Pendidikan pemulihan khas: Adanya dirasai, tiadanya dicari

BERDASARKAN buku panduan pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu terbitan 2019, Program Pemulihan Khas merupakan suatu program yang menjurus kepada hala tuju pertama berteraskan kepada 3 nilai semenjak tahun 1960an lagi.

Program ini dilaksanakan untuk membantu murid di sekolah rendah yang menghadapi masalah pembelajaran, iaitu tidak menguasai kemahiran asas membaca, menulis dan mengira (3M).

Pendidikan imbuhan merupakan intervensi terawal yang diperkenalkan untuk mengatasi isu penguasaan 3M murid. Pada tahun 1983, Pendidikan Malaysia mengalami pembaharuan kurikulum dengan memperkenalkan Kurikulum Baru Sekolah Rendah (KBSR) diiringi dengan Kurikulum Bersepadu Sekolah Rendah (KBSR) pada tahun 1993.

Fokus polisi dan program utama negara pada masa itu ialah memberi keutamaan kepada penguasaan kemahiran asas 3M. Maka, Program Pendidikan Pemulihan Khas telah diperkenalkan bagi membantu murid mengatasi masalah 3M.

Sistem Pendidikan Malaysia sekali lagi mengalami transformasi selepas implementasi Pelan Induk Pembangunan Pendidikan (PIPP) 2006-2010.

Selaras dengan Teras Ketiga PIPP : Memperkasakan Sekolah Kebangsaan, Kursus Intervensi Awal Membaca & Menulis (KIA2M) telah diperkenalkan pada Mac 2006 yang melibatkan guru pemulihan khas sebagai tenaga sokongan bagi memastikan murid Tahun 1 menguasai kemahiran membaca dan menulis.

Pada tahun yang sama bulan September, Program Tiga M (PROTIM) turut diperkenalkan kepada murid Tahap 2 yang belum menguasai 3M. Berpandukan Teras Kedua dalam PIPP 2006-2010, Kurikulum Standard Sekolah Rendah (KSSR) telah dilaksanakan pada tahun 2011.

Ekoran daripada PIPP, Literacy And Numeracy Screening GTP 1.0 (LINUS) telah diperkenalkan sebagai penambahbaikan daripada program KIA2M.

Berlandaskan Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013-2025, kurikulum terkini yang dilaksanakan dalam sistem pendidikan Malaysia ialah KSSR semakan 2017 yang telah membuat pengubahsuaian dan penambahbaikan daripada KSSR 2011.

Kini, Primary Literacy and Numeracy (PLaN) sedang dilaksanakan di sekolah rendah sejak Mac 2020 selepas pemansuhan LINUS pada 2019 dan pemansuhan PROTIM pada 2017.

Program-program yang dilaksanakan ini telah membuktikan Program Pendidikan Pemulihan Khas sentiasa diambil berat oleh pihak kementerian demi mencapai bangsa Malaysia yang celik literasi dan numerasi.

Merujuk kepada Pusat Perkembangan Kurikulum (1984), murid pemulihan khas ialah mereka yang menghadapi masalah pembelajaran dalam kemahiran tertentu, bersifat negatif terhadap pembelajaran dan mempunyai tingkah laku yang menjejaskan pembelajaran serta kurang sikap keyakinan diri dan sikap positif terhadap pembelajaran.

Murid pemulihan khas juga sering disalah faham sebagai murid pendidikan khas yang memegang kad orang kurang upaya (OKU) atau lebih biasa dikenali sebagai Murid Berkeperluan Pendidikan Khas (MBPK).

Sebenarnya, tidak semua murid pemulihan khas ialah MBPK. Sebahagian besar murid pemulihan khas ialah murid yang tercicir dalam pembelajaran, murid yang tidak minat terhadap subjek tertentu atau murid yang bermasalah tingkah laku. Hanya segelintir MBPK yang terlibat dalam program pemulihan khas dengan syarat-syarat tertentu.

Guru pemulihan khas pula merupakan guru terlatih dan mempunyai kepakaran yang khusus bagi membantu murid yang lemah untuk mengatasi masalah 3M.

Dukacitanya, pandangan pihak luar terhadap guru pemulihan khas secara umumnya adalah kurang baik.

Tanggungjawab guru pemulihan khas sering dianggap mudah tanpa tekanan jika berbanding dengan guru akademik biasa. Bilangan murid yang terlibat dalam proses Pembelajaran dan Pemudahcaraan (PdPC) pula terhad kepada 15 orang sahaja berbanding dengan kelas arus perdana yang melebihi 30 orang ke atas.

