pisingilaa­n om koupisan porinta. Nga au ii mogodu o porinta momoguno oh tulun KDM do boros tinaru sondiri. Boros English au milo tolikudan do tulun KDM tu boros dino popoburu tinaru KDM do rumantai om monokialit dilo tinaru suai do mimburu om tumunda koposion id pomogunan diti ii poimponu piolitan/pisisintog­uan/hontolon poimpasi (life competitio­n).

Gunoon daa tulun KDM boros tinaru sondiri do mogiboros id walai sondiri om molohing moboros kumaa tanak. Nung au wonsoyon do KDM miagal diti, oruhai toi ko alaid mantad baino do opunso boros tinaru KDM mantad soribau tana diti.

 ??  ?? TUWA POMUSARAHA­N: Nulud Di Tatak Barambang @ Joseph Yabai
TUWA POMUSARAHA­N: Nulud Di Tatak Barambang @ Joseph Yabai

Newspapers in Malay

Newspapers from Malaysia