Begitu juga dengan ilmu dan kemahiran yang diajar dalam Program Pemulihan Khas juga amat mudah jika berbanding dengan kurikulum arus perdana.

Realitinya, tugas guru pemulihan khas bukan sahaja sekadar mengajar murid pemulihan khas, mereka turut dipertanggungjawabkan untuk menyediakan sebanyak 9 fail pengurusan pemulihan khas.

Guru pemulihan khas perlu menyediakan Pelan Taktikal, Pelan Operasi, dan Takwim Program Pemulihan Khas berpandukan dokumen induk sekolah.

Dalam pengurusan penilaian pula, Headcount dan Borang Skor Ujian juga perlu disediakan sebagai rujukan perancangan pengajaran berfokus.

Bermula bulan Februari 2022, guru pemulihan khas dikehendaki melabelkan (tagging) murid pemulihan khas dalam Aplikasi Pangkalan Data Murid (APDM) selepas setiap fasa penilaian pelepasan.

Jadual waktu guru pemulihan khas ditentukan berdasarkan keperluan kelas berpandukan jadual induk sekolah.

Agihan waktu mengajar adalah antara 900 hingga 1020 minit iaitu 30 hingga 34 waktu dalam seminggu.

Julat waktu mengajar ini termasuk 120 minit waktu persediaan pengajaran dan pembelajaran yang menjadi ciri keistimewaan program ini.

Guru pemulihan khas menggunakan waktu ini menyediakan bahan pengajaran yang bersesuaian untuk kumpulan murid tertentu serta mentadbir beberapa ujian yang diperlukan sepanjang proses pemulihan.

Instrumen Senarai Semak Disleksia dan Instrumen Pengesanan Murid Bermasalah Dalam Pembelajaran turut ditadbirkan dalam waktu ini jika murid tersebut mempunyai ciri-ciri MBPK.

Secara umumnya, terdapat 4 jenis instrumen yang perlu dilengkapkan oleh seorang murid pemulihan khas sepanjang proses pemulihan.

Guru subjek, guru kelas, guru besar atau ibu bapa berkelayakan mencalonkan murid untuk menyertai program pemulihan khas. Sebaik sahaja mendapat pencalonan, guru pemulihan khas mentadbirkan Ujian Saringan untuk mengenal pasti kelayakan murid tersebut untuk menjadi murid pemulihan khas.

Bagi murid yang tidak melepasi Ujian Saringan, guru pemulihan khas akan melaksanakan Ujian Diagnostik untuk mengesan kawasan kelemahan murid tersebut. Ujian Pengamatan turut dilaksanakan untuk membantu mengesan murid membeza, mengumpul dan membuat penumpuan sebagai persediaan untuk mengikuti PdPC.

Analisis daripada data ujian ini akan menjadi sumber rujukan kepada guru pemulihan khas untuk merancang PdPC berfokus terhadap kumpulan murid tertentu. Selaras dengan pelaksanaan Pentaksiran Bilik Darjah (PBD), guru pemulihan khas turut menilai murid secara berterusan dalam sesi PdPC.

Ujian Pelepasan merupakan ujian terakhir yang akan dialami oleh murid pemulihan khas untuk penempatan semula ke kelas perdana.

Ujian Pelepasan dilaksanakan tiga kali setahun bagi menilai tahap penguasaan murid sebelum mendapatkan pelepasan daripada Program Pemulihan Khas.

Namun, guru pemulihan khas boleh mentadbir Ujian Pelepasan pada bila-bila masa sahaja jika murid tersebut berpotensi lulus dalam Ujian Pelepasan.

Keperluan jawatan guru pemulihan khas diwujudkan telah termaktub dalam Surat Siaran Bahagian Sekolah-sekolah KPM. Bil. KP(BS)8594/PK / Jld.11 (32) bertarikh 22 Jan.1985 dengan tajuk Guru Khas Pendidikan Pemulihan.

Surat Siaran Bahagian Sekolah-sekolah KPM. Bil.KP(BS)8502/PK / Jld. V(34)bth.30 Jun 1989 bertajuk Guru Khas Pemulihan Khas Dan Penubuhan Kelas Khas Pemulihan Di Sekolah Rendah pula menyatakan hanya seorang guru sahaja yang boleh dilantik sebagai guru pemulihan khas bagi sesebuah sekolah.

Sekiranya terdapat lebih daripada seorang guru yang terlatih dalam bidang Pendidikan Pemulihan Khas dalam sesebuah sekolah, penempatan semula guru tersebut ke sekolah-sekolah lain yang tiada guru pemulihan khas akan diambil tindakan oleh JPN/PPD.

Satu analisis soal selidik daripada guru pemulihan khas di sebuah daerah di Sabah menunjukkan bahawa terdapat 23% guru pemulihan khas tidak beropsyen pemulihan.

Namun, purata pengalaman mengajar pemulihan khas ialah selama 12 tahun. Berdasarkan Garis Panduan

Pelaksanaan Program Pemulihan Khas Tahun 2019, sekiranya seseorang guru pemulihan khas tidak mempunyai kelayakan ikhtisas, maka pengalaman mengajar Kelas Pemulihan Khas sekurang-kurangnya 3 tahun boleh diambil kira.

Isu kekurangan guru pemulihan khas di beberapa daerah di Sabah masih belum diatasi walaupun tidak berada di status yang kritikal. 7 daripada 54 buah sekolah rendah masih belum mendapat pelantikan guru pemulihan khas.

Oleh itu, hanya terdapat guru penyelaras pemulihan khas sahaja yang dilantik untuk membantu dalam pengurusan program pemulihan khas.

Salah seorang guru pemulihan khas yang dilantik oleh pihak sekolah pula tidak beropsyen pemulihan khas dan pengalaman mengajar pemulihan khas hanya setahun.

Pelantikan seorang guru pemulihan khas untuk sebuah sekolah boleh dikaji semula dengan mengambil kira enrolmen murid.

Secara langsungnya, sekolah yang mempunyai enrolmen murid yang tinggi mempunyai bilangan murid pemulihan khas yang lebih ramai.

Dengan syarat satu sekolah seorang guru pemulihan khas dan jumlah murid pemulihan khas dalam satu kelas hendaklah tidak melebihi 15 orang, guru pemulihan khas tersebut tidak dapat melibatkan semua murid berkelayakan menyertai program ini.

Seandainya penempatan guru pemulihan khas berdasarkan nisbah enrolmen murid, lebih ramai murid yang masih lemah dalam 3M boleh dipulihkan dengan lebih berkesan.

Dapatan soal selidik juga menunjukkan guru pemulihan khas berpendapat masalah utama yang dihadapi oleh murid pemulihan khas ialah memori kurang baik.

Faktor ini amat mempengaruhi pembelajaran dan pencapaian murid pemulihan khas. Selain itu, isu murid pemulihan khas tidak mengenal huruf juga menjadi kekangan besar kepada pembelajaran Bahasa Melayu. Kaedah yang paling popular digunakan oleh guru pemulihan khas ialah latih tubi.

Jelasnya, murid pemulihan khas memerlukan perulangan yang mencukupi untuk memahami atau menguasai sesuatu konsep dan kemahiran. Namun, perulangan ini mungkin mendatangkan kesan bosan kepada murid jika aktiviti yang direka oleh guru tersebut kurang menarik.

Justeru, didik hibur menjadi pendekatan pilihan kedua daripada kalangan guru pemulihan khas semasa melaksanakan PdPC.

Aktiviti didik hibur membenarkan kanak-kanak memenuhi keperluan ingin tahu, meningkatkan pengetahuan, pengalaman dan kemahiran mereka.

Sudah tentu, pendekatan didik hibur mampu membina emosi positif murid lalu mengukuhkan pembelajaran lebih efektif.

Tidak dapat dinafikan bahawa isu murid mendapat perhatian daripada pihak pentadbir.

Akan tetapi, masalah atau kekangan yang dihadapi oleh guru pemulihan sering dipandang remeh sehingga diabaikan oleh pihak atasan. Isu utama dalam kalangan guru pemulihan ialah kekurangan Alat Bantu Mengajar (ABM) yang berbagai jenis.

Maklumnya, murid pemulihan memerlukan bahan konkrit atau bahan sokongan untuk memahami konsep yang abstrak. Guru pemulihan khas memerlukan ABM yang pelbagai dan bersesuaian untuk melengkapi penyampaian pengajaran dengan lebih baik.

* Penulis adalah Pensyarah Kanan dan pelajar pascasiswazah di Fakulti Psikologi dan Pendidikan, Universiti Malaysia Sabah